جستجوی پیشرفته
بازدید
396
آخرین بروزرسانی: 1403/06/25
خلاصه پرسش
اسماء موصول چه جایگاهی در زبان عربی دارند؟
پرسش
اسم موصول چیست و چه جایگاهی در زبان عربی دارد؟
پاسخ اجمالی

«موصول»، اسم مفعول از ماده «و ص ل» در لغت به معنای اتحاد و متصل شدن چیزى به چیزى است، در مقابل انفصال که به معنای جدایی است:

«اتّحادُ الأشیاء بعضها ببعض کاتّحاد طرفی الدائرة، و یضادّ الانفصال، و یستعمل الوَصْلُ فی الأعیان، و فی المعانی».[1]

اتصال به معنای متحد بودن چیزها با یکدیگر است، مانند اتحاد دو طرف دایره و در مقابلش انفصال است. وصل هم در اشیاء مورد استفاده قرار می‌گیرد و هم در معانی. مانند «خانه‌های ما به هم وصل است»، و «سخنان آنان متصل و پیاپی بود».

در ادبیات عرب و علم نحو دو گونه «موصول» داریم: «موصول حرفی» و «موصول اسمی».

اما مورد سؤال و یا همان «موصول اسمی» عبارت از اسم مبهمی است که برای واضح شدن معنای آن، به جمله یا شبه جمله‌‌ای نیازمندیم که به آن متصل باشد، و در اصطلاح نحو به چنین جمله‌ای «صله» می‌گویند.[2]

«موصول» در «جمله صله» عملی نمی‌کند که اعراب آن را تغییر دهد و تنها ارتباط معنایی میان آن دو به وجود می‌آید.

گفتنی است که دو نوع اسم موصول داریم: «مختص» و «مشترک».

اسماء موصول مختص

اسم‌های موصول مختص -که در ذیل خواهد آمد- را نمی‌توان در تمام موارد استفاده کرد؛ بلکه هر کدامشان اختصاص به نوعی از کلمات دارند: 

  1. «الّذی» برای مفرد مذکر، مانند: «مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا».
  2. «الّتی» برای مفرد مؤنث، مانند: «وَ لا تَکُونُوا کَالَّتِی نَقَضَتْ غَزْلَهَا».
  3. «اللذان» و اللّذَین» برای تثنیه مذکر، مانند: «وَ اللَّذَانِ یَأْتِیَانِهَا مِنْکُمْ».
  4. «اللّتان» و «اللّتین» برای تثنیه مؤنث، مانند: «رأیت اللتین اجتهدتا».
  5. «الّذین» برای جمع مذکر، مانند: «إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ».
  6. «اللّائی»، «اللاتی» و «اللواتی» برای جمع مؤنث، مانند: «وَ اللَّاتِی یَأْتِینَ الْفَاحِشَةَ مِنْ نِسَائِکُمْ».

اسماء موصول مشترک

اما دایره استفاده از اسم‌های موصول مشترک گسترده‌تر است. موصول‌های مشترک عبارت‌اند از:

  1. «مَن» که غالبا برای عاقل استعمال می‌شود، مانند: «وَ مِنْهُمْ مَنْ یَمْشِی عَلَى رِجْلَیْنِ».

و گاهی برای غیر عاقل هم به کار می‌رود، مانند: «وَ مِنْهُمْ مَنْ یَمْشِی عَلَى أَرْبَعٍ».

  1. «ما» که غالبا برای غیر عاقل استفاده می‌شود، مانند: «مَا عِنْدَکُمْ یَنفَدُ».

و گاهی برای عاقل استفاده می‌شود، مانند: «إِنِّی نَذَرْتُ لَکَ ما فی‏ بَطْنی‏ مُحَرَّراً».

  1. «أل» (با فرض آن که آن را موصول بدانیم، نه حرف تعریف)، در تمام موارد(فرد مذکر، مفرد مؤنث، تثنیه مذکر، تثنیه مؤنث، و جمع مذکر و مؤنث) به صورت یکسان مورد استفاده قرار می‌گیردإ مانند:

«یعجبنی العالم زید»، برای مفرد مذکر.

«تعجبنی العابدة هند»، برای مفرد مؤنث.

«یعجبنی القائمان»، برای تثنیه مذکر.

«یعجبنی القائمتان»، برای تثنیه مؤنث.

«یعجبنی القائمون»، برای جمع مذکر.

و «یعجبنی القائمات»، برای جمع مؤنث.[3]


[1]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص 873، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیة، چاپ اول، 1412ق.

[2]. حسن، عباس، النحو الوافی، ج 1، ص 373، دار المعارف، چاپ پانزدهم.

[3]. ر. ک: شمس‌ الدین، ابراهیم ، مرجع الطلاب فی قواعد النحو، ج 1، ص 173- 174، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ هفتم؛ مکتبة الشاملة، ص 14- 15.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها