جستجوی پیشرفته
بازدید
4098
آخرین بروزرسانی: 1401/01/31
خلاصه پرسش
بر اساس روایتی در کتاب کافی، پیامبران چیزی از خود به ارث نمی‌گذارند! آیا این تأییدی بر رویکرد ابوبکر نیست که فدک را به فاطمه(س) واگذار نکرد؟!
پرسش
با سلام؛ آیا این روایت اصول کافی: «إِنَّ الْعُلَمَاءَ وَرَثَةُ الْأَنْبِیَاءِ إِنَّ الْأَنْبِیَاءَ لَمْ یُوَرِّثُوا دِینَاراً وَ لَا دِرْهَماً وَ لَکِنْ وَرَّثُوا الْعِلْمَ فَمَنْ أَخَذَ مِنْهُ أَخَذَ بِحَظٍّ وَافِرٍ»، حدیث ابوبکر از پیامبر(ص): «إنا معاشر الأنبیاء لا نرث ولا نورّث»، را تأیید نمی‌کند؟
پاسخ اجمالی

در منابع متعدد، روایتی از پیامبر اسلام(ص) نقل شده است: «علما‌ میراث‌بر انبیا هستند؛ و انبیا درهم و دینار به ارث نگذاشتند؛ بلکه علم و دانش به ارث گذاشتند؛ و هر کس که چیزی از علم و دانش به ‌دست آورد، بهره‌ی فراوان دریافت کرده است».[1]

با صرف نظر از مباحث سندی،[2] در مورد معنا و محتوای این حدیث باید گفت؛ مقصود این است که پیامبران(ع) با حفظ عنوان پیامبر بودن، برای مردم علم و دانش به ارمغان آوردند، نه درهم و دینار. بنابراین، میراث پیامبران برای مخاطبان و پیروان خود، علم و دانش است نه آن‌که مانند پادشاهان برای بازماندگان خود درهم و دینار و طلا و نقره برجای بگذارند!

به عبارت دیگر، میراث شخصیت و عنوان پیامبر بودن، علم و دانش است،[3] نه آن‌که پیامبر از آن جهت که مانند بقیه‌ی مردم، یک شخص و فرد خاص است، به هیچ وجه از حقوق مالکیت بهره‌مند نباشد، و در صورت وفات، فرزندان و ورثه‌ی او مالک اموالش نشوند. و نمی‌توان گفت قانون ملکیت و ارث نسبت به انبیا استثنا خورده، و انبیا به مجرد این‌که از دنیا رفتند، تمام اموال آنها در اختیار نیازمندان یا حکومت قرار می‌گیرد، و ورثه‌ی آنها از تمام ارث حتی از خانه و وسایل اولیه زندگی محروم می‌گردند. روشن است چنین سوء برداشتی با هیچ عقل سلیمی سازگار نیست، و اغراض سیاسی در پشت چنین برداشت غلطی وجود دارد. و به نظر می‌رسد فریاد‌های حضرت زهرا(س)[4] برای مقابله با چنین افکار بود که اگر چنین برداشت‌های غلط از روایات استمرار پیدا کند، جامعه را به سمت سقوط و نابخردی سوق خواهد داد.

علاوه بر این‌که پیامبر(ص) در زمان حیات خود فدک را به حضرت فاطمه(س) هدیه کرده بود و در زمان رحلت پیامبر فدک ملک حضرت فاطمه بود،[5] نه آن‌که بعد از حضرتشان به ایشان به ارث برسد.


[1]. ر. ک: صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد)ص(، ج 1، ص 3، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، 1404ق؛ کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، کافی، ج 1، ص 34، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ ابن بابویه، محمد بن على، أمالی، ص 60، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق/ 1362ش؛ ابن بابویه، محمد بن على، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 131، قم، دار الشریف الرضی للنشر، چاپ دوم، 1406ق.

[2]. هر چند بعضی از حدیث‌شناسان حدیث مذکور را ضعیف شمرده‌اند. ر. ک: مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول(ص)، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، سید هاشم، ج 1، ص 103، تهران، ‌دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق. ولی این تضعیف مربوط به نقل کلینی در کافی است؛ اما سند حدیث در منابع دیگر مشکل ندارد و حدیث صحیح و مقبول است.

[3]. علامه مجلسی در توجیه این روایت گفته است که منظور آن است بزرگ‌ترین میراثی که پیامبران به جای می‌گذارند علم است. ر. ک: مجلسی، محمد باقر، بنادر البحار (ترجمه و شرح خلاصه کتاب العقل و العلم و الجهل از بحار الانوار)، فیض الاسلام اصفهانی، علی نقی، ص 75، تهران، فقیه، چاپ اول، بی‌تا. این توجیه هر چند تا حدودی مقبول است؛ اما با توجه به مطالب گفته شده کامل نیست.

[4]. ر. ک: «استدلالات قرآنی فاطمه زهرا برای اثبات مالکیت بر فدک»، 24738.

[5]. ر. ک: «هدیه بودن فدک، و شاهدان حضرت زهرا بر مالکیت فدک»، 24615.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها