یکی از شهدای کربلا و از کسانی که در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید،[1] فرزندی از امام علی(ع) به نام محمد و معروف به محمد اصغر است[2] (و احتمالا محمد بن حنفیه، محمد اکبر باشد). البته برخی معتقدند که او همان ابوبکر بن علی(ع) است[3] که نام مادرش لیلی بنت مسعود دارمیه بود و در روز عاشورا به شهادت رسید،[4] اما برخی او را برادر دیگری از امام حسین(ع) دانسته و معتقدند که مادرش کنیزی ام ولد بود و گزارش می‌کنند که محمد توسط مردی از قبیله ابان بن دارم به شهادت رسید.[5]

آنچه در زیارت ناحیه مقدسه آمده نیز نظر اخیر را تأیید می‌کند؛ زیرا این‌گونه از وی تجلیل شده است: «السَّلَامُ‏ عَلَى‏ مُحَمَّدِ بْنِ‏ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ‏، قَتِیلِ الْإِیادِی‏ الدَّارِمِی، لَعَنَهُ اللَّهُ وَ ضَاعَفَ لَهُ الْعَذَابَ الْأَلِیمَ، وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَیک یا مُحَمَّدُ وَ عَلَى أَهْلِ بَیتِک الصَّابِرِینَ»؛[6] سلام بر محمد بن امیرالمؤمنین که توسط أیادی دارمی کشته شد. خدا قاتلش را لعنت کند و عذاب دردناک را هر چه بیشتر بر او بیفزاید. درود خدا بر تو‌ ای محمد و بر خاندان صبور تو باد.

برخی گزارش‌های تاریخی نیز حاکی از آن است که محمد بن علی به دلیل آن‌که بیمار بود در کربلا به شهادت نرسید،[7] اما این گزارش با دیگر گزارش‌ها و نیز با آنچه در زیارت ناحیه وجود دارد هم‌خوان نیست.

[1]. «شهدای قیام عاشورا»، 28614.

[2]. رسان، فضیل بن زبیر، تسمیة من قتل مع الحسین ع‏، ص 149، قم، آل البیت‏، چاپ دوم‏، 1406ق.

[3]. شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 1، ص 354، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.

[4]. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ص 203، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ سوم، 1390ق.

[5]. ابو الفرج، علی بن الحسین الأصفهانی، مقاتل الطالبیین، محقق، صقر، سید احمد، ص 90 – 91، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.

[6]. ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، ص 489، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1419ق.

[7]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب ع، ج 4، ص 113، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.