«ابوالعاص بن ربیع بن عبدالعُزّی بن عبد شمس»، همسر «زینب» دختر پیامبر اکرم(ص) بود.[1] ابوالعاص کنیه او است و درباره نام او اختلاف نظر وجود دارد؛ عده‌ای او را «قاسم» یا «مقسّم»[2] و بعضی «لَقیط» نامیده‌اند.[3] مادرش، «هاله دختر خویلد بن اسد» بوده[4] و بر این اساس، مادر زن او (خدیجه س)، خاله وی نیز بود.[5]
پیش از بعثت بود که خدیجه از پیامبر(ص) خواست که دختر بزرگش زینب را به عقد ابوالعاص درآورد و پیامبر(ص) که همواره نظر همسرش را محترم می‌شمرد، این موضوع را پذیرفت. خدیجه ابوالعاص را مانند فرزند خویش می‌شمرد، اما پس از بعثت، با آن‌که خدیجه و دخترانش ایمان آوردند، ابوالعاص همچنان در شرک باقی ماند.[6]
ابوالعاص به مال، امانت و تجارت از مردان انگشت‌شمار مکه بود.[7] او در جنگ بدر در صف مشرکان حضور داشت و به اسارت مسلمانان درآمد.[8] و هنگامی که مردم مکه برای آزادی اسیران، فدیه دادند، زینب هم گردن‌بندی که از خدیجه(س) به او رسیده بود را  به عنوان فدیه فرستاد. گفته‌اند وقتی چشم پیامبر(ص) بر آن افتاد، متأثّر شد و پس از کسب موافقت مسلمانان، ابوالعاص را آزاد ساخت و اموال زینب را پس فرستاد و از ابوالعاص پیمان گرفت که زینب را رها کند.[9] او نیز پس از بازگشت به مکه، به پیمان خویش وفادار بوده و زینب را به مدینه فرستاد.[10]
ابوالعاص همچنان در مکه بود تا این‌که در سال ششم قمری همراه کاروان تجاری قریش راهی شام شد.[11] این کاروان مورد شبیخون مسلمانان به فرماندهی زید بن حارثه قرار گرفت و برخی از کاروانیان گریخته و برخی دیگر گرفتار شدند. ابوالعاص نیز از آن‌جا گریخت، اما شبانه خود را به مدینه رسانده و به خانه زینب رفت و به او پناهنده شد. زینب او را پناه داد و آن واقعه را در مسجد در حضور مسلمانان به اطلاع پیامبر(ص) رساند. پیامبر(ص) پناهندگی او را پذیرفت و به درخواست زینب، اموال کاروانیان را به آنان بازگرداند، ابوالعاص همراه اموال به مکه بازگشت و ضمن بازگرداندن اموال به صاحبانشان اعلام کرد که به اسلام گرویده است[12] و پس از چندی به مدینه بازگشت و پیامبر(ص) در محرم سال 7 ق زینب را با همان عقد پیشین نزد او فرستاد.[13] البته گزارشی نیز وجود دارد که زینب با مهر و نکاح جدید به همسری ابوالعاص درآمد.[14]
زینب برای ابوالعاص پسری به نام «علی» و دختری به نام «امامه» به دنیا آورد.[15] امامه بعدها به ازدواج علی(ع) درآمد.[16]

---