واژه‌ی «ماتریکس» ظاهرا برگرفته از واژه‌ی «ماتریس» است که دو معنا برای آن نقل کرده‌اند:

1. به معنای قالب گود یا برجسته که در آن ماده‌‌ای ریخته شود تا به‌صورت چیزی که قالب گرفته‌‌اند درآید.

2 .(ریاضی) آرایۀ مستطیل‌شکل از کمیت‌‌های جبری یا اعداد که در داخل دو کروشه و به‌صورت ستون‌های منظم نوشته می‌شوند و به‌وسیلۀ آن عملیات ریاضی انجام می‌شود.[1]

ماتریکس(TheMatrix) یک مجموعه از فیلم و سریال علمی- تخیلی [2] و اکشن[3] است که توسط واچوفسکی‌‌ها[4]  ساخته شده ‌است.[5]

برخی در مورد این فیلم می‌گویند: این فیلم به صورت نمایشی تأکید دارد تا به مخاطبش القا کند آنچه ما در این جهان تجربه می‌کنیم به هیچ عنوان واقعی نیست. فیلم به شکل عجیبی درک واقعیت از طریق حواس مجازی را به چالش می‌کشد. مسئله‌ی تفکیک میان عقل و حواس پنج‌گانه، بنیادی‌ترین موضوع محوری در زیرلایه داستانی فیلم است و تأکید دارد که تجربه آنچه که از سر می‌گذارنیم، زندگی واقعی نیست.

در دیالوگی آن جهان را خواب و خیال معرفی ‌می‌کند و می‌گوید: آیا تا به حال خوابی دیده‌‌ای که به نظر کاملا واقعی برسد؟ چه می‌شد، اگر نمی‌توانستی از این خواب بیداری شوی و تفاوت میان رؤیا و جهان واقعی را درک کنی؟

در قسمتی از فیلم بازیگر با انتخاب قرص قرمز خود را در محفظه‌‌ای پر از مایعی چسبناک می‌بیند که بسیاری همانند او آرامیده‌‌اند و جهان ذهنی ماتریکس را تجربه می‌کنند و مخاطب ماتریکس از خود سؤال می‌کند آیا پس از چنین خوابی برخواهد خواست، و چنین زندگی را تجربه خواهد کرد؟ 

ماتریکس چنین القاء می‌کند که انسان در یک جهان کنترل شده، با یک سرنوشت معین زندگی‌ می‌کند و اراده‌‌ای ندارد؛ و این جهان واهی، غیر واقعی، است؛ و همه در داخل جعبه‌‌ای انسانی به نام ماتریکس هستند، همه‌ی انسان‌ها به منظور جمع‌‌آوری و توزیع انرژی بیوالکترونیکی، برای کامپیوترهایی خلق شده‌‌اند که انسان‌‌ها را مصرف می‌کنند.

در این فیلم هر چند «منجی» و «ابر انسان» نیز مطرح شده است؛ اما منجی نیز محصول سیستم است؛ و سیستم منجی آفرین است؟ منجی، انسانی شبیه ما است که مانند یک ماشین، قابلیت‌‌هایش ارتقا پیدا خواهد کرد. منجی، از دل سیستم می‌آید، یک شکاک است که به سیستم شک می‌‌کند و به تدریج بر سیستم مسلط می‌شود. یعنی انتخاب منجی، کاملا انسانی است.[6]

در پاسخ به این نظریه چند نکته را متذکر می‌شویم:

1. همان‌گونه که بیان شد این یک فیلم تخیلی است؛ از نظر علمی صحت و سقم آن قابل بحث است؛ هر چند از قدیم الایام عده‌‌ای از فیلسوفان بودند که جهان محسوس را واقعی نمی‌‌دانستند، و آن‌را خواب و خیال می‌‌پندانشتند. این عده در تاریخ فلسفه به نام شکاکان و سوفسطائیان معروف هستند، ولی در مقابل فیلسوفان بزرگی از گذشته تا به امروز؛ مانند سقراط، افلاطون، ارسطو، ابن‌سینا و صدرالمتألهین و ... با دلایل منطقی این نظریه را رد کرده‌اند.[7]
2. چنین فرضیه‌‌ایی در نظر محققان دینی قابل دفاع نیست؛ زیرا همان‌گونه که اشاره کردیم این فرضیه مبتنی بر شکاکیت و واقعیت نداشتن هستی یا مبتنی بر گمان تعارض علم و دین است؛ که هیچ‌کدام از این مبانی مورد پذیرش نیست.[8] البته افرادی که به حقیقت جهان ماوراء الطبیعه و عظمت ابعاد متافیزیک آن باورندارند، در هنگام مواجه شدن با چنین روایت «ماتریکس» ظن‌های غیر ایمانی در آنان تقویت می‌گردد. بشر تکنولوژی‌زده، با افسانه‌‌سرایی در قالب علم کوانتوم مبتنی بر انفجار بزرگ(بیگ بنگ) دچار تردید می‌‌گردد، در حالی که همه‌ی این مباحث توسط محققان دین‌پژوه مورد بررسی قرار گرفته و بیان شده است که هیچ‌کدام از این نظریات علمی نمی‌تواند مبانی اعتقادی و دینی را متزلزل کند.[9]

براساس مبانی توحیدی، جهان و قوانین حاکم بر آن برخواسته از اراده خداوند و تحت تدبیر الهی است؛ انسان هر چند دارای قدرت زیادی است، و توانایی ایجاد تغییرات در اندیشه و رفتار خود و جامعه را دارد؛ اما قدرت او محدود و کنترل شده است و نمی‌تواند بیرون از قوانین الهی کاری انجام دهد.  

3. در مورد فرضیه «ابر انسان» نیز متذکر می‌شویم؛ بر اساس معارف دینی؛ پیامبران(ع) و ائمه(ع) به ویژه امام زمان(عج) انسان‌های کامل‌اند که به واسطه‌ی ارتباط با منبع بی‌پایان الهی، دارای قدرت مافوق هستند؛ اما آنچه ماتریکس اصرار دارد که اثبات کند، منجی از درون سیستم برخواهد خواست و سیستم چنین طراحی شده است.

 آیا چنین موضوعی امکان دارد؟ از انسان، برای انسان، با چه هدفی؟ علاوه بر این، سؤال این است که با گذشت چندین هزار سال از تمدن بشری،(با قطع نظر از برگزیدگان الهی، دینی و مذهبی) تاکنون انسانی توانسته فراتر از انسان باشد؟ اینها پرسش‌های بنیادینی است که ماتریکس پاسخ‌‌گوی آن نیست.

در هر صورت دیدن چنین فیلم‌ها و اطلاع از نظریان دانشمندان غیر اسلامی برای تقویت اعتقادات بلا مانع است؛ اما آنچه در این مسئله ضروری است رعایت شود، این است که  قبل از مطالعه‌ی این کتاب‌ها، به باورهای دینی خود احاطه داشته و در تقویت آن کوشا باشیم و از همین جهت خواندن کتاب‌های ضاله را برخی از فقها برای همگان جایز ندانسته‌اند؛ زیرا این‌گونه کتاب‌ها موجب گمراهی عده‌ای خواهد شد.[10]

[1]. ر. ک:  https://www.vajehyab.com/

[2]. یک نوع فیلم است که در آن از ترکیب توصیفاتی مانند داستان‌‌‌های علمی - تخیلی، ادبیات گمانه‌‌زن و دانش استفاده شده ‌است. به‌‌طور کلی این فیلم‌‌ها در مورد پدیده‌‌‌های که از دید علم لزوماً پذیرفته نشده‌ است ساخته می‌شوند. پدیده‌‌هایی نظیر موجودات فرازمینی، دنیاهای بی‌گانه، حس ششم و سفر در زمان و همچنین اغلب همراه با عناصر مربوط به آینده مانند فضاپیما و روبات‌‌ها یا فناوری‌‌های دیگر در این فیلم‌‌ها استفاده می‌شود. https://fa.wikipedia.org/wiki

.[3] فیلم اکشن، فیلم پُرحادثه یا فیلم حادثه‌‌ای، یکی از فیلم‌هایی است که در آن یک یا چند قهرمان اصلی با مجموعه‌‌ای از درگیری‌های فیزیکی، رزمی و جنگی روبرو می‌شوند. قهرمان اصلی فیلم برای پیروزی باید بر دشمنان خود غلبه کند. https://fa.wikipedia.org/wiki

[4]. واچوفسکی‌‌ها، لی لی و لانا واچوفسکی کارگردان، تهیه‌کننده، فیلم‌‌نامه‌‌نویس و نویسنده کتاب‌‌های مصورند که با کارگردانی سه‌‌گانه‌ی ماتریکس به شهرت رسیدند. واچوفسکی‌ها در یک خانواده یهودی-لهستانی-آمریکایی در شیکاگو، ایلینوی به دنیا آمدند. مادرشان پرستار و نقاش و پدرشان تاجر بود. آنها دوران مدرسه را در شیکاگو به سر بردند. و بعد از آن، اندی به دانشگاه امرسون بوستون و لری به دانشگاه بارد در نیویورک رفت، اما هر دو قبل از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه اخراج شدند. سپس آنها در شیکاگو مشغول به تجارت فرش و نوشتن کتاب‌‌های مصور شدند. در سال 2012 لری واچوفسکی، طی عمل جراحی تطبیق جنسیت انجام داد و نام خود را لانا واچوفسکی گذاشت. لانا یک زن ترنس است. او متذکر شد که دیگر گروه آنها را به نام برادران واچوفسکی صدا نکنند و آنها اکنون خواهر و برادر هستند و نام او نیز دیگر لری نیست و لانا است. اندی واچوفسکی هم در 48 سالگی یک نامه‌ی سرگشاده نوشته و در آن داستان ترنس بودن خودش را گفته است و افشا کرد که از سمت خبرنگاران تحت فشار بود و تهدید می‌شد تا هویت خودش را افشا کند. او خود را لی لی نامید و درخواست کرد که از این به بعد خواهران واچوفسکی نامیده شوند. ر. ک: https://fa.wikipedia.org/wiki

[5]. https://fa.wikipedia.org/wiki

[6]. https://www.tasnimnews.com/fa/news

[7]. ر. ک: «سوفسطایی و شکاکیت»، 89310؛ «بدیهیات و شرایط محیطی»، 21354؛ «مغز در خمره‏ یکی از استدلال‌ها بر شکاکیت»، 25597.

[8]. ر. ک:«عدم تعارض علم و دین»، 837 ؛ «تعارض علم و دین در غرب»، 1250.

[9]. ر. ک: «نظریه هاوکینگ و پیدایش جهان»، 9931؛ «قانون علیت و نظریه بیگ و بنگ»، 111461.

[10]. «حکم کتب ضاله»، 15455؛ «علت عدم جواز مطالعه کتب ضاله»، 48270.