Please Wait
6410
Һәр бир ҹүмлә вә ја кәлмәдә данышанын мәгсәд вә һәдәфи мәлум олмаса, кәнарда олан елә әламәт вә шаһидләрә мүраҹиәт етмәк лазымдыр ки, һәмән мәгсәд вә һәдәф мәлум олсун. Гуранын Шура сурәсинин 23-ҹү ајәсиндә охујруг: “Де: "Мән сиздән бунун (рисаләти тәблиғ етмәјимин) мүгабилиндә Әһли-бејтә севҝидән башга бир шеј истәмирәм.” Бу ајәјә аид ону гејд етмәк олар ки, кәнардан дәлилләр вә шаһидләр вар ки, Аллаһ-тааланын ајәдәки “зил-гурба”дан мәгсәди кимләрдир.
1.Лүғәтчиләрин нәзәринә ҝөрә “әл-гурба” кәлмәси әрәб дилиндә гоһумлуг вә јахын нәсил гоһумлар мәнасында ишләнир. Бу кәлмә, Гуранда да һәмин мәнада ишләнмишдир. Амма гејд олунан ајәдән башга диҝәр ајәләрдә бу кәлмәнин әввәлинә “зи”, “зәви” вә ја “ули” әлавә олунмушдур. Бу минвалла, “зәвил-гурба” сөзү гоһумлуг мәнасындадыр. Гејд олунмуш ајәдә дә тәдгигатчыларын нәзәринә әсасән, “әһли” вә ја “зәви” вә с.. батиндә нәзәрдә тутулур. Белә олан һалда, бу кәлмәнин Аллаһа јахын олмаг вә саир мәналарыны гәбул едә билмәрик.
2. Кәнардан олан шаһид вә әламәтләрә әсасән, ајәдә мәгсәд Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) јахын гоһумларыдыр вә ајә һеч дә (бәзиләринин тәфсир етдији кими) һәр бир мүсәлмана рисаләт мүгабилиндә өз гоһумларына мәһәббәт ҝөстәрмәси әмринә дәлаләт етмир.
3. Ајәдәки “сиздән бир шеј истәмирәм” (ла әсәлукум) ифадәси нишан верир ки, “әл-гурба” (гоһумлар) сөзүндән мәгсәд илк нөвбәдә “истәмирәм” дејәнин јахын гоһумлардыр. Бу гоһумларын кимләрдән ибарәт олмасы исә илк нөвбәдә гоһумлары һаггында мөвзу ачанын ихтијарындадыр. Буна бәнзәр мәсәләни Гуранын Төвбә сурәсинин 113-ҹү вә Һәшр сурәсинин 7-ҹи ајәсиндә мүшаһидә етмәк олар.
4. Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) рисаләти (шәриәти) һаггында назил олан диҝәр ајәләрдә дәриндән тәфәккүр етдикдә мәлум олур ки, ајәдәки гоһумлардан (әл-гурба) мәгсәд Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) Әһли-Бејтидир; чүнки, бир тәрәфдән Гуранда диҝәр пејғәмбәрләрдән јох, јалныз Ислам Пејғәмбәриндән (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) рисаләти мүгабилиндә әҹр вә мүкафат истәјир, диҝәр тәрәфдән Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) һаггында бујурур: “"Мән сиздән бунун (рисаләти тәблиғ етмәјимин) мүгабилиндә Әһли-бејтә (фил-гурбаја) севҝидән башга бир шеј истәмирәм.”; үчүнҹү тәрәфдән, Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) дәвәтинә ҹаваб вермәк ваҹиб вә илаһи јолу тутмаг мүкафат кими гијмәтләндирилир; дөрдүнҹү тәрәфдән исә Аллаһ-таала Ислам Пејғәмбәринә (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) бујурур ки, инсанлара де ки, мән сиздән бүтүн бу әмәлләрин мүгабилиндә һеч бир мүкафат истәмирәм вә мәним мүкафатым Аллаһ-тааланын әлиндәдир. Нәһајәт, бүтүн бу ајәләрдән белә бир нәтиҹә алмаг олур ки, гоһумлар һәмин илаһи јолдур вә бу јолла ҝетмәк исә инсанларын өзләринин хејринәдир. Онлара табе олмаг исә илаһи дәвәти гәбул етмәјин ән ашкар нүмунәсидир. Сонда мөтәбәр рәвајәтләрдән әлә ҝәлир ки, белә бир мәгама јалныз Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) Әһли-бејти (әлејһимуссалам) лајигдир.
5. Тарихдә Ислам Пејғәмбәриндән (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) бу ајәнин тәфсири һаггында чохлу рәвајәтләр нәгл олунмушдур ки, ајәдә “әл-гурба”дан (гоһумлардан) мәгсәд Пејғәмбәрин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) Әһли-Бејтидир (әлејһимуссалам).
Һәр бир ҹүмлә вә ја кәлмәдә данышанын мәгсәд вә һәдәфи мәлум олмаса, кәнарда олан елә әламәт вә шаһидләрә мүраҹиәт етмәк лазымдыр ки, һәмән мәгсәд вә һәдәф мәлум олсун. Суал олунмуш ајәдә[1] дә елә шаһид вә әламәтләр[2] вар ки, Аллаһ-тааланын “әл-гурба” сөзүндән һәдәфинин нә олдуғуну бизә ачыглајыр.
1.Лүғәтчиләрин нәзәринә ҝөрә “әл-гурба” әрәб дилиндә гоһумлуг вә јахын нәсил гоһумларына дејилир.[3] Бу кәлмә Гуранда да һәмин мәнада ишләнмиш вә шәхсләрин ән јахын гоһумлары вә әсл-нәсәб гоһумларына аид олмушдур. Она ҝөрә дә бу кәлмәнин әввәлинә бәзән “зи”,[4] бәзән “зәви”[5], бәзән дә “ули”[6] бағлајыҹысы артырылыр. Бу кәлмә Гуранда јалныз бир јердә, о да һаггында бәһс етдијимиз ајәдә әлавәсиз ишләнмишдир. “....Әһли-бејтә (фил-гурбаја) севҝидән башга....” Буна ҝөрә дә бу ајәдә әл-гурба кәлмәсиндән әввәл ҹүмләнин дахилиндә “әһл”[7], “зи” вә ја “зәви” кәлмәси нәзәрдә тутулмалыдыр. Бунунла да ајәдәки “мәвәддәтә фил-гурба”дан мәгсәд Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) гоһумлары, јәни Әһли-Бејтидир (әлејһимуссалам)
Беләликә, ајәдә әл-гурба сөзүнүн Аллаһа јахын олмаг[8] мәнасында тәфсирини гәбул етмәк дүзҝүн дејилдир.[9] Чүнки, бу тәфсирә әсасән әл-гурба сөзү јахын јох, бәлкә дә јахынлашдыран мәнасыны верәҹәк, бу да дилчиләрин бујурдуглары лүғәтлә ујғун ҝәлмир. Бундан әлавә белә бир мәна ајәни анлашылмаз едәҹәк вә нәтиҹәдә мүшрикләр ајәнин динләјиҹиләри һесаб олунмајаҹаглар; чүнки, онлар Аллаһа јахын олмаг мөвзусуну инкар етмирдиләр, бәлкә дә ибадәт етдикләри бүтләр вә әшјалары Аллаһа јахын олмагдан өтрү васитә кими истифадә едирдиләр.[10]
Ола билсин дејилсин ки, әл-гурба сөзү әрәб дилиндә мәсдәрдир вә бу минвалла, бу сөз мәнасы гоһум јох, гоһумлуг мәнасындадыр. Фи бағлајыҹысы исә сәбәбијјәт билдирир. Бу нәзәријјәјә ҝөрә ајәдә үч мәнаја еһтимал олунур; а) ајә, Гурејш тајфасына мүраҹиәт едир; јәни, “әҝәр Ислам Пејғәмбәринә (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) иман ҝәтирмирсинизсә, һеч олмаса гоһумлуг вә јахын әлагәләриниз олдуғуна ҝөрә она еһтирам един вә әзијјәт вермәјин” ; б) ајә, әнсара хитабдыр; јәни, “Ислам Пејғәмбәрини (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) сизинлә[11] олан гоһумлуғуна ҝөрә севин вә с...” в) ајәнин мүхатәби јәни динләјиҹиси Гурејшдир. Мәһәббәтдән мәгсәд исә Гурејш јох, Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) өзүдүр; јәни, мән сиз гурејшдән бир мүкафат истәмирәм, амма мәним сизә мәһәббәтим гоһумлуғумуза хатирдир. Бу исә мәнә иҹазә вермир ки, мән сизә гаршы лагејд олум вә һәр һалда мәним сизинлә гоһумлуғум мәни вадар едир ки, сизи һидајәт едим вә сиздән һеч бир музд истәмәјим.
Бу үч еһтималын илк бахышда инсана јахшы ҝөрүнмәси вә әгли бир мөвзу кими ҹилвәләнмәсинә бахмајараг, азҹа тәфәккүр етмәклә һәр үчүнүн мәнтигсиз олдуғу ашкарланыр; чүнки, әҝәр ајәнин мәгсәди Гурејш кафирләридирсә, онлар Ислам Пејғәмбәриндән (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) бир шеј алмамыш вә гәбул етмәмишдиләр ки, онун мүгабилиндә Пејғәмбәрә (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) мәһәббәт кими мүкафат версинләр; әҝәр ајәдән һәдәф Гурејшин мүсәлманларыдырса, онларын Ислам Пејғәмбәринә (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) гаршы кинләри јох иди ки, Пејғәмбәрин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) онлара ҝәтирдији рисаләт вә шәриәт мүгабилиндә бу киндән әл чәкиб, мүкафат үнваны илә Она вә гоһумларына гаршы мәһәббәт ҝөстәрсинләр. Демәли, биринҹи еһтимал рәдд олунур.
Һәмчинин, әнсарын Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) илә достлуғу о гәдәр мөһкәм вә ашкар иди ки, Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) онларла узаг гоһумлугларына ҝөрә мәһәббәт ҝөстәрмәләринә олунмасына еһтијаҹ галмыр. Һәм дә әрәбләрдә ана тәрәфдән олан гоһумлара о гәдәр дә әлагә ҝөстәрмирдиләр[12] вә Ислам дини ҝөстәришләри сәбәб олду ки, инсан узаг гоһумлары илә дә әлагәләрини мөһкәмләтсин. Она ҝөрә дә икинҹи еһтималын да мәнасы јохдур вә гәбул олунмаздыр. Амма үчүнҹү еһтимал һаггында суал олунур ки, белә бир еһтимал Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) вә Гуран ајәләринин шән вә мәгамы илә ујғундурму?! Мәҝәр Гуран дәфләрдә бујурмамышдыр ки, Пејғәмбәрин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) вәзифәси јалныз сөзү чатдырмаг (тәблиғ), һидајәт исә Аллаһ-таалаја мәхсусдур вә Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) кафирләрин инамсызлығына ҝөрә гәмҝин олмамалыдыр?! Неҹә инанмаг олар ки, Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) јалныз өз гоһумлуғуна хатир кимләрисә һидајәт етсин вә кимләринсә кин-күдурәтинә ҝөрә онларын һидајәтиндән үз чевирсин?![13]
2. Инди ки, ајәдәки әл-гурба сөзүндән мәгсәдин нә олдуғу мәлум олду, белә бир суал олунур ки, Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) әсл вә нәсл ҹәһәтдән јахын гоһумларындан мәгсәд кимләрдир? Ҹаваб будур ки, мәгсәд Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) Әһли-Бејтидир (әлејһимуссалам); чүнки;
Әввәла; ајәдә Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) гоһумларындан сөһбәт ҝедирсә, бу гоһумларын кимләр олмасыны Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) даһа јахшы билир вә онларын кимләр олдуғуну тәјин етмәјә О һәзрәтин даһа чох сәлаһијјәти вар. Бәзән белә гоһумларын јалныз Ислам Пејғәмбәринә (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) мәхсус олмасы диҝәр ајәләрдә гејд олунмушдур. Мәсәлән, Гуранда охујуруг: “Мүшриклəрин ҹəһəннəмлик oлдуглaры (мүсəлмaнлaрa) бəлли oлдугдaн сoнрa oнлaрлa гoһум oлсaлaр бeлə, Пeјғəмбəрə вə имaн ҝəтирəнлəрə oнлaр үчүн бaғышлaнмa дилəмəк јaрaшмaз!”[14] Ајәдәки “Пејғәмбәр” вә “имaн ҝəтирəнлəр” сөзләри шаһиддир ки, “улил-гурба” кәлмәсиндән мәгсәд һәр бир инсанын өз гоһум-әгрәбаларыдыр. Јахуд башга бир ајәдә охујуруг: “Аллаһын Өз Пејғәмбәринә (фәтһ олунмуш) мәмләкәтләрин әһалисиндән (динҹ јолла) вердији гәнимәт Аллаһа, Пејғәмбәрә, (Муһәммәд әлејһиссәлама јахын олан) гоһум-әграбаја, јетимләрә, јохсуллара вә (пулу гуртарыб јолда галан) мүсафирә (јолчулара) мәхсусдур.”[15] Ајәдә, “Пејғәмбәринә” кәлмәси нишан верир ки, ајәдәки “зил-гурбадан” мәгсәд, Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) өзүнүн јахын гоһумларыдыр. Һәмчинин, бәһс етдијимиз ајәдә дә “Онун мүгабилиндә сиздән бир шеј истәмирәм” - “бир шеј истәмирәм” ифадәсинин ҹүмләдә мүгәддәм олмасы дәлаләт едир ки, “әл-гурба” (гоһумлар) сөзүндән мәгсәд, Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) өзүнүн јахын гоһумларыдыр.[16]
Демәли, ајәнин өзүндә шаһид вар ки, “әл-гурба” кәлмәсиндән мәгсәд, Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) Әһли-бејти вә ән јахын гоһумларыдыр. Она ҝөрә дә ајәни мүсәлманлары Пејғәмбәрин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) рисаләтинин мүгабилиндә өз јахын гоһумларыны севмәсинә дәвәт етмәси кими тәфсир етмәк тамамилә јалнышдыр.[17]
Икинҹи; Гуранда Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) рисаләтинин мүкафаты һаггында назил олмуш ајәләр ашағыдакылара аид олур;
1.Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм)[18] вә диҝәр пејғәмбәрләр[19] инсанлардан мүкафат вә тәшәккүр ҝөзләмирләр;
2.Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) шәхсијјәти һаггында истисна олараг бујурулур: “Мән сиздән бунун (рисаләти тәблиғ етмәјимин) мүгабилиндә Әһли-бејтә (фил-гурбаја) севҝидән башга бир шеј истәмирәм.”;
3.Һәмчинин, башга ајәдә ачыгланыр ки, мәним мүкафатым сизин бојнунузда будур ки, мәним дәвәтими өз ихтијарынызла гәбул едәсиниз;[20]
4. Башга тәрәфдән диҝәр ајәдә охујуруг ки, “инсанлардан истәнилән мүкафат јалныз онларын өзләринин хејринәдир. Пејғәмбәрин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) мүкафаты исә Аллаһ-тааланын әлиндәдир.[21]
Бүтүн бу ајәләри бирликдә арашдырдыгдан сонра белә бир нәтиҹә алырыг ки, Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) диҝәр пејғмәбәрләр кими өзү үчүн мүкафат истәмәмишдир. Бәлкә дә, Әһли-Бејтә мәһәббәт бәсләмәк әслиндә, Аллаһа тәрәф јола ишарәдир вә инсанларын өз хејринәдир; чүнки, бу мәһәббәт әслиндә инсанлар үчүн имамәт, вилајәт вә Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) ҹанишинлијини ҝөстәрән илаһи бир јола ишарәдир.[22]
Башга тәрәфдән, “әҹр вә мүкафат” елә сөздүр ки, һәм дүнја вә һәм дә Ахирәт мүкафатына аид олур вә бу ајәләрдә инкар олунан мүкафат дүнја мүкафатына аиддир; чүнки, бу ајләрдә гејд олунур ки, мән сиз инсанлардан мүкафат истәмирәм вә мүкафат истәмәмәк заһирдә дүнјаја аиддир. Буна дәлил вә шаһид исә Ислам Пејғәмбринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) бүтүн һәјаты боју дүнја ардынҹа олмамасыдыр.[23] Башга тәрәфдән, һәгиги мүкафат о заман тәһәггүг тапыр ки, мүкафатын мүкафат алана фајдасы чатмыш олсун һалбуки, Әһли-бејтә (әлејһимуссалам) мәһәббәт ҝөстәрмәк Ислам Пејғәмбәринә (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) јох, инсанларын өзүнә фајдасы вар. Чүнки, зул-гурбаја (әһли-Бејәт (ә)) мәһәббәт ҝөстәрмәк сәбәб олаҹаг ки, онлар һәгиги јолу тапсынлар, өз јашајышларында онларын јолларыны өзләринә нүмунә вә идеал јол кими гәрар версинләр вә бунунла да шејтанын тәләсинә дүшмәсинләр.[24]
Демәли, Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) инсанлардан дүнја мүкафаты истәмәмишдир. Әҝәр онлардан Әһли-Бејтинә (әлејһимуссалам) гаршы мәһәббәт ҝөстәрмәји истәмишсә, әслиндә бу һеч дә бизим зеһнимизә ҝәлән һәгиги мүкафат дејилдир; чүнки, Гуран бујурур ки, бу мәһәббәт инсанларын өзләринә хејир верәҹәк.
Инди билмәк јеринә дүшәр ки, кимләрә мәһәбәт ҝөстәрмәк вә кимләрин јолуну ҝетмәк инсанлара фајда верәр? Кимләрә мәһәббәт ҝөстәрмәк Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) дәвәтини гәбул етмәјин ән јахшы нүмунәсидир?! Һәмчинин, өзләри ҝүнаһ вә ҹәһаләт батаглығы ичиндә чабалајан инсанлара мәһәббәт ҝөстәрмәк, һидәјәт амили ола биләрми? Мәҝәр кор бир шәхс корларын әсасыны дашымыш олса, һидајәт јолларыны тапыб өз һәдәфләринә чата биләрми?!
Инсанларын илаһи һидајәти әслиндә рисаләтин мүкафатыдыр вә шүбһәсиз ки, бу да инсанларын хејринәдир. Бу да елә бир инсанларын тимсалында ола биләр ки, Пејғәмбәрин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) нәфси вә ҹаны,[25] һидајәт чырағы,[26] ниҹат ҝәмиси,[27] елмин гапысы,[28] һаг јолу[29] .. вә с.. олмалыдыр. Мәҝәр белә шәхсләри Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) Әһли-Бејтиндән (әлејһимуссалам) башга јердә тапмаг олармы?
Үчүнҹү; Һәр ики тәрәфдән (шиә вә сүнни алимләриндән) нәгл олунмуш чохлу сајда рәвајәтләр вар ки, ачыг шәкилдә “әл-гурба” сөзүндән мәгсәд кимләрин олдуғуну ачыглајыр. Биз онлардан бир нечәсинә ишарә едирик;
1.Мүфәссирләрдән Һаким Һәскани бу ајәнин тәфсириндә рәвајәт нәгл едир вә ачыглајыр ки “зул-гурба” кимләрдир.[30] Рәвајәтләрдән бириндә нәгл олунур ки, Ибн Әббас нәгл едир ки, бу ајә назил олдугда (“Де: "Мән сиздән бунун (рисаләти тәблиғ етмәјимин) мүгабилиндә Әһли-бејтә (фил-гурбаја) севҝидән башга бир шеј истәмирәм.”) әсһабдән сорушурлар ки, Аллаһ-таала бизә кимләри севмәји әмр бујурмушдур? Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) ҹавабда бујурду: “Әли, Фатимә вә онларын ики евладлары.”
2.Диҝәр әһли сүнни мүфәссир Сјути һәмин ајәнин тәфсириндә Ислам Пејғәмбәриндән (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) рәвајәт нәгл едир ки, ајәдән мәгсәд будур ки, “Мәним һаггымы Әһли-Бејтимдә горујун!”[31]
3. Әһмәд ибн Һәмбәл өзүнүн Сәһабәләрин фәзиләтләри вә Гуртәби дә өз тәфсириндә ајәнин изаһында Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) дилиндән бу гоһумларын Әли, Фатимә вә онларын ики оғланлары олдугларыны нәгл едирләр.[32]
4. Зәмәхшәри[33] вә Фәхри Рази[34] дә өз тәфсирләриндә Ислам Пејғәмбәринә (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) истинад етдији рәвајәтләри илә гоһумлардан мәгсәдин Әли, Фатимә вә онларын өвладларына мәхсус олдуғуну ачыглајырлар.
Әлбәттә, ону да гејд едәк ки, ајәдә “әл-мәвәддәтә фил-гурба” јәни, гоһумларын Әһли-Бејтә аид олмасы барәсиндә бәзиләри јерсиз ирадлар да иддиа етмишләр. О иддиалардан бири дә ајәнин Әһли-Бејтә (әлејһимуссалам) аид олмамасы иддиасыдыр; чүнки, Гуранын Шура сурәси Мәккәдә назил олмушдур вә Мәккәдә Фатимә вә имам Һәсән вә Һүсејн (әлејһимуссалам) јох идиләр ки, ајә онлара аид олсун!
Бү ирадын ҹавабы будур ки; әввәла, бир чох мүфәссирләр тәсдиг едирләр ки, Шура сурәсинин дөрд ајәси, бу ајәдә ичиндә олмагла, Мәккә јох, Мәдинә ајәләриндәндир; икинҹиси, чохлу рәвајәтләр вар ки, бу ајәнин Мәдинәдә назил олдуғуну тәсдигләјир; үчүнҹү, ајәнин Мәккәли олмасы һиҹрәтдән әввәл олмасындан фәргли мәнададыр. Ола билсин ки, ајә Мәккәнин фәтһиндән сонра Мәккәдә назил олсун вә Мәккәли адын алсын. Мәсәлән, ајә ола биләр ки, Һәҹҹәтүл-видада Фәтимәнин, Һәсәнин вә Һүсејнин дүнјаја ҝәлмәсиндән сонра назил олмуш олсун.[35]
Диҝәр ирадлары да ачыгламаг вә онлара ҹаваб бу мәгаләнин һәҹминдән узаг олдуғуна ҝөрә бура кими кифајәтләнирик вә даһа чох арашдырмалар апармаг истәјәнләри ашағадакы әдәбијјата мүраҹиәт етмәји мәсләһәт ҝөрүрүк;
1. Еһајул-мәјјит бе фәзаилул Әһлил-бејт (Әһли-бејтин фәзиләтиндән өлүнүн дирилмәси), Сјути, сәһ.8
2. Әс-Сәваигул-Муһригә, Ибн Һәҹәр, сәһ.101
3. Әл-Мизан, Әлламә Тәбатәбаи, ҹ.18; сәһ.51-53
4. Әһли-Бејт мәгамуһум, минһәҹуһум вә мусариһим (Әһли-Бејтин мәгамы, јолу вә мәсләки), сәһ.14-19
5. Пејам Гуран, Мәкарим Ширази, ҹ.9; сәһ.225-237
6. Тәфсир Гуртәби, ҹ.8; сәһ.5843, ҹ.16; сәһ.21-22
7. Тәфсир Нүмунә, ҹ.7; сәһ.174; ҹ.11; сәһ.369; ҹ.12; сәһ.201
8. Ҹамеул-Бәјан, Тәбәри, ҹ.25; сәһ.16
9. Һаким, Мүстәдрәкус-Сәһиһејн, ҹ.3; сәһ.173
10. Һилјәтул-өвлија, Һафиз Әбу Нәим Исфаһани, ҹ.3; сәһ.138
[1] “Де: "Мән сиздән бунун (рисаләти тәблиғ етмәјимин) мүгабилиндә Әһли-бејтә (фил-гурбаја) севҝидән башга бир шеј истәмирәм.” (Шура сурәси 23)
[2] Ҹүмләнин әламәт вә шаһиди ики нөвдүр; бәзи әламәтләр ҹүмләнин өзүндә вә ја ҹүмләдән кәнардадыр, амма кәлам онларын һәр икиси илә бир нөв бағлыдыр. Белә әламәт вә шаһидләрә бирҝә ја битишик әламәт дејилир; вә әҝәр ҹүмләнин диҝәр әламәт вә шаһиди исә ҹүмләдән тамамилә кәнарда олур вә данышан өз мәгсәдини башга јердә ачыгланыр. Ҹүмләнин белә әламәт вә шаһидинә исә ајры вә ја ајрыҹа әламәт дејилир.
[3] Мәгајисуллүғәт китабында дејилир: “Филанкәсин гоһумлары вар јәни, онун әсл-нәсәби ҹәһәтдән јахын гоһумлары вар.” Һәмчинин, мүәллиф давам едир ки, “әл-губра вәл-гәрабәт” һәр икиси ејни мәнададыр. Диҝәр лүғәт китабы Лисанүл-әрәбдә бу кәлмә һаггында охујуруг: “Гәрабәт вә гурба” әрәб лүғәтиндә әсл-нәсәб ҹәһәтдән ән јахын гоһумлара аид олан мәнада ишләнир. Башга бир лүғәтдә јенә дә охујуруг: әрәбҹәдән, “рәһм ҹәһәтдән јәни, ган гоһумлуғу әл-гурба, әсл-нәсәб гоһумлуғу исә әл-гәрабәт адланыр, амма һәр икиси ејни мәна, јәни, гоһум мәнасындадыр. (Әгрәбүл-мәварид лүғәт китабы, ҹ.2; сәһ.978)
[4] “Биз бир зaмaн Исрaил oғуллaрындaн: "Аллaһдaн гeјрисинə ибaдəт eтмəјин, вaлидeјнлəринизə, јaxын гoһумлaрынызa (зил-гурба), јeтимлəрə, јoxсуллaрa eһсaн (јaxшылыг, көмəк) eдин, инсaнлaрлa xoш дaнышын, нaмaз гылын, зəкaт вeрин!" - дeјə əһд-пeјмaн aлдыг.” (Бәгәрә сурәси 83)
[5] “Јaxшы əмəл сaһиби əслиндə Аллaһa, axирəт ҝүнүнə, мəлəклəрə, китaбa (Аллaһын нaзил eтдији бүтүн илaһи китaблaрa) вə пeјғəмбəрлəрə инaнaн, (Аллaһa) мəһəббəти јoлундa (вə јa мaл-дөвлəтини чox сeвмəсинə бaxмaјaрaг) мaлыны (кaсыб) гoһум-əгрəбaјa (зәвил-гурба), јeтимлəрə, јoxсуллaрa, (пулу гутaрыб јoлдa гaлaн) мүсaфирə (јoлчулaрa), дилəнчилəрə вə гуллaрын aзaд oлунмaсынa сəрф eдəн, нaмaз гылыб зəкaт вeрəн кимсəлəр, eлəҹə дə əһд eдəндə əһдинə сaдиг oлaнлaр, дaр aјaгдa, чəтинликдə (eһтијaҹ, јaxуд xəстəлик үз вeрдикдə) вə ҹиһaд зaмaны (мəшəггəтлəрə) сəбр eдəнлəрдир.....” (Бәгәрә сурәси 177)
[6] “Мүшриклəрин ҹəһəннəмлик oлдуглaры (мүсəлмaнлaрa) бəлли oлдугдaн сoнрa oнлaрлa гoһум oлсaлaр (ули гурба) бeлə, Пeјғəмбəрə вə имaн ҝəтирəнлəрə oнлaр үчүн бaғышлaнмa дилəмəк јaрaшмaз!” (Төвбә сурәси 113)
[7] Мәшһур сүннү алими Зәмәхшәри өз тәфсириндә јазыр: “әл-гурба” сөзүн көкү вә мәсдәрдир, мәсәлән зулфа вә бушра кими олуб гоһумлуг мәнасындадыр. Ајәдә (јәни, Шура сурәси 23-ҹү ајәдә, әл-гурба сөзү әслиндә) “әһлул-гурбадыр. Јәни, дахилдә әввәлдән “әһл” кәлмәси вар. (Тәфсир Әл-Кәшшаф, ҹ.3; сәһ.81, Шура сурәсинин 23-ҹү ајәсинин тәфсири)
[8] Бәзиләр ајәдә “гоһумлара мәһәббәтдән” мәгсәд јәни, “инсанын, инсаны Аллаһ-таалаја јахынлашдыран ишләрин дост тутмасы” кими тәфсир едирләр.
[9] Әлбәттә, бу тәфсирин башга ирадлары да вардыр ки, јериндә онлара тохунулмушдур. Мәсәлән, әввәлән, ајәдә мәһәббәт вә мәвәддәт сөзүнүн ишләнмәси белә бир мәна илә ујғунлуғу јохдур; чүнки, Аллаһа јахын олан әмәлләри анҹаг дост тутмагла јох, бәлкә дә онлары јеринә јетирмәклә Она јахын олмаг олар. Бундан әлавә, Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) јанында елә инсанлар варды ки, инсаны Аллаһ-таалаја јахынлашдыран әмәлләри дост тутмамыш олсун ки, ајә онларын һаггында назил олсун?! ... (Әл-Мизан, ҹ.18; сәһ.43-45; Гуранын мөвзу үзрә тәфсири, ҹ.9; сәһ.225, 237, ајәтуллаһ Мәкарим Ширази)
[10] Әлламә Тәбатәбаи, мәһәммәд Һүсејн, Тәфсир Әл-Мизан, ҹ.18; сәһ.45-46
[11] Чүнки, Ислам Пејғәмбәрин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) анасы тәрәфдән вә Сәләми бинти Зејд Нәҹҹаријә сарыдан әнсарла гоһумлуг әлагәси вар иди.
[12] Мәсәлән, әрәбләр дејәрләр; бизим өвладларымыз оғланларымызын өвладларыдыр, гызларымызын өвладлары өзҝә кишиләрдән олмадырлар.
[13]Әл-Мизан, ҹ.18; сәһ.43-45; Гуранын мөвзу үзрә тәфсири, ҹ.9; сәһ.225, 237, ајәтуллаһ Мәкарим Ширази
[14] Төвбә сурәси 113
[15] Һәшр сурәси 7
[16] Мәфаһимул-Гуран, ҹ.10, Ҹәфәр Сүбһани, сәһ.268-269
[17] Бу еһтималын ајәдә һеч бир шаһиди олмамасындан әлавә, Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) рисаләти илә дә һеч бир ујғунлуғу јохдур. Һалбуки, әҝәр белә бир мәна нәзәрдә тутулса, (әҝәр динләјиҹи гурејш олса) бүтүн гүрејш ҹамааты, јахуд (әҝәр динләјиҹи үмуми инсанлар олса) бүтүн инсанларын мөмин гоһум-әгрәбалары вар вә Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) рисаләтинин мүкафаты онлара бәсләнән мәһәббәтлә верилмиш оларды.
[18] Һуд сурәси, 29 вә 51; Шүәра сурәси 109, 127, 145, 164 вә 180
[19] Әнам сурәси 90
[20] Фурган сурәси 57; “Дe: "Мəн сиздəн бунa (дини, пeјғəмбəрлији тəблиғ eтмəјə) ҝөрə һeч бир музд (əвəз) истəмирəм, aнҹaг Рəббинə тəрəф дoғру јoл тaпмaг дилəјəн кимсəлəр истəјирəм.” Бу да о демәкдир ки, мәним мүкафатым одур ки, сизләрдән һәр бириниз Аллаһына тәрәф јол тутсун вә дәвәтими өз ихтијары илә гәбул етсин. Демәли дәвәти гәбул етмәкдән башга һеч бир мүкафат јохдур.
[21] Сәбә сурәси 47; “Дe: "Мəн (бунун мүгaбилиндə) сиздəн һeч бир музд (мүкaфaт) истəмирəм, o сизин oлсун. Мəним мүкaфaтым aнҹaг Аллaһa aиддир. O, һəр шeјə шaһиддир!"
[22] Тәфсир Әл-Мизан, ҹ.18; сәһ.42-49; Мәфаһимул-Гуран, ҹ.10, Ҹәфәр Сүбһани, сәһ.261-274; Пејам Гуран, ҹ.9; сәһ.237-225
[23] Әс-Сирәтун-Нәбәвијјә, ҹ.1; сәһ.293-294; Шејх Мүфид бу һагда бујурур: “Әмәл Аллаһа ҝөрә вә халис олмалыдыр.Аллаһа ҝөрә олан әмәлин мүкафаты башгасына јох, Аллаһа аиддир. Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) һәјатынын бүтүн анларында белә халис әмәл саһиби олуб. (Тәсһиһул-етигад, сәһ.68)
[24] Имам Садиг (әлејһиссалам) рәвајәтләрдән бириндә бујурур: “Алла-таала Она гаршы ҝүнаһ ишләдәни севмәз!” Сонра белә бир мәнада шер охујур: Мәһәббәт итаәт үчүн, итаәт исә һидајәт үчүндүр. Фурган сурәсинин 57-ҹи ајәсиндә дәвәтин гәбул олунмасы да бу сәбәбдәндир. (Сәфинәтул-Биһар, мәһәббәт сөзү)
[25] Мүбаһилә ајәсиндә Әлидән (әлејһиссалам) Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) ҹаны кими ад апарылмышдыр. (Али Имран сурәси 61)
[26] Һәдисдә вар, Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) бујрур: Һәгигәтән, Һүсејн һидајәт чырағы вә ниҹат ҝәмисидир!” (Сәфинутун-ниҹат, ҹ.1; сәһ.387)
[27] Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) бујрур: Мәним Әһли-Бејтмин (ә)ғ мәсәләи, Нуһун ҝәмиси мислиндәдир. Һәр кәс бу ҝәмијә әл атса ниҹат тапар..” Кәнзүл-Үммал, ҹ.6; сәһ.216; Фәсл, “Әһли-бејтин мәгамы, мәнзиләти, вә рәфтарлары..” сәһ.44-46
[28] Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) бујурур: Мән елмин шәһәри, Әли исә онун гапысыдыр!”
[29] Нүдбә дуасында охујуруг: Онлар Сәнә тәрәф јоллардыр вә Сәнин разылығыны әлә ҝәтирмәкдән өтрү ән јахшы мәсләкдирләр....”
[30] Шәваһидут-тәнзил, ҹ.2; сәһ.130, 135, 131, 141
[31] Әд-Дуррул-Мәнсур, ҹ.6; сәһ.7
[32] Еһгагул-Һәгг, ҹ.3; сәһ.3; Ғајәтул Мәрам, ајәнин тәфсири.
[33] Тәфсир Кәшшаф, ҹ.4; сәһ.220-221
[34] Тәфсир Кәбир Фәхри Рази, ҹ.27; сәһ.165-167
[35] Ҹавад Амули, Әбдуллаһ, Гуранын мөвзу үзрә тәфсири, ҹ.8; сәһ.341
: لماذا تخصصون المراد بکلمة (القربى) فی الآیة 23 الشورى هم أهل البیت (ع)؟ 
: چرا از کلمه «القربى» در آیه 23 شورى، اهلبیت(ع) را استنباط میکنید؟ 
: Pourquoi déduisez-vous que le mot « Proches » inscrit dans le verset 23 de la sainte sourate « La délibération » indique les Ahl ul-Bayt ? 
: Mengapa redaksi “al-Qurba” pada ayat 23 surah Syura, Anda simpulkan sebagai Ahlulbait As? 
: Perché il termine “al-qurba”, nel versetto ventitré della sura Shura (42), viene interpretato come Ahl al-Bayt (A)? 
: Mengapa redaksi “al-Qurba” pada ayat 23 surah Syura anda simpulkan sebagai Ahlulbait (a.s)? 
: آپ، سوره شوری کی آیت نمبر ٢٣میں لفظ "القربی" سے کیوں اهل بیت کا مراد استنباط کرتے هیں؟
