از آن‌جا که انسان مختار آفریده شده، بدیهی است که این اختیار می‌تواند این امکان را به وجود آورد تا برخی انسان‌ها در زندگی خود گاهی به دیگران ستم کرده و حق‌هایی را از دیگران ضایع نمایند.

چنین افرادی نتیجه‌ی ظلم خود را گاه در همین دنیا و قطعا در قیامت خواهند دید و البته این بدان معنا نیست که عذاب ظالم در آخرت لزوما برای رساندن سود و نفعی به مظلوم باشد؛ بلکه نتیجه عمل، - چه ثواب، و چه عذاب-، در مرحله اول، نتیجه عمل خود شخص است، نه لزوما رساندن سود و ضرری به دیگران!

این‌که هر کس نتیجه عمل خودش را می‌بیند، سنت و قانونی الهی است.

سنت خداوند در این عالم، سنت عمل و عکس‌‌العمل است؛ یعنی هرکس هر کاری که انجام دهد، بازتابی برای خود او در دنیا و در آخرت خواهد داشت.

بنابر این، جزای مجرم، تنها برای تلافی و سود رساندن به مظلوم و صاحب حق نیست؛ بلکه جزا و نتیجه‌ی عمل‌کرد خود او است.

به عبارت دیگر، مجازات ظالم را نباید پاداش مؤمن مظلوم در نظر گرفت؛ بلکه آن مؤمن مظلوم، پاداش ایمان، صبر و دیگر کارهای نیک خود را خواهد گرفت.

قرآن کریم در این زمینه چنین می‌فرماید:

«فَاتَّخَذْتُمُوهُمْ سِخْرِیًّا حَتَّى أَنْسَوْکُمْ ذِکْرِی وَ کُنْتُمْ مِنْهُمْ تَضْحَکُونَ»؛[1] شما آنان را به تمسخر می‌گرفتید، تا جایى که با این کارتان مرا به فراموشى سپردید و شما همواره به آن مؤمنان می‌خندیدید!

«إِنِّی جَزَیْتُهُمُ الْیَوْمَ بِمَا صَبَرُوا أَنَّهُمْ هُمُ الْفَائِزُونَ»؛[2] من امروز برای صبر و استقامتشان به آنان پاداش می‌دهم؛ آنها پیروز و رستگارند!

این آیه می‌فرماید: صبر و استقامت مؤمنان، دلیل رستگاری‌شان است، نه مسخره کردن شما!

بر این اساس، نه ورود مؤمنان به بهشت برای ضرر رساندن به کفار است، و نه عذاب کفّار و مشرکان برای نفع رساندن به مؤمنان؛ بلکه در قیامت هر کسی نتیجه و کیفر اعمال خود را می‌بیند.

با این وجود اما همین‌که بهشتیان مشاهده می‌‌کنند که خداوند به وعده راستین خود عمل کرد و افراد بی‌ایمان و ستمگر را هم‌طراز افراد باایمان و مظلوم قرار نداد، نوعی لذت معنوی را برای آنان فراهم خواهد آورد و چه بسا این لذت خود را نیز به گوش دوزخیانی برسانند که در دنیا به آنان آسیب می‌رساندند و این خود نوعی مجازات روحی برای ستم‌کاران هم خواهد بود:

«نادى‏ أَصْحابُ الْجَنَّةِ أَصْحابَ النَّارِ أَنْ قَدْ وَجَدْنا ما وَعَدَنا رَبُّنا حَقًّا فَهَلْ وَجَدْتُمْ ما وَعَدَ رَبُّکُمْ حَقًّا؟!»[3]

بهشتین به دوزخیان خواهند گفت: ما مطمئن شدیم که وعده خدا درست بود. آیا شما هم به چنین اطمینانی رسیدید؟!

[1]. مؤمنون، 110.

[2]. مؤمنون، 111.

[3]. اعراف، 44.