جستجوی پیشرفته
بازدید
6725
آخرین بروزرسانی: 1398/02/03
خلاصه پرسش
تفاوت «مقدمه خارجی» و «مقدمه داخلی» در دانش اصول چیست؟
پرسش
مقدمه خارجی و داخلی به چه معنا است؟
پاسخ اجمالی
مقدّمه
«مقدّمه»، به معنای ابتدای هر چیزی است، و اصطلاحاً به هر چیزی میگویند که تحقق چیز دیگری بر آن متوقّف باشد. و در مقابل آن «ذى المقدّمه» است؛ یعنى آن چیزى که داراى مقدّمه است.[1]
در اصطلاح علم اصول، هرگاه دو چیز چنان با یکدیگر وابسته باشند که یکى از آنها بر دیگرى متوقف باشد؛ در این صورت اوّلى را «ذى المقدمه» و دومى را «مقدمه» خوانند.
یکى از مباحث مفصّل در علم اصول فقه، بحث «مقدّمه» است که آیا مقدّمه‏ى واجب نیز واجب است یا خیر؟ و آیا مقدّمه‏ى حرام نیز حرام است یا خیر؟ و به عبارت دیگر، آیا مقدّمه نیز در وجوب یا حرمت، یا کراهت و یا استحباب، تابع ذى المقدّمه است، و آیا بر انجام و عدم انجام مقدّمه نیز ثواب و عقاب و سایر آثار شرعى مترتّب میشود یا نه؟
مقدّمهی ‏خارجى
مقدّمه تقسیمات مختلفى دارد،[2] یکى از تقسیمات مقدّمه، تقسیم آن به «مقدّمه‏ى داخلى» و «مقدّمه‏ى خارجى» است. این تقسیم به اعتبار قید بودن مقدّمه در مأمور به و تقیید مأمور به، به آن، یا عدم قید و تقیید است.
به عبارت دیگر، برخى امور هستند که با وجود متوقّف بودن تحقّق فعل بر آنها، ولى داراى وجودى خارج و مستقلّ از آن فعل هستند، این قبیل امور را «مقدّمات خارجى» گویند، مانند طهارت لباس که مقدّمه‏ى نماز است. آنچه در مبحث «وجوب و یا عدم وجوب‏ مقدّمه» مورد گفتوگو است، همین «مقدّمه‏ى خارجى» است، و گرنه «مقدّمه‏ى داخلى» هر چیزی عبارت است از همان اجزاى تشکیل‏دهنده آن چیز، و بیگمان، امر به هر چیزى، امر به اجزاى تشکیل‏دهنده‏ى آن خواهد بود.
مقدّمه خارجى بر دو قسم است:
1. مقدّمه‏ى خارجى به معناى اعم
مقدّمات خارجى به معناى اعم، آن مقدّماتى هستند که جزء مقوّم و تشکیل‏دهنده ماهیّت نیستند، ولى ماهیّت، مقیّد به آن مقدّمات است. مثلاً طهارت بدن یا لباس از مقدّمات تشکیل‏دهنده‏ى حقیقت نماز نیستند، ولى خدای متعال نماز به قید طهارت بدن و لباس را خواسته است. به عبارت دیگر، نماز، بر نماز بدون طهارت بدن و لباس نیز صدق میکند، ولى پروردگار چنین نمازى را نخواسته، بلکه قسم خاصّى از نماز را از مکلّف خواسته و آن نمازى است که همراه با طهارت بدن و لباس باشد.
2. مقدّمه‏ى خارجى به معناى اخصّ
این قسم از مقدّمات، مقدّماتى هستند که نه از مقدّمات تشکیل‏دهنده‏ى حقیقت و ذات ماهیّت‏اند و نه از مقدّماتى هستند که مولا واجب را مشروط به دارا بودن و همراه بودن با آن مقدّمات از مکلّف خواسته باشد، بلکه به طور خاص از ذی المقدمه خارج بوده و صرفا این مقدّمات از امورى هستند که واجب براى تحقّق خود در خارج به آنها نیاز پیدا میکند. مانند اینکه اگر کسى‏ بخواهد نماز بخواند، خواندن نماز، نیاز به مکان دارد، ولى مکان نه جزء تشکیل‏دهنده‏ى حقیقت نماز است، و نه مولا نماز را مشروط به قید مکان نموده است.[3]
مقدّمه‏ى داخلى‏
«مقدمه داخلیه»‏ از تقسیمات «مقدمه وجودیه» بوده، و عبارت از همان اجزائى است که دخیل در تشکیل ماهیت و حقیقت ذى المقدمه و واجب هستند، و این واجب از آن اجزاى مرکب می‏باشد؛ نظیر رکوع، سجود، تشهد، سلام، و ... نسبت به نماز.                       
هر مجموعه‏ى مرکّبى از اجزاى متعدّدى تشکیل شده است که تحقّق آن مجموعه متوقّف است بر تحقّق آن اجزاء. هرکدام از این اجزاى تشکیل‏دهنده‏ى مجموعه‏ى مرکب را «مقدّمه‏ى داخلى» آن مرکّب مینامند.
ممکن است سؤال شود، آیا در این صورت، مقدّمهى داخلى، همان ذى المقدّمه نیست؟
در پاسخ باید گفت: خیر؛ زیرا ذى المقدّمه عبارت است از مجموع اجزاء و مقدّمه عبارت است از یک ‏یک اجزاء، و شکّى نیست که هرکدام از اجزاء به تنهایى عین ذى المقدّمه(کلّ) نیست. مثلاً نماز داراى اجزاى متعدّدى؛ مانند: قیام، رکوع، سجده و ... است که هرکدام از اینها مقدّمه‏ى داخلى نماز است، ولى هیچ‏کدام به تنهایى نماز نیست.[4]
علت نامگذارى این مقدمه به «داخلى»، آن است که جزء، در قوام مرکّب داخل است و مرکّب‏ غیر از نفس وجود اجزا، داراى وجودى مستقل نیست.[5]
 

[1]. ولایی، عیسی، فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، ص 336، تهران، نشر نی، چاپ اول، 1374ش.
[2]. مانند مقدمه داخلى، مقدّمه خارجى، مقدّمه عقلى، شرعى، عادى، مقدّمه وجود، مقدّمه‏ صحّت، مقدّمه وجوب، و... .
[3]. ملکى اصفهانى، مجتبى‏، فرهنگ اصطلاحات اصول، مقدمه، سبحانى تبریزى، جعفر، فرهنگ اصطلاحات اصول، ج ‏2، ص 163- 167، قم، عالمه، چاپ اول، 1379ش
[4]. قلى‏زاده، احمد، واژه شناسى اصطلاحات اصول فقه، ص 186- 187، تهران، بنیاد پژوهشهاى علمى فرهنگى نور الاصفیاء، چاپ اول، 1371ش.
[5]. مختارى مازندرانى، محمد حسین‏، فرهنگ اصطلاحات اصولى، ص 241- 242، تهران، انجمن قلم ایران، چاپ اول، 1377ش.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها