یکی از کسانی که روز عاشورا در دفاع از امام حسین(ع) به شهادت رسید،[1] عبدالله بن عقیل بن ابی‌طالب، معروف به عبدالله اکبر[2] است.[3] مادرش کنیزی ام ولد بود[4] که برخی نام او را ام‌البنین کلابیه و یا ام‌انیس ذکر کرده‌‌اند.[5]

هم‌چنین گزارش شده است که عبدالله بن عقیل با دختر عموهایش ام‌هانی و میمونه دختران امام علی(ع) ازدواج نمود،[6] که البته باید ازدواج با یکی از آنها بعد از مرگ خواهر دیگر و یا جدایی از او رخ داده باشد. او هم‌چنین فرزندانی از جمله نفیعة‏[7] و ام‌کلثوم‏[8] داشت.

عبدالله بن عقیل از تابعین به شمار می‌آمد و از جابر حدیث نقل می‌کرد.[9] با این وجود گزارشی به نقل از ابن عبّاس وجود دارد که در صورت پذیرش آن، باید ایشان را از اولین اصحاب پیامبر(ص) دانست. بر اساس این نقل،  آیه‌ی «وَ الَّذِینَ هاجَرُوا فِی اللَّهِ مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا...»،[10] در شأن امام علی(ع)، جعفر طیّار و عبدالله بن عقیل نازل شد که بر اثر ظلم و بیداد اهل مکه به حبشه مهاجرت کردند.[11]

وی روز عاشورا توسط عمرو بن صبیح صدایی[12] و یا عثمان بن خالد بن اشیم جهنی و بشر بن حوط قابضی به شهادت رسید.[13] در زیارت شهداء این‌گونه از او تجلیل شده است: «السَّلَامُ‏ عَلَى‏ عَبْدِ اللَّهِ‏ بْنِ‏ عَقِیل‏».[14]

پیکر وی به همراه سایر شهدا در حرم امام حسین(ع) و پایین پای آن‌حضرت(ع) دفن شده است.[15]

[1]. «شهدای قیام عاشورا»، 28614.

[2]. ابو الفرج، علی بن الحسین الأصفهانی، مقاتل الطالبیین، محقق، صقر، سید احمد، ص 97، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.

[3]. شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، 125، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.

[4]. طبری، أبوجعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، تحقیق، ابراهیم، محمد أبوالفضل، ج 5، ص 469، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق.

[5]. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق، زکار، سهیل، زرکلی، ج 2، ص 70، ریاض، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1417ق.

[6]. المحبر،ص:56

[7]. ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‏، الطبقات الکبری‏، تحقیق، عطا، محمد عبد القادر، ج 5، ص 444، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1410ق.

[8]. همان، ج 10، ص 223.

[9]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، الابواب(رجال طوسی)، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، ص 117، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1427ق.

[10]. نحل، 41.

[11]. حسکانی، عبید الله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، محقق، مصحح، محمودی، محمدباقر، ج 1، ص 431، تهران، التابعة لوزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة، چاپ اول، 1411ق.

[12]. تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، ج ‏5، ص 469.

[13]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 45، ص 33، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[14]. شهید اول، محمد بن مکی، المزار، ص 149، قم، مدرسه امام مهدى عج، چاپ اول، 1410ق.

[15]. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ص 255، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ سوم، 1390ق.