Əvvəlcə Qurani kərimin iki ayəsini tərcümə edirik, sonra isə sualın cavabını verəcəyik.

«إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ اَاَنذَرْتَهُمْ اَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لاَ یُؤْمِنُونَ

خَتَمَ اللّهُ عَلـٰی قُلُوبِهمْ وَعَلـٰی سَمْعِهِمْ وَعَلـٰی اَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ عظِیمٌ»

"Kafir olan şəxslər üçün fərqi yoxdur, onları qorxutsan da qorxutmasan da iman gətirməyəcəklər. Allah onların qəlb və qulaqlarına möhür vurub və onların gözlərinə pərdə atmışdır və şiddətli əzab onları gözləyir".[1]

«... وَطَبَعَ اللّهُ عَلـٰی قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لاَ یَعْلَمُونَ»

"Allah onların qəlblərinə möhür vurmuşdur və onlar bilmirlər.[2]"

Xətm, təb və qəlbin mənası: "Xətm" "fəth" sözünün qarşısında (fəth bağlamaq və açmaq mənasındandır) və bitirmək və sona yetişmək mənasındadır. Xətm sözünün fars dilində "möhür vurmaq" mənasında işlədilməsinin sirri bundadır ki, məktuba möhür vurmaq, onun sona çatmasının əlamətidir. Məktuba o zaman möhür vurulur ki, sona çatmış olsun və daha ona bir şey əlavə etmək olmaz.[3]

"Təb" möhür vurmaq (xətmin mənasına yaxın olan bir məna) rəsm çəkmək, çap etmək və əşyaları xüsusi bir formaya (qızıl pul) çevirmək mənasındadır.[4]

"Qəlb": "Qəlb" Qurani kərimdə müxtəlif mənalarda işlədilmişdir. Məsələn: ruh, ürək, nəfs, ağıl, elm və s.[5]

Amma insanın iki cür qəlbə olduğunu demək olar: Cismani qəlb və ruhani (mənəvi) qəlb.[6]

Cismani qəlb fiziologiya elmində və həmçinin camaatın dilində, sənubər formasında bir ət parçasıdır ki, bədəndə qanı saflaşdırmaq və qan dövranı vəzifəsini daşıyır və insanların çoxunda, sol döş qəfəsində yerləşir. Ruhani qəlb isə, insanın ruhu və canı mənasındadır.[7] Amma əxlaq və irfan elmində və Quran və hədisdə, qəlb ikinci mənadadır və insanın ali meyl və niyyətlərinin başlanğıc mərkəzi və Allahın təcəliyyatını müşahidə etmək və elmlərini əldə etməyin ilahinin vəhy və ilhamlarını almaq üçün yollardan biri sayılır.[8]

Bu iki işlənmənin müştərək formasını belə deyiblər: "Qəlb" lüğətdə alt- üst olmaq və çevrilmək" mənasındadır. Ətdən olan qəlb qanı alt- üst edib, saflaşdırmaq və qan dövranı vəzifəsini daşıdığına görə, qəlb adlandırılmışdır. Həmçinin insanın niyyət və hisslərinin daimən dəyişilməsinə görə onun mərkəzi və başlanğıc nöqtəni qəlb adlandırır.[9]

Allahın qəlblərə möhür vurması: Quranı kərimdə inadkarların, münafiqlərin və kafirlərin ürəklərinin bağlanması və hidayət oluna bilməsi barəsində müxtəlif ibarətlər işlədilmişdir. Məsələn: xətm, təb, sərf, qofl, mərəz, rəyn və.sair.[10]

Əlbəttə, ürəyin bağlanması və alt- üst olmasıkafirlərə və münafiqlərə məxsus deyil, əksinə insanın ürəyi nə qədər günaha bulansa, bir o qədər də, bağlanar və alt- üst olar və İlahi ayələri anlamaqdan məhrum olar.[11]

Deməli, qəlblərə möhür vurmaqdan məqsəd, ilahi ilham, elm və imanı almaq kanalının bağlanmasıdır. Onun bağlanmaq forması aşağıdakı rəvayətdən aydın olur:[12] Zürarə İmam Baqir (ə)-dən rəvayət edib ki, buyurdu: Bütün bəndələrin qəlbində ağ bir nöqtə var. Günah etdikdə, qara bir nöqtə onda tapılır. Sonra əgər tövbə etsə, o qara nöqtə aradan gedər. Əgər günah etməyə davam etsə, o qara nöqtə böyüyər. Belə ki, ağ nöqtəni örtər. Ağ nöqtə bütövlüklə qara ləkə ilə örtüldükdən sonra, o şəxs heç vaxt yaxşılığa doğru qayıtmaz.

Budur uca Allahın buyurduğundan məqsəd: "Belə deyil (ki, dediklərimiz yalan və əfsanə olsun ta bunlar ona tərəf üz tutmasınlar) əksinə həmişə əldə etmək istədikləri şey onların qəlblərinə paslaşma mögür vurubdur (və bunlar anlamaq və hidayət olmaq qabiliyyətlərini itiriblər)"[13]

Bəzi şeylər qəlbdə paslaşmaya səbəb olur. Quranı- kərimin ayələrində, aşağıdakı işlən, qəlblərə möhür vurulması ilə nəticələnən səbəblər kimi, sayılmışlar:

Küfr[14], daimi qəflət[15], fasiqlik və əhd- peymanı sındırmaq[16], İlahi kəlamı təhrif etmək və tərslik[17], yəqinin əksinə əməl etmək və həva- həvəs pəstlik[18], quhumlarla əlaqəni kəsmək və yer üzündə fəsad etmək[19].

Deməli bu mane və hicabların, qəlbə, qulağa və gözə gəlməsi, insanın özünün ixtiyarı əməllərinin nəticəsidir. İlahi möhür cəzadır nə ibtidai çünki, insanın fikir, niyyət və əməlləri ilə onların nəticə və səmərələri arasında, qaçılmaz və zəruri rabitə var.

Amma ona görə Allaha nisbət verilir ki, insanın fikir, niyyət və işləri ilə inların nəticələri arasındakı səbəb və müsəbbəb rabitəsi, Allahın zəruri və qaççılmaz höküm və təqdirlərindəndir, heç vaxt dəyişilməzlər, məgər o zaman ki, digər bir səbəb, tövbə, ilahi xəbərdarlıq, bəla və müsibətlər və ya ilahi övliyalar kimi bir nəfəsi kimi səbəblər ona təsir qoya və onu tədriclə dəyişə və paslaşmanı qəlbindən silə və hidayət olma qabiliyyətini yenidən ona bağışlaya.

Başqa sözlə, ilahi qəza və qədər, tam səbəb mövcud olan zaman, müsəbbəbin vücuda gəlməsinin zəruriliyi və varlıq aləminə hakim olan qanunlardan ibarətdir. İnsanın ixtiyarı işlərində, onun iradə, qəsd və niyyəti, iradə etdiyi işlərin yaranması üçün tam səbəblərin mühüm hissələrindən sayılır. İnsan bir iş gördükdə, onun təsirləri, onun ruh və canına təsir qoyur və bu qaçılmazdır. Buna əsasən əgər onun özü möhür vurulmağa şərait yaratsa, varlıq aləminin qanununa əsasən, onun təsirləri ondan əl çəkməyəcək.

Yuxarıdakı deyilənlərə əsasən, bunlar aydın olur:

1. Qəlblərə möhürün vurulması, insanın ixtiyarı əməllərinin nətəcəsidir.

2. Qəlblərə möhürün vurulması, ilahinin qəza və qədər sisteminə əsasən olduğuna görə, Allaha nisbət verilir.

3. Qəlbi paslaşmış insan, keçmiş xətaları təkrar edib, onun paslaşmasını daha da çoxalması mümkündür. Amma bu hərəkət onun öz ixtiyarı ilə yerinə yetirilir.

4. Qəlbini pas bürümüş günahkar insanın doğru yola qayıtmasının, çox çətin və asan olması nəzərə çarpmasına baxmayaraq[20] bu iş qeyri mümkün deyil və bu həmişə baş verə bilər. O öz ixtiyarı və möhkəm iradəsi ilə, pasları aradan aparmağa çalışa bilər[21] başqa sözlə əgər kafir və münafiq və sairin can və qəlbi elə qaralmış, alt- üst olmuş və möhürlənmiş olsa ki, daha ağ bir nöqtə qalmaya, Quranın ibarətiylə desək, daha onun işi bitib və hidayət olmağa ümidi olmayacaq[22], o özünün ixtiyarından pis istifadə edərək, hidayət və işıq yolunda olmayıb və tövbə qapısını öz üzünə bağlamışdır.

Mənbələr:

1.     Cavadi Amili, Əbdüllah,Quranda əxlaq mərhələləri, İsra, çap 3, 1379, Qum.

2.     Cavadi Amili, Əbdüllah, Quranda əxlaqın başlanğıcları, İsra, çap 3, 1379, Qum.

3.     Musəbi xumeyni, Ruhulla, qırx hədisinşəkhi, İmam Xumeyninin əsərlərinin nəşr və tənzim müəssisəsi, çap 12, 1376, Tehran.

4.     Misbah Yəzdi, Məhəmməd Təqi, maarifi Quran, haqq yolu, çap 2, 1368, Qum.

5.     Bu ayələrə aid müxtəlif təfsirlər: Bəqərə, 74 və 88, Ənam, 25, Əraf, 101,Məhəmməd, 24, Casiyə, 23, Mütəffifin, 14, Zümər, 12, Maidə, 3