جستجوی پیشرفته
بازدید
6781
آخرین بروزرسانی: 1395/11/07
 
کد سایت fa76899 کد بایگانی 94064 نمایه وصیت کردن اموال برای یکی از وراث
طبقه بندی موضوعی وصیت
خلاصه پرسش
آیا بر اساس روایت «لَا وَصِیةَ لِوَارِثٍ»، نمی‌توان وصیتی به نفع ورثه داشت؟
پرسش
آیا حدیث «لَا وَصِیةَ لِوَارِثٍ» دارای سند صحیح است؟ و آیا طبق این حدیث می‌توان گفت که مورّث نباید برای وارث وصیت کند؟
پاسخ اجمالی
حدیثی با این مضمون که «نمی‌توان به نفع وارث، وصیت کرد» با عباراتی چون «لَا وَصِیةَ لِوَارِثٍ» در بسیاری از کتب اهل سنت از پیامبر اسلام(ص) نقل شده است.[1] شیخ طوسی نیز روایتی صحیح به همین مضمون نقل کرده که در آن روایت، توضیحاتی نیز وجود دارد:
مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ یحْیى عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنِ ابْنِ سَعْدَانَ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ(ع) قَالَ قَالَ عَلِی(ع): «لَا وَصِیةَ لِوَارِثٍ وَ لَا إِقْرَارَ بِدَینٍ؛ یعْنِی إِذَا أَقَرَّ الْمَرِیضُ لِأَحَدٍ مِنَ الْوَرَثَةِ بِدَینٍ لَهُ فَلَیسَ لَهُ ذَلِکَ»؛[2] امام علی(ع) فرمود: وصیت کردن براى وارث و اقرار کردن به بدهى‌ صحیح نیست؛ یعنی وقتی بیماری [مشرف به مرگ] اقرار می‌کند که نسبت به یکی از وارثان بدهی دارد، این اقرار وی نافذ و صحیح نیست.
همچنین تفسیر عیاشی و دعائم الاسلام روایاتی به این مضمون نقل نموده‌اند.[3]
در توضیح این حدیث باید گفت؛ در مسئله وصیت، یکی از اختلافات فقه شیعه و اهل سنت آن است که فقهای شیعه معتقدند مورّث می‌تواند تا ثلث مالش را در مورد خویشان و غیر خویشان وصیت کند و فرقى نمى‌کند که وصیت شدگان، وارث باشند یا غیر وارث، اما فقهای اهل‌سنت، وصیت را فقط براى غیر وارث جایز دانسته‌اند، به اعتقاد ایشان براى وارث نمى‌توان وصیت کرد، خواه به میزان ثلث مال باشد و خواه کمتر یا بیشتر، مگر با اجازۀ ورثه.[4]
مستند فقهای شیعه، روایاتی از معصومان(ع) [5] و نیز آیه وصیت است که چنین می‌فرماید: «کُتِبَ عَلَیْکُمْ إِذٰا حَضَرَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ إِنْ تَرَکَ خَیْراً الْوَصِیَّةُ لِلْوٰالِدَیْنِ وَ الْأَقْرَبِینَ بِالْمَعْرُوفِ ...»؛[6] به شما فرمان داده شده است، هنگامى که یکى از شما را مرگ فرا رسد، اگر چیز خوبى [مالى‏] از خود به جاى گذارده، براى پدر و مادر و نزدیکان، به طور شایسته وصیت کند.
همان‌طور که مشاهده می‌شود این آیه صراحت دارد و همه نزدیکان اعم از وارث و غیر وارث را شامل می‌شود.
در مقابل، فقهاى اهل سنت به جاى عرضه مسئله به قرآن، براى تأیید دیدگاه خویش، به روایاتی با مضمون «لَا وَصِیةَ لِوَارِثٍ» استناد کرده‌‌اند - که اغلب دارای اسنادی مخدوش است -[7] و آنها را ناسخ آیه وصیت پنداشته‌‌اند،[8] حال این‌که دست کشیدن از آیه شریفه صحیح نیست، مگر با دلیل قطعى دیگرى که به همین اندازه محکم باشد.
همچنین آنان در توجیه نظریه خود گفته‌‌اند که این کار موجب دشمنى، حسد، تفرقه، نزاع و قطع رحم بین ورّاث می‌شود.[9] در حالی‌که چنین توجیهی کلّیت ندارد؛ مثلاً اگر شخصی کتابی دارد که براى وارث دانشجویش مفید است، نه براى دیگرى که به تجارت اشتغال دارد، آیا اگر وصیت کند که کتابش به دانشجو برسد، کاری انجام داده که عرف آن را ضرر به دیگر وراث ارزیابی می‌کند؟! از طرفی، با پذیرش چنین توجیهی، احسان و نیکى کردن بیشتر به برخى از فرزندان و نزدیکان در زمان حیات انسان نیز حرام خواهد بود چون ممکن است حسد و دشمنى را به دنبال داشته باشد، با آنکه هیچ دانشمند اسلامی آن‌را حرام ندانسته است.
اما درباره حدیثی که شیخ طوسی آن‌را نقل کرده، چند احتمال وجود دارد که خود شیخ به برخی از آنها اشاره کرده است:
1. با توجه به نظر اهل سنت در این مسئله، روایت مذکور حمل بر تقیّه شود.
2. وصیت به نفع وارث، در بیشتر از ثلث موضوعیّت نداشته و نافذ نباشد، البته در جایی که مورث در معرض اتهام بوده و در اقرار به دین به نفع یکی از وراث، امین و مورد وثوق نباشد.[10] چه این‌که اگر واقعاً شخصی بدهکار باشد، ادای آن قبل از تقسیم ارث لازم است، چه طلبکار وارث باشد یا غیر وارث.
3. شاید مراد حدیث، کراهت وصیت به نفع یکی از وراث باشد، نه حرمت و بطلان آن.
بنابراین فقهای شیعه با عنایت به آیه مذکور و احادیث موجود در این زمینه، روایت «لَا وَصِیةَ لِوَارِثٍ» را کنار گذارده و وصیت مورّث به نفع هر یک از وارثان را جایز می‌دانند.
 

[1]. «إِنَّ اللَّهَ قَدْ أَعْطَى کُلَّ ذِی حَقٍّ حَقَّهُ، أَلَا لَا وَصِیةَ لِوَارِثٍ». أبوبکر البیهقی، أحمد بن الحسین، تحقیق، محمد عبد القادر عطا، السنن الکبرى، ج 6، ص 141، ح 11459، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ سوم، 1424ق؛ ابن ماجة، أبو عبد الله محمد بن یزید القزوینی، تحقیق، عبد الباقی، محمد فؤاد، سنن ابن ماجه، ج 2، ص 906، باب لا وصیة لوارث، ح 2714، دار إحیاء الکتب العربیة، بی‌تا؛ الطبرانی، سلیمان بن أحمد، تحقیق، حمدی بن عبد المجید السلفی، المعجم الکبیر، ج 8، ص 114، ح 7531، القاهره، مکتبة ابن تیمیة، الطبعة الثانیة.
[2]. طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، ج ‌4 ، ص 113، ح 434، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1390ق؛ طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، ج ‌9، ص 162، ح 665، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[3]. عن محمد بن قیس قال سمعت أبا جعفر (ع) یقول‏ فی الدین و الوصیة فقال: «إن الدین قبل الوصیة، ثم الوصیة على إثر الدین- ثم المیراث و لا وصیة لوارث‏»؛ عیاشى، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، ج‏1، ص226، ح 55، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1380ق؛ مغربى، ابو حنیفه، نعمان بن محمد تمیمى، دعائم الإسلام، ص 358 - 359، ح 1305 و 1306، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، چاپ دوم، 1385ق.
[4]. طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، الخلاف، ج ‌4، ص 135‌، کتاب الوصایا، م 1، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، 1407ق؛ جمعى از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت (ع)، ج ‌53، ص 16، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى، چاپ اول، بی‌تا.
[5]. ر. ک: حرّ عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج ‌19، ص 287، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، چاپ اول، 1409ق؛ در این باب سیزده حدیث وجود دارد که تصریح بر صحت وصیت براى وارث دارند. 
[6]. بقره، 180.
[7].  ر. ک: مجله فقه اهل بیت (ع)، ج ‌53، ص 40.
[8]. ابن قدامه، أبو محمد عبد الله بن أحمد، المغنی لابن قدامة، ج 6، ص 140، مکتبة القاهرة، 1388ق.
[9]. همان، ص 141.
[10]. الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، ج ‌4، ص 113، ذیل ح 434؛ تهذیب الأحکام، ج ‌9، ص 162، ذیل ح  665؛ شیخ صدوق، محمّد بن على بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، ج ‌4، ص 194، ح 5443، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، 1413ق.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها