Ətraflı axtarış
Baxanların
10062
İnternetə qoyma tarixi: 2012/02/15
Sualın xülasəsi
Xallaqiyyətdə tövhidin mənası nədir?
Sual
Xallaqiyyətdə tövhidin mənası nədir?
Qısa cavab

Xəllaqiyyətdə tövhid yəni vaqrlıq aləmində Allahdan başqa heç bir yaradan yoxdur. Mümkün varlıqlar, onların fel və təsirləri, hətta insan və onun ixtira və kəşflərinin hamısı həqiqətən və yalansız, Allahın yaratqıdlarıdır. Varlıq aləmində olanlardan hamısı, onun yaratdıqlarıdır, lakin bəzisi vasitəsiz və bəzisi isə vasitə ilə.

Ətreaflı cavab

Xallaqiyyətdə tövhidin mənası

Xallaqiyyət və yaratmaqlıq Allahın sifətlərindəndir. Bu sifət Allahın vücudunu isbat edən arqumentlərin nəticəsidir. Çünki o arqumentlərin məzmunu budur ki, Allah varlıqların başlanğıcı və səbəblər səbəbidir. Mövzu belədir ki, Allah- Taalanın yaratmaqlıq sifətində, şəriki yoxdur və dünyanın yaradanı Allahdan başqa kimsə deyil. Deməli tövhidin budaqlarından biri, xəllaqiyətdə tövhiddir.[1]

Başqa sözlə: Xəllaqiyyətdə tövhid yəni varlıq aləmində yalnız bir əsas və müstəqil xaliqiniz var. Digər səbəblərin xaliqiyyəti onun xəllaqiyyəti uzununda və onun izn və əmri ilə baş verir.[2]

Xallaqiyyət tövhidi ki, bəzən ona yaranışda tövhid ya fellərdə töhvid də deyilir. Filosofların terminində, bütün sistem, qanun, səbəb, varlıq və nəticələrin hamısı, Allahın işi və Allahın iradəsindən qaynaqlanması mənasındadır. Dünyanın varlıqları öz zatlarında Allahdan müstəqil vücudları olmadıqları kimi, təsir və səbəb məqamında da müstəqil deyillər.

Nəticədə Allahın öz zatında şəriki olmadığı kimi, iş görənlikdə də, şəriki yoxdur. Fellərdə tövhid "La hövlə vəla qüvvətə ila billah" mübarək təsbihinin mənasınadır ki, fəlsəfədə "La muəssirə fil- vucud iləllah" qaydası adı altında açıqlanır.[3]

Ağıl xəllaqiyyətdə tövhidi qəbul edirmi?

Ağıl açıqca dünyanı yaradan və xaliqinin yeganəliyinə şəhadət verir. Çünki Allahın vücudunu isbat edən arumentlərin nəticəsi (xüsusi ilə imkan və vucub arqumenti), bütün varlıqların mümkün və zatən vacibul- vücudun (Allah) məxluqlardırlar. Zati tövhidin dəlillərinin nəticəsi, zatən vacibul- vücudun, yeganə olmasıdır. Nəticədə dünyanın xaliq və yaradanı, yalnız Allahdır.[4]

Bu məsələyə Quranın baxışı vecədir?

Qurani- kərim çoxlu ayələrdə, dünyanı yaratmaqda Allahın yeganəliyinə təkid edibdir. Necə ki, buyurubdur:

  1. " قُلِ اللَّهُ خالِقُ کُلِّ شَیْ‏ءٍ وَ هُوَ الْواحِدُ الْقَهَّارُ"[5] "De: "Allah hər şeyin xaliqidir. O birdir, qalibdir."

  2. " اللَّهُ خالِقُ کُلِّ شَیْ‏ءٍ وَ هُوَ عَلى کُلِّ شَیْ‏ءٍ وَکِیل"[6] "Allah hər şeyin xaliqidir. O, hər şeyə vəkildir.

  3. " ذلِکُمُ اللَّهُ رَبُّکُمْ خالِقُ کُلِّ شَیْ‏ءٍ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ"[7] "Allah, sizin rəbbiniz və hər şeyin xaliqidir. Ondan başqa xaliq yoxdur".

  4. " هَلْ مِنْ خالِقٍ غَیْرُ اللَّهِ"[8] "Allahdan başqa xaliq varmı?"

  5. " رَبُّنَا الَّذِی أَعْطى کُلَّ شَیْ‏ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدى"[9] "Rəbbimiz hər şeyə öz xilqətini verən, sonra da ona doğru yolu göstərəndir".

Rəvayətlər və xəllaqiyyətdə tövhid

İslami rəvayətlər də, xəllaqiyyətdə tövhidə işarə və təkid edirlər. İmam Əli (ə) bu barədə buyurubdur:

«لم یشرکه فی فطرتها فاطر، و لم یعنه علی خلقها قادر»[10]

Qaşqanı (və onun kimi) yaratmaqda, heç kəs Allahın şəriki olmayıb və ona kömək etməmişdir.

Həmçinin buyurubdur:

«و لا شریک له اعانه علی ابتداع عجائب الامور»[11]

"Allahın şəriki yoxdur ki, dünyanın təəccüblü məxluqlarını yaratmaqda, ona kömək etmiş olsun.

Xəllaqiyyətdə tövhid, səbəb- nəticə sistemini inkar etmək və məcburiyyət və ixtiyarı inkar etmək mənasındadırmı?

Buradan etiraf etməliyik ki, xəllaqiyyəti Allaha məxsus etmək, təbii varlıqlar arasında olan qanunları inkar etmək mənasında deyil. Çünki, səbəb- nəticə sistemi maddə dünyanın hissələrində, səbəblərin yaratmaqda müstəqilliyi mənasında deyil, əksinə Allah bu qanunu maddə dünyada yaradıb və onun özü bu qanunu icad edibdir.

Günəş və hava yerin göyərməsində təsirlidir. Su da bitkinin inkişafında təsirlidir, amma təsir qoyanın olması və onun təsir qoymasının hamısı Allahın izni ilə və varlıqda İlahi sünnətlərin təzahürlərindəndir. Xilqətdə tövhidi dünyanın hissələri arasında maddi əlaqələri və səbəblər sistemini inkar etməyə təsfir edənlər, səhv edirlər. Ona görə də dini elmi inkar edən və onun qarşısında qərar veriblər.[12]

Deməli xəllaqiyyətdə tövhid ixtiyarı almaq və məcburiyyət mənasında deyil. Ümumilikdə bütün işlərin xaliqi Allahdır. Bizim iradəmiz onun iradəsi uzunundadır.



[1] - Rəbbani Gülpayqani, Əli, Dəlilli əqayid, Qumun düşüncə saytı.

[2] - Hoze net saytı.

[3] - Əsfar, cild 2, səh 216- 219 və Nihayətul- hikmə, cild 3, səh 677 və Mütəhhəri, Əsərlər toplusu, cild 2, səh 103- Turkaşvənd, Ehsan, Tövhid və onun dərəcələri.

[4] - Rəbbani Gülpayqani, Əli Dəlili əqayid, Qumun düşüncə saytı.

[5] - Rəd surəsi, ayə 16.

[6] - Zümər surəsi, ayə 62.

[7] - Yunus surəsi, ayə 62. (səhv).

[8] - Fatir surəsi ayə 50.

[9] - Taha surəsi, ayə 50

[10] - Nəhcül- bəlağə, xütbə 185.

[11] - Həmin, xütbə 91.

[12] - Sübhani, Cəfər, Tərcümə Mühəddisi, Cavad, Şiənin əqaid siması, səh 56, Məəşər.

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163741 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    158490 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118615 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111616 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    104778 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92398 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54026 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    48759 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44759 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44176 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...