Ətraflı axtarış
Baxanların
5794
İnternetə qoyma tarixi: 2008/09/03
Sualın xülasəsi
İşdə inzibatçılığı ictimai adətlərlə – “təarüflə” necə cəm etmək olar?
Sual
İşdəki inzibatçılığı ictimai adətlərlə – “təarüflə” necə cəm etmək olar?
Qısa cavab

“İnzibat” kəlməsi “yaxşı əncam vermək”, “möhkəmlətmək”, “dəqiqlik” və “hifz etmək” mənasına olan “zəbt” kökündəndir.[1]

Şəri cəhətdən işə ona şəriət hökmlərindən hər biri: vacib, müstəhəb, mübah, məkruh və haram aid edilə bilər. İş inzibatı da – ona iltizamlı olmağın mənşəyini nəzərə almaqla – fərqli hökmlərə malik ola bilər.[2]

“Təarüf” (adət) kəlməsi də yaxşı işləmək, yaxşılıq, adət-ənənə mənasına olan “ürf” kökündəndir.[3] İctimai adət və təarüflər bir cəmiyyətdəki adət-ənənələr, təvəqqelər və tələb olunan şeylər mənasınadır.

Bir ictimai təvəqqenin və təarüfün mənşəyi bəzi hallarda bütün insanların müştərək fitrəti, habelə təhrif olunmuş və ya təhrif olunmamış xüsusi bir din, bəzən də xüsusi bir mədəniyyət və ya xurafat da ola bilər.

Buna görə də şəriət cəhətindən ictimai adətlər beşlik təşkil edən hökmlərdən hər birinə: vacib, müstəhəb, mübah, məkruh və haram ünvanına malik ola bilər.

Deməli, nə demək olar ki, hər bir halda sırf inzibatçı olmaq lazımdır, nə də demək olar ki, sırf şəkildə və hər bir halda ictimai adətlərə iltizamlı olmaq lazımdır. Əgər bir iş vacib, lakin ictimai adət müstəhəb olsa, burada işdə inzibata iltizamlı olmalıyıq. Əgər iş müstəhəb, lakin ictimai adət vacib olsa, burada ikincini qabağa salmaq lazımdır.

Buna əsasən, hər bir məsələdə hökmlərin vaciblik tərtibinə riayət etmək lazımdır. Misal üçün, müstəhəb bir işi əncam vermək üçün vacib işdən əl çəkmək olmaz, yaxud məkruh işli tərk etmək üçün haram işə mürtəkib olmaq rəva deyildir.

Bundan əlavə, iki vacib və ya müstəhəb və s. arasında da tərtibə riayət etmək lazımdır. Əgər bir vacibin əhəmiyyəti digər vacibdən artıq olarsa və bu ikisindən birini yerinə yetirmək qərara alınsa, əhəmiyyəti daha artıq olanı əncam verməliyik.

Bir sözlə, işdəki inzibatla ictimai adətlər arasında təzad yaranan zaman hər birinin şəri hökmünü bilmək, bundan sonra o ikisinin əhəmiyyətini dəyərləndirmək və əhəmiyyəti çox olanı qabağa salmaq lazımdır. Əgər aralarında təzad olmazsa və hər ikisini yerinə yetirmək mümkündürsə, hər ikisinə əməl etmək olar.

 


[1] Yeni “Ərəb-fars” lüğəti, “zəbt” kəlməsi

[2] Çünki bəzən dövlət, şirkət və ya xüsusi bir şəxs ilə bağlanan müqavilə işdə inzibatı tələb edir, bəzən isə belə deyildir və sadəcə insani bir vəzifədir.

[3] Yenə orada, “ürf” kəlməsi

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163741 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    158490 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118615 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111616 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    104778 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92398 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54026 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    48759 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44759 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44176 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...