ضرب المثل «پیراهن عثمان» به ماجرای کشته ‌شدن خلیفه سوم، و سوء استفاده معاویه از این حادثه اشاره دارد.

توضیح آن که امام علی(ع) -همان‌گونه که خود تصریح فرمود- نه تنها هیچ نقشی در کشته ‌شدن عثمان بن عفان نداشت؛ بلکه در حد امکان در صدد آن بودند که ماجرا را بدون خون‌ریزی پایان دهد؛ اما معاویه که یکی از استانداران خلیفه سوم بود، هنگام محاصره عثمان او را تنها گذاشت و به کمک او نکرد، ولی بعد از کشته شدن او و بیعت گسترده مردم با امام علی(ع)، با توجه به کینه‌ای که از حضرتشان داشت، تلاش نمود تا خود را خون‌خواه و ولی دم عثمان جلوه دهد و با تبلیغات نادرست، امام علی(ع) را مقصر قتل او اعلام نماید!

در همین راستا، و بر اساس برخی گزارش‌ها همسر عثمان، پیراهن خون‌‌آلود و مقداری از ریش کنده شده شوهرش را همراه نامه‌‌ای برای معاویه فرستاد و خواستار خون‌خواهی او شد. معاویه این نامه و نیز پیراهن خونین عثمان را در معرض دید مردم شام قرار داد و با مقصر قلمداد کردن امام علی(ع) از قبول بیعت با وی خودداری کرد، و مردم آن منطقه را به بیعت با خودش فراخواند و سپس آنان را به جنگ با امام علی(ع) تشویق کرد.

بدین ترتیب، پیراهن خونین عثمان که در اختیار معاویه بود، وسیله‌ای شد برای رسیدن به یک هدف نادرست!

شامیان نیز فریب خورده و در پی تبلیغات وسیع و ترفندهای مختلف معاویه با او بیعت کرده و به او گفتند: عثمان پسر عموی تو است و تو خون‌خواه او هستی، ما نیز همراه تو خواهیم بود!^[1]

و این چنین بود که نبردهای داخلی سنگینی و در رأس آنها نبرد صفین میان مسلمانان شکل گرفت که به کشته‌شدن ده‌ها هزار نفر از آنان انجامید و در نهایت مسیر حکومت و خلافت نیز منحرف شد و سلسله موروثی بنی امیه شکل گرفت.

امروزه اگر فردی بخواهد چیزی را بهانه و وسیله قرار دهد و به همراه تبلیغات بسیار و با فریب دادن مردم، حق را وارونه نشان دهد و از این راه به اهداف نادرست و باطل خود برسد، به صورت ضرب المثل در مورد او می‌گویند که او فلان موضوع را «پیراهن عثمان» کرده است!

[1]. دینوری، ابن قتیبة، الإمامة و السیاسة، تحقیق، شیری، علی،‏ ج ‏1، ص 99-100، بیروت، دارالأضواء، چاپ اول، 1410ق/1990م.