از جمله شهدای کربلا و از کسانی که روز عاشورا در رکاب امام حسین(ع) به درجه‌ی شهادت نائل شدند،[1] جعفر بن عقیل بن ابی‌طالب پسر عموی سید الشهداء(ع) است.[2] نام مادر جعفر، ام‌البنین بنت شقر بن هضاب،[3] یا ام ‌الثغر بنت عامر بنت هصان عامری[4] و نام همسرش ام‌الحسن، دختر امام علی(ع) بود؛[5] از این‌رو ایشان بعد از ازدواج با دختر عمویش در شمار یکی از دامادهای امیرالمؤمنین(ع) نیز قرار گرفت.

جعفر در روز عاشورا بعد از شهادت برادرزاده‌اش عبدالله بن مسلم بن عقیل،[6] و یا فرزند پسرعمویش محمد بن عبدالله بن جعفر[7] به میدان رفت و این‌گونه رجز می‌خواند:

«أَنَا الْغُلَامُ‏ الْأَبْطَحِی‏ الطَّالِبِی              مِنْ مَعْشَرٍ فِی هَاشِمٍ مِنْ غَالِبٍ

وَ نَحْنُ حَقّاً سَادَةُ الذَّوَائِبِ                   هَذَا حُسَینٌ أَطْیبُ الْأَطَایب

مِنْ هَاشِمِ السَّادَاتِ أَهْلِ الْحَسَب»؛[8]

(من جوانی از سرزمین بطحاء و از فرزندان طالب و از نوادگان هاشم و غالب هستم که بزرگ بزرگانیم. این حسین از پاکیزه‌ترین پاکیزگان و از خاندان اصیل سادات بنی‌هاشم است).

جعفر پس از نبرد با دشمنان، سرانجام توسط بشر بن حوط (خوط[9]) همدانى،[10] و یا عبداللّه بن عزره خثعمی[11] به شهادت رسید.

در زیارت ناحیه این‌گونه از او تجلیل شده است: «السَّلَامُ‏ عَلَى‏ جَعْفَرِ بْنِ‏ عَقِیلٍ‏، لَعَنَ اللَّهُ قَاتِلَهُ بِشْرَ بْنَ خُوطٍ الْهَمْدَانِی»؛[12] سلام بر جعفر بن عقیل باد و خدا قاتل او بشر بن خوط همدانی را مورد لعنت خود قرار دهد.

وی به همراه سایر شهدا در پایین پای امام حسین(ع) دفن شده است.[13]

[1]. «شهدای قیام عاشورا»، 28614.

[2]. شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج‏2، ص 125، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق؛ ابن اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق، شیری، علی، ج 5، ص 111، بیروت، دار الاضواء، 1411ق.

[3]. طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، تحقیق، ابراهیم، محمد أبو الفضل، ج 5، ص 469، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق.

[4]. ابو الفرج، علی بن الحسین الأصفهانی، مقاتل الطالبیین، محقق، صقر، سید احمد، ص 97، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.

[5]. ابن حبیب، محمد بن حبیب‏، المحبر، محقق، شتیتر، ایلزه لیختن‏، ص 56، بیروت، دار الآفاق الجدیدة، چاپ اول، بی‌تا.

[6]. الفتوح، ج 5، ص 111.

[7]. مسکویه رازی، ابوعلی، تجارب الامم، تحقیق، امامی، ابو القاسم، ج 2، ص 78، تهران، سروش، چاپ دوم، 1379ش.

[8]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب ع، ج 4، ص 105، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.

[9]. ابن اثیر جزری، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج 4، ص 92، بیروت، دار صادر، 1385ق.

[10]. تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، ج ‏5، ص 469.

[11]. ابومخنف کوفی، لوط بن یحیی، وقعة الطف، محقق، مصحح، یوسفی غروی، محمد هادی‏، ص 247، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1417ق.، ص: 247

[12]. ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، ص 491، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1419ق.

[13]. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ص 255، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ سوم، 1390ق.