لطفا صبرکنید
بازدید
128042
128042
آخرین بروزرسانی:
1393/01/21
کد سایت
fa2312
کد بایگانی
2187
نمایه
بررسی روایات مربوط به دوستی یا دوری از زنان
طبقه بندی موضوعی
درایه الحدیث|زندگی خصوصی
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
آیا پیامبر(ص)؛ زنان و نزدیکی و آمیزش با آنان را بسیار دوست می‌داشتند؟
پرسش
با توجه به تاکید اسلام به استفاده کم حتی از مباحها از دنیا چطور می توان این حدیث را که پیامبر(ص) زنان وعمل جماع را بسیار دوست می داشتند و به آن اقدام می کردند را جمع کرد.
پاسخ اجمالی
اولا: دنیا اگر هدف و نهایت آرزو و آمال قرار گیرد و همه چیز برای رسیدن به آن زیر پا گذاشته شود، به این جهت مذموم و مورد نکوهش است و باعث فراموشی خداوند و آخرت می شود ولی از آن جهت که وسیله و ابزاری است برای رسیدن به آخرت ممدوح و پسندیده است. بر این اساس؛ کثرت آمیزش در احادیث گفته شده به معنای فرو رفتن در شهوت رانی نیست، بلکه توصیه به کثرت آمیزش به جهت ایجاد محبت بین زن و شوهر و ازدیاد نسل که به حسب روایات به آن توصیه شده است. همچنین به جهت شکسته شدن شهوت نفس که از آثار آن آرامش و جمع شدن حواس به جهت عبادت و دوری از گناهان ناشی از شهوت است؛ و دقیقا از این روست که دوست داشتن زنان هم می تواند عاملی در جهت خود سازی و تقرب و رضای الهی باشد، هم بزرگترین عامل برای معصیت الهی.
ثانیا: یکى از نکاتى که در فهم و استنباط روایت باید مورد توجه قرار بگیرد فرهنگ و فضاى فکرى زمان بیان احادیث است، در فضایى که عدهاى به لحاظ رهبانیت و سیر و سلوک، زنها را رها نموده و بدین گونه دنیا را رها کردند، سفارش به مراوده بیشتر با زنان مىشود و در فضایى که زنبارگى و محیط شهوانى یا اختلاط و یا فریفتگى شایع مىشود، درمان یا سفارش به تخفیف و تقلیل بهرهمندى از دنیا از جمله آمیزش با زنان، صورت مىپذیرد. بنابراین تفسیر هر یک از دو روایت را در متن صدور آن باید سنجید و چه بسا هر دو، یک معنا را افاده کنند و آن اعتدال است؛ یعنى، نفى زیادهروى مورد توصیه یکى و دوری از تفریط مورد توصیه دیگرى است
ثانیا: یکى از نکاتى که در فهم و استنباط روایت باید مورد توجه قرار بگیرد فرهنگ و فضاى فکرى زمان بیان احادیث است، در فضایى که عدهاى به لحاظ رهبانیت و سیر و سلوک، زنها را رها نموده و بدین گونه دنیا را رها کردند، سفارش به مراوده بیشتر با زنان مىشود و در فضایى که زنبارگى و محیط شهوانى یا اختلاط و یا فریفتگى شایع مىشود، درمان یا سفارش به تخفیف و تقلیل بهرهمندى از دنیا از جمله آمیزش با زنان، صورت مىپذیرد. بنابراین تفسیر هر یک از دو روایت را در متن صدور آن باید سنجید و چه بسا هر دو، یک معنا را افاده کنند و آن اعتدال است؛ یعنى، نفى زیادهروى مورد توصیه یکى و دوری از تفریط مورد توصیه دیگرى است
پاسخ تفصیلی
در پاسخ به این سؤال ابتدأ باید متذکر شویم که در این باب چهار گونه روایات داریم که دو به دو مقابل هم هستند
1.دسته اول زیاد آمیزش کردن با زنان را نیکو می داند و از اخلاق انبیا بر می شمارد
در کتاب سنن النبی می خوانیم که حضرت رضا فرمودند: سه چیز از سنت پیامبران است :عطر زدن، زدودن موهای زائد بدن و آمیزش زیاد با همسران[1].
این روایت با سندهای مختلفی روایت شده است از جمله در کفعمی آمده است محمد بن یحیی عن احمد بن محمد بن عیسی عن معمر بن خلاد قال سمعت علی بن موسی الرضا(ع) یقول «ثلاث من سنن المرسلین العطر و اخذ الشعر و کثرة الطروقة[2]؛ محمر بن خلاد می گوید شنیدم حضرت رضا(ع) می فرمود: سه چیز از سنت پیامبران است: عطر زدن، زدودن موهای زائد بدن و کثرت طروقه».
طروقه در این روایت دو گونه خوانده شده، طروقه به فتح طاء و طروقه به ضم آن.
در صورتی که طاء مفتوح باشد به معنی همسران خواهد بود بنابراین مراد از آن کثرت همسران و ازدواج خواهد بود[3]. و در صورتی که طاء با ضمه خوانده شود به معنای آمیزش خواهد بود با توجه بر قرائنی معمولا این روایت به کثرت آمیزش معنی می شود گرچه احتمال کثرت همسران نیز بعید نمی باشد.
حضرت رضا (ع) فرمود: در خروس پنج خصلت از خصال انبیاء وجود دارد: آشنایى به اوقات نماز و غیرت و سخاوت و زیاد آمیزش و جماع کردن.[4]
2. در مقابل دسته اول روایاتی آمیزش زیادی را منع می کند و مذمت می نماید:
در روایتی از پیامبر اکرم(ص) آمده است: کسی که خواستار باقی ماندن است در حالی که بقایی در دنیا نیست [یعنی کسی که طالب بقاء نسبی و طول عمر است] صبحانه را صبح زود بخورد و کفش مناسب و خوب بپوشد و رداء خود را کوتاه کند و آمیزش با زنان را کم کند. به پیامبر عرض شد منظور از کوتاه کردن رداء چیست حضرت فرمودند: کم کردن قرض و بدهی[5].
3.دستۀ سوم دوست داشتن زنان را از اخلاق پیامبران بر می شمارد:
امام صادق علیه السّلام فرمود: از اخلاق پیامبران دوست داشتن زنان است[6].
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: روشنى چشم من در نماز، و لذّتم در زنان قرار داده شده است.[7]
علامۀ طباطبائی می فرماید: قریب این مضامین به طرق دیگرى نیز روایت شده است[8].
4. در مقابل دستۀ سوم روایاتی دوست داشتن زنان را عامل معصیت می داند:
امام صادق علیه السلام گوید: رسول خدا (ص) فرمود: اول چیزى که خدا به آن نافرمانى و معصیت شد شش چیز بود: دوست داشتن دنیا، دوست داشتن ریاست، دوست داشتن طعام، دوست داشتن خواب، دوست داشتن راحتى، و دوست داشتن زنان.[9]
با دقت در مفاهیم این روایات و اصول کلی دیگر که از آیات و روایات بدست می آید، می توان گفت این روایات متنافی و ناسازگار با هم نیستند چون اولا: از آیات قرآن و روایات استفاده مى شود که دنیا دارای دو جهت است:
1. به عنوان امر حقیقی و واقعی، مانند وجود زمین، کرات آسمانی، وجود انسان، قدرت، علم و حیات او و دیگر موجودات و حقایق نظام عالم مادی. به این لحاظ دنیا نه تنها مذموم و نکوهیده نیست بلکه نیکو و پسندیده است. پیامبر اکرم(ص) فرمود: «دنیا مزرعه و کشتزار آخرت است»[10].
2. به عنوان امر اعتباری و غیر واقعی یعنی دنیا را هدف و نهایت آرزو و آمال قرار دادن و همه چیز را برای رسیدن به آن زیر پا قرار دادن. دنیا به این جهت مذموم و مورد نکوهش است و باعث فراموشی خداوند و آخرت می شود[11]. همان گونه که با دقت و تأمل در دو دسته از روایاتی که در بارۀ استفاده از مال و ثروت اندوزی وارد شده است روشن میشود که اصل مال و ثروت در اسلام مذموم نیست، بلکه از آن جهت که وسیله و ابزاری است برای رسیدن به آخرت ممدوح و پسندیده است. از این رو است که هنگامی که حضرت علی ( ع) مردی را مشاهده کرد که دنیا را مذمت میکرد، فرمود: «آیا تو در دنیا جرمی مرتکب شدهای یا دنیا به تو جرم کرده است ...».[12]
در اسلام مال و کسب مال، پسندیده و در مواردی واجب است، ولی مال پرستی در برابر خدا پرستی سرزنش شده است. در دین اسلام مال وسیلهای برای رسیدن به سعادت اخروی و تقرب به خدا است، نه هدف.[13]
در قرآن کریم می خوانیم : ای کسانی که ایمان آوردید اموال و فرزندانتان شما را از یاد خدا غافل نسازد.[14]
پس در استفاده از نعمات دنیوی هر آنچه این معیار بر آن منطبق گردد، مورد مذمت است بر این اساس؛ کثرت آمیزش در احادیث گفته شده به معنای فرو رفتن در شهوت رانی نیست، بلکه توصیه به کثرت آمیزش به جهت ایجاد محبت بین زن و شوهر و ازدیاد نسل که به حسب روایات به آن توصیه شده است. همچنین به جهت شکسته شدن شهوت نفس که از آثار آن آرامش و جمع شدن حواس به جهت عبادت و دوری از گناهان ناشی از شهوت است؛ و دقیقا از این روست که دوست داشتن زنان هم می تواند عاملی در جهت خود سازی و تقرب و رضای الهی باشد، هم بزرگترین عامل برای معصیت الهی.
ثانیا: یکى از نکاتى که در فهم و استنباط روایت باید مورد توجه قرار بگیرد فرهنگ و فضاى فکرى زمان بیان احادیث است، در فضایى که عدهاى به لحاظ رهبانیت و سیر و سلوک، زنها را رها نموده و بدین گونه دنیا را رها کردند، سفارش به مراوده بیشتر با زنان مىشود[15] و در فضایى که زنبارگى و محیط شهوانى یا اختلاط و یا فریفتگى شایع مىشود، درمان یا سفارش به تخفیف و تقلیل بهرهمندى از دنیا از جمله آمیزش با زنان، صورت مىپذیرد. بنابراین تفسیر هر یک از دو روایت را در متن صدور آن باید سنجید و چه بسا هر دو، یک معنا را افاده کنند و آن اعتدال است؛ یعنى، نفى زیادهروى مورد توصیه یکى و دوری از تفریط مورد توصیه دیگرى است.
بنابراین از مجموع روایات وارده در متون دینی در این باب این اصل کلی استنباط می گردد که باید به قدری با لذت های حلال خود را ارضاء و اشباع کنیم که از فکر هرگونه لذت حرام مصون بمانیم، اما از سوی دیگر این اصل کلی را نیز داریم که باید مراقب حفظ سلامتی خود باشیم و از افراط گری دوری کنیم. و باید با توجه به این اصول که خطوط اصلی و جهت گیری اسلام را نشان می دهند و حاکم بر سایر مواردند، این احادیث را معنا کرد.
البته میزان و حد کثرت آمیزش عرفی است و به حسب حالات اشخاص در پر شهوت و کم شهوت بودن و به حسب سنین مختلف متفاوت خواهد بود ولی روشن است که زیادی آمیزش نباید در حد افراط باشد.
1.دسته اول زیاد آمیزش کردن با زنان را نیکو می داند و از اخلاق انبیا بر می شمارد
در کتاب سنن النبی می خوانیم که حضرت رضا فرمودند: سه چیز از سنت پیامبران است :عطر زدن، زدودن موهای زائد بدن و آمیزش زیاد با همسران[1].
این روایت با سندهای مختلفی روایت شده است از جمله در کفعمی آمده است محمد بن یحیی عن احمد بن محمد بن عیسی عن معمر بن خلاد قال سمعت علی بن موسی الرضا(ع) یقول «ثلاث من سنن المرسلین العطر و اخذ الشعر و کثرة الطروقة[2]؛ محمر بن خلاد می گوید شنیدم حضرت رضا(ع) می فرمود: سه چیز از سنت پیامبران است: عطر زدن، زدودن موهای زائد بدن و کثرت طروقه».
طروقه در این روایت دو گونه خوانده شده، طروقه به فتح طاء و طروقه به ضم آن.
در صورتی که طاء مفتوح باشد به معنی همسران خواهد بود بنابراین مراد از آن کثرت همسران و ازدواج خواهد بود[3]. و در صورتی که طاء با ضمه خوانده شود به معنای آمیزش خواهد بود با توجه بر قرائنی معمولا این روایت به کثرت آمیزش معنی می شود گرچه احتمال کثرت همسران نیز بعید نمی باشد.
حضرت رضا (ع) فرمود: در خروس پنج خصلت از خصال انبیاء وجود دارد: آشنایى به اوقات نماز و غیرت و سخاوت و زیاد آمیزش و جماع کردن.[4]
2. در مقابل دسته اول روایاتی آمیزش زیادی را منع می کند و مذمت می نماید:
در روایتی از پیامبر اکرم(ص) آمده است: کسی که خواستار باقی ماندن است در حالی که بقایی در دنیا نیست [یعنی کسی که طالب بقاء نسبی و طول عمر است] صبحانه را صبح زود بخورد و کفش مناسب و خوب بپوشد و رداء خود را کوتاه کند و آمیزش با زنان را کم کند. به پیامبر عرض شد منظور از کوتاه کردن رداء چیست حضرت فرمودند: کم کردن قرض و بدهی[5].
3.دستۀ سوم دوست داشتن زنان را از اخلاق پیامبران بر می شمارد:
امام صادق علیه السّلام فرمود: از اخلاق پیامبران دوست داشتن زنان است[6].
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: روشنى چشم من در نماز، و لذّتم در زنان قرار داده شده است.[7]
علامۀ طباطبائی می فرماید: قریب این مضامین به طرق دیگرى نیز روایت شده است[8].
4. در مقابل دستۀ سوم روایاتی دوست داشتن زنان را عامل معصیت می داند:
امام صادق علیه السلام گوید: رسول خدا (ص) فرمود: اول چیزى که خدا به آن نافرمانى و معصیت شد شش چیز بود: دوست داشتن دنیا، دوست داشتن ریاست، دوست داشتن طعام، دوست داشتن خواب، دوست داشتن راحتى، و دوست داشتن زنان.[9]
با دقت در مفاهیم این روایات و اصول کلی دیگر که از آیات و روایات بدست می آید، می توان گفت این روایات متنافی و ناسازگار با هم نیستند چون اولا: از آیات قرآن و روایات استفاده مى شود که دنیا دارای دو جهت است:
1. به عنوان امر حقیقی و واقعی، مانند وجود زمین، کرات آسمانی، وجود انسان، قدرت، علم و حیات او و دیگر موجودات و حقایق نظام عالم مادی. به این لحاظ دنیا نه تنها مذموم و نکوهیده نیست بلکه نیکو و پسندیده است. پیامبر اکرم(ص) فرمود: «دنیا مزرعه و کشتزار آخرت است»[10].
2. به عنوان امر اعتباری و غیر واقعی یعنی دنیا را هدف و نهایت آرزو و آمال قرار دادن و همه چیز را برای رسیدن به آن زیر پا قرار دادن. دنیا به این جهت مذموم و مورد نکوهش است و باعث فراموشی خداوند و آخرت می شود[11]. همان گونه که با دقت و تأمل در دو دسته از روایاتی که در بارۀ استفاده از مال و ثروت اندوزی وارد شده است روشن میشود که اصل مال و ثروت در اسلام مذموم نیست، بلکه از آن جهت که وسیله و ابزاری است برای رسیدن به آخرت ممدوح و پسندیده است. از این رو است که هنگامی که حضرت علی ( ع) مردی را مشاهده کرد که دنیا را مذمت میکرد، فرمود: «آیا تو در دنیا جرمی مرتکب شدهای یا دنیا به تو جرم کرده است ...».[12]
در اسلام مال و کسب مال، پسندیده و در مواردی واجب است، ولی مال پرستی در برابر خدا پرستی سرزنش شده است. در دین اسلام مال وسیلهای برای رسیدن به سعادت اخروی و تقرب به خدا است، نه هدف.[13]
در قرآن کریم می خوانیم : ای کسانی که ایمان آوردید اموال و فرزندانتان شما را از یاد خدا غافل نسازد.[14]
پس در استفاده از نعمات دنیوی هر آنچه این معیار بر آن منطبق گردد، مورد مذمت است بر این اساس؛ کثرت آمیزش در احادیث گفته شده به معنای فرو رفتن در شهوت رانی نیست، بلکه توصیه به کثرت آمیزش به جهت ایجاد محبت بین زن و شوهر و ازدیاد نسل که به حسب روایات به آن توصیه شده است. همچنین به جهت شکسته شدن شهوت نفس که از آثار آن آرامش و جمع شدن حواس به جهت عبادت و دوری از گناهان ناشی از شهوت است؛ و دقیقا از این روست که دوست داشتن زنان هم می تواند عاملی در جهت خود سازی و تقرب و رضای الهی باشد، هم بزرگترین عامل برای معصیت الهی.
ثانیا: یکى از نکاتى که در فهم و استنباط روایت باید مورد توجه قرار بگیرد فرهنگ و فضاى فکرى زمان بیان احادیث است، در فضایى که عدهاى به لحاظ رهبانیت و سیر و سلوک، زنها را رها نموده و بدین گونه دنیا را رها کردند، سفارش به مراوده بیشتر با زنان مىشود[15] و در فضایى که زنبارگى و محیط شهوانى یا اختلاط و یا فریفتگى شایع مىشود، درمان یا سفارش به تخفیف و تقلیل بهرهمندى از دنیا از جمله آمیزش با زنان، صورت مىپذیرد. بنابراین تفسیر هر یک از دو روایت را در متن صدور آن باید سنجید و چه بسا هر دو، یک معنا را افاده کنند و آن اعتدال است؛ یعنى، نفى زیادهروى مورد توصیه یکى و دوری از تفریط مورد توصیه دیگرى است.
بنابراین از مجموع روایات وارده در متون دینی در این باب این اصل کلی استنباط می گردد که باید به قدری با لذت های حلال خود را ارضاء و اشباع کنیم که از فکر هرگونه لذت حرام مصون بمانیم، اما از سوی دیگر این اصل کلی را نیز داریم که باید مراقب حفظ سلامتی خود باشیم و از افراط گری دوری کنیم. و باید با توجه به این اصول که خطوط اصلی و جهت گیری اسلام را نشان می دهند و حاکم بر سایر مواردند، این احادیث را معنا کرد.
البته میزان و حد کثرت آمیزش عرفی است و به حسب حالات اشخاص در پر شهوت و کم شهوت بودن و به حسب سنین مختلف متفاوت خواهد بود ولی روشن است که زیادی آمیزش نباید در حد افراط باشد.
[1] سنن النبی (آداب ،سنن و روش رفتاری پیامبر گرامی اسلام ) نوشتۀ علامه طباطبایی و ترجمه حسین استاد ولی از انتشارات پیام آزادی فصل هشتم ص 83.
[2] کافی، ج 5، ص 320، نرم افزار جامع الاحادیث.
[3] بحارالانوار، ج 62، ص 5. نرم افزار جامع الاحادیث.
[4]مکارم الأخلاق-ترجمه میر باقرى، سید ابراهیم، ج1، ص: 246، ناشر فراهانى. نرم افزار گنجینۀ روایات.
[5] مستدرکالوسائل الشیعه، ج : 13 ص : 388. نرم افزار جامع الاحادیث.
[6] آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص 83
[7] نام کتاب: سنن النبی (آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام)، نویسنده: طباطبائی، سید محمد حسین، مترجم: حسین استادولى، ص 83، ناشر: انتشارات پیام آزادى، نرم افزار گنجینۀ روایات.
[8] نک: سنن النبى صلى الله علیه و آله، ترجمه محمد هادى فقهى،، ج1، ص: 148و 147، ناشر: کتاب فروشى اسلامیه، نرم افزار گنجینۀ روایات.
[9] جهاد النفس وسائل الشیعة-ترجمه صحت، ص 222. نرم افزار گنجینۀ روایات.
[10] (الدُّنیا مَزْرَعَةُ الآخِرَة)، بحار الانوار : 70 / 148 ، باب 124 .
[12] - نهج البلاغه ، صبحی صالح، خ 131
[13] ر. ک: مکتب و نظام اقتصادی اسلام, مهدی هادوی تهرانی، ص 108
[14] منافقین، 9،یا ایها الذین امنوا لاتلهکم اموالکم و لا اولادکم عن ذکر الله. اقتباس از سؤال 1398 (سایت: 1422).
[15] (2) 157. على علیه السّلام فرمود: ازدواج کنید، که ازدواج سنّت رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله است، زیرا که آن حضرت مىفرمود: هر که دوست دارد از سنّت من پیروى کند، از جمله سنّت من ازدواج است.
(4) 159. على علیه السّلام فرمود: گروهى از اصحاب پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله آمیزش با زنان، غذا خوردن در روز و خوابیدن در شب را بر خود حرام کرده بودند. امّ سلمه این موضوع را به رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله خبر داد، آن حضرت به سوى اصحاب آمد و فرمود: آیا به زنان بىرغبت شدهاید با آنکه من با زنان آمیزش مىکنم، و روز غذا مىخورم، و در شب مىخوابم؟! پس هر که از سنّت روى گرداند از من نیست؛ آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص 83.
(4) 159. على علیه السّلام فرمود: گروهى از اصحاب پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله آمیزش با زنان، غذا خوردن در روز و خوابیدن در شب را بر خود حرام کرده بودند. امّ سلمه این موضوع را به رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله خبر داد، آن حضرت به سوى اصحاب آمد و فرمود: آیا به زنان بىرغبت شدهاید با آنکه من با زنان آمیزش مىکنم، و روز غذا مىخورم، و در شب مىخوابم؟! پس هر که از سنّت روى گرداند از من نیست؛ آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص 83.
نظرات
