لطفا صبرکنید
بازدید
16897
16897
آخرین بروزرسانی:
1395/11/06
کد سایت
fa71835
کد بایگانی
87887
نمایه
بررسی احادیث بوسیدن دست کارگر و حضرت فاطمه(س) توسط پیامبر(ص)
طبقه بندی موضوعی
درایه الحدیث|رفتار با پیروان|ویژگی ها و مناقب
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
آیا پیامبر اسلام(ص) تنها دست دخترشان حضرت زهرا(س) را بوسیدند و حدیث معروف بوسیدن دست کارگر توسط پیامبر(ص) ساختگی است؟!
پرسش
آیا حدیث بوسیدن دست کارگر توسط پیامبر(ص) که در بعضی کتب اهل‌سنت آمده، ساختگی است و هیچ سند صحیحی ندارد؟ و ایشان فقط دست حضرت زهرا(س) را بوسیده‌اند؟
پاسخ اجمالی
1. در زمینه پرسش، ابتدا باید گفت که حدیث بوسیدن دست کارگر توسط پیامبر(ص) در منابع روایی شیعه و نیز صحاح اهل‌سنت نیامده، ولی در برخی کتابهای تاریخی به چنین واقعه‌ای اشاره شده است:
انس بن مالک می‌گوید: هنگامی که رسول خدا(ص) از جنگ تبوک بازگشت، سَعد بن معاذ انصارى به پیشواز وى آمد. پیامبر پس از آن که دست او را فشرد، به وى فرمود: «چرا دستانت این‌گونه سخت و زبر شده است؟» گفت: اى رسول خدا! بیل می‌زنم و طناب می‌کشم و خرج زندگی خانواده‌ام را می‌دهم. پس رسول خدا(ص) دست وى را بوسید و فرمود: «این دستى است که هرگز آتش به آن نمی‌رسد».[1]
خطیب بغدادی بعد از نقل این روایت، می‌گوید: این حدیث باطل است؛ چون «سعد بن معاذ انصاری» در نبرد بنی قریظه به شهادت رسیده بود و در زمان غزوه تبوک زنده نبود تا چنین جریانی در مورد او رخ دهد.
همچنین «محمّد بن تمیم فریابی» – که در سند این روایت وجود دارد – کذّاب و واضع حدیث است.[2] بر این اساس، خود اهل‌سنت نیز چنین روایتی را نپذیرفته و آن روایت را از احادیثی می‌دانند که توسط برخی وضع و جعل شده است.
با این وجود به نظر می‌رسد که پذیرش این حدیث به جهت محتوایی اشکالی نداشته باشد؛ زیرا بیانگر اهمیت و ارزش تلاش براى تأمین نیازهاى اقتصادىِ خانواده است؛ یعنی پیامبر(ص) به این دلیل دست کارگر یا کشاورز را بوسه زد تا او را برای وظیفه‌شناسی‌اش نسبت به خانواده تشویق کند.
2. اما درباره بوسیدن دستان حضرت فاطمه(س) توسط پیامبر(ص)، باید گفت:
در تعدادی از منابع حدیثی معتبر و قابل استناد شیعه[3] و اهل سنت[4] نقل شده که؛ وقتی فاطمه(س) نزد پیامبر خدا(ص) می‌آمد، با کلمات محبت‌آمیز و محترمانه پدر بزرگوارش روبرو می‌شد، و پیامبر(ص) به احترام فاطمه(س) از جا برمی‌خاست، دست فاطمه(س) را گرفته و می‌بوسید و او را در کنار خود می‌نشاند.
راوی این ماجرا نیز عائشه همسر پیامبر(ص) است.
حاکم نیشابوری، پس از این نقل این حدیث می‌گوید: بر اساس شرایطی که بخاری و مسلم برای صحیح بودن حدیث ذکر کرده‌اند، این حدیث از نظر سند صحیح است.[5]
بر این اساس، باید به نکات ذیل توجه کرد:
1. بوسیدن دست فاطمه زهرا(س) توسط پیامبر(ص) در احادیث صحیح ذکر شده و مورد پذیرش شیعه و اهل‌سنت است، اما با این وجود دلیلی وجود ندارد که پیامبر(ص) تنها بر دستان دخترشان بوسه زده باشند.
2. بوسیدن دست کارگر توسط پیامبر(ص) به خودی خود ایرادی نداشته و قابل توجیه است، اما گزارش مربوط به آن هم از لحاظ سند و هم از لحاظ محتوا دارای مشکلاتی است که به همین دلیل در کتب معتبر شیعه و اهل سنت بدان اشاره‌ای نشده و تنها در کتابهای تاریخی؛ مانند تاریخ بغداد – آن هم با حاشیه انتقادی – می‌توان چنین روایتی را یافت.
3. دلیلی وجود ندارد که این روایت به این دلیل از طرف اهل‌سنت جعل شده باشد که آنان خواسته باشند فضیلت حضرت زهرا(س) را زیر سؤال ببرند؛ زیرا همان‌گونه که اشاره شد، قوّت آن حدیث و ضعف حدیث بوسیدن دست کارگر مورد پذیرش اهل‌سنت نیز می‌باشد.
انس بن مالک می‌گوید: هنگامی که رسول خدا(ص) از جنگ تبوک بازگشت، سَعد بن معاذ انصارى به پیشواز وى آمد. پیامبر پس از آن که دست او را فشرد، به وى فرمود: «چرا دستانت این‌گونه سخت و زبر شده است؟» گفت: اى رسول خدا! بیل می‌زنم و طناب می‌کشم و خرج زندگی خانواده‌ام را می‌دهم. پس رسول خدا(ص) دست وى را بوسید و فرمود: «این دستى است که هرگز آتش به آن نمی‌رسد».[1]
خطیب بغدادی بعد از نقل این روایت، می‌گوید: این حدیث باطل است؛ چون «سعد بن معاذ انصاری» در نبرد بنی قریظه به شهادت رسیده بود و در زمان غزوه تبوک زنده نبود تا چنین جریانی در مورد او رخ دهد.
همچنین «محمّد بن تمیم فریابی» – که در سند این روایت وجود دارد – کذّاب و واضع حدیث است.[2] بر این اساس، خود اهل‌سنت نیز چنین روایتی را نپذیرفته و آن روایت را از احادیثی می‌دانند که توسط برخی وضع و جعل شده است.
با این وجود به نظر می‌رسد که پذیرش این حدیث به جهت محتوایی اشکالی نداشته باشد؛ زیرا بیانگر اهمیت و ارزش تلاش براى تأمین نیازهاى اقتصادىِ خانواده است؛ یعنی پیامبر(ص) به این دلیل دست کارگر یا کشاورز را بوسه زد تا او را برای وظیفه‌شناسی‌اش نسبت به خانواده تشویق کند.
2. اما درباره بوسیدن دستان حضرت فاطمه(س) توسط پیامبر(ص)، باید گفت:
در تعدادی از منابع حدیثی معتبر و قابل استناد شیعه[3] و اهل سنت[4] نقل شده که؛ وقتی فاطمه(س) نزد پیامبر خدا(ص) می‌آمد، با کلمات محبت‌آمیز و محترمانه پدر بزرگوارش روبرو می‌شد، و پیامبر(ص) به احترام فاطمه(س) از جا برمی‌خاست، دست فاطمه(س) را گرفته و می‌بوسید و او را در کنار خود می‌نشاند.
راوی این ماجرا نیز عائشه همسر پیامبر(ص) است.
حاکم نیشابوری، پس از این نقل این حدیث می‌گوید: بر اساس شرایطی که بخاری و مسلم برای صحیح بودن حدیث ذکر کرده‌اند، این حدیث از نظر سند صحیح است.[5]
بر این اساس، باید به نکات ذیل توجه کرد:
1. بوسیدن دست فاطمه زهرا(س) توسط پیامبر(ص) در احادیث صحیح ذکر شده و مورد پذیرش شیعه و اهل‌سنت است، اما با این وجود دلیلی وجود ندارد که پیامبر(ص) تنها بر دستان دخترشان بوسه زده باشند.
2. بوسیدن دست کارگر توسط پیامبر(ص) به خودی خود ایرادی نداشته و قابل توجیه است، اما گزارش مربوط به آن هم از لحاظ سند و هم از لحاظ محتوا دارای مشکلاتی است که به همین دلیل در کتب معتبر شیعه و اهل سنت بدان اشاره‌ای نشده و تنها در کتابهای تاریخی؛ مانند تاریخ بغداد – آن هم با حاشیه انتقادی – می‌توان چنین روایتی را یافت.
3. دلیلی وجود ندارد که این روایت به این دلیل از طرف اهل‌سنت جعل شده باشد که آنان خواسته باشند فضیلت حضرت زهرا(س) را زیر سؤال ببرند؛ زیرا همان‌گونه که اشاره شد، قوّت آن حدیث و ضعف حدیث بوسیدن دست کارگر مورد پذیرش اهل‌سنت نیز می‌باشد.
[1]. خطیب بغدادی، أحمد بن علی، تاریخ بغداد، ج 7، ص 353 – 354، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1417ق؛ ابن اثیر، أبو الحسن علی بن محمد، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، ج 2، ص 185، بیروت، دار الفکر، 1409ق؛ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابة، ج 3، ص 72، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق.
[2]. تاریخ بغداد، ج 7، ص 354.
[3]. طوسی، محمد بن الحسن، الامالی، ص 400، قم، دار الثقافة، چاپ اول، 1414ق؛ اربلى، على بن عیسى، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ج 1، ص 453، تبریز، بنى هاشمى، چاپ اول، 1381ق؛ طبرى آملى، عماد الدین أبی جعفر محمد بن أبی القاسم، بشارة المصطفى لشیعة المرتضى، ج 2، ص 253، نجف، المکتبة الحیدریة، چاپ دوم، 1383ق.
[4]. نسائی، أبو عبد الرحمن أحمد بن شعیب، السنن الکبرى، ج 8، ص 291، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ اول، 1421ق؛ نیشابوری، محمد بن عبد الله، المستدرک علی الصحیحین، ج 3، ص 167، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1411ق؛ أبو بکر بیهقی، أحمد بن حسین، شعب الایمان، ج 11، ص 270، ریاض، مکتبة الرشد للنشر والتوزیع، چاپ اول، 1423ق.
[5]. المستدرک علی الصحیحین، ج 3، ص 167.
نظرات
