با توجه به آیات قرآن و آموزه‌های روایی، کسی که نسبت به یادگیری معارف دینی از راه‌هایی؛ مانند مطالعه، پرسیدن و ... کوتاهی کند دچار عذاب دوزخ می‌شود. البته در مواردی که به اعتقادات بنیادین او مرتبط بوده و یا آن‌که در اثر این کوتاهی واجبی ترک شده، و یا حرام و گناهی انجام پذیرد، و گرنه - با آن‌که افزایش دانش اعتقادی، تاریخی، تفسیری و ... بسیار ارزشمند است - اما لازم و واجب نیست که انسان آشنایی کامل با تمام جزئیات موجود در دانش دینی داشته باشد.

خداوند در آیات 148 و 149 سوره انعام، به پاره‌اى از استدلالات واهى‏ و بهانه‌جویانه مشرکان اشاره می‌کند و چنین نتیجه می‌گیرد که دلائل و حجت‌های خداوند براى بشر از طريق عقل و نقل و به وسيله دانش و خرد، و همچنين فرستادن پيامبران، از هر نظر روشن و رسا است، به طورى كه جاى هيچ‌گونه ترديد براى افراد باقى نماند، به همين دليل خدا پيامبران(ع) را معصوم از هر گونه خطا و اشتباه قرار داده، تا هر گونه ترديد و دودلى را از دعوت آنان دور سازد.[1]

پرسيدن، يكى از عوامل موفّقيت در آموختن است. در زندگى، پرسش‌هاى فراوانى براى انسان پيش می‌آيد. هنگام آموختن نيز ممكن است كه ابهام‌هايى براى او به وجود آيد و راه برطرف ساختن آنها، پرسيدن است. بدون پرسش، راهى براى دست يافتن به دانش و تبديل جهل با دانايى، وجود ندارد.

در احادیث نیز به اهمیت پرسیدن و نکوهش نپرسیدن و آثار آن در دنیا و آخرت که یکی از آثار آن در مواردی، عذاب جهنم است، پرداخته شده است، که به ذکر نمونه‌هایی بسنده می‌شود:

پيامبر خدا(ص): «دانش، گنجينه است و كليد آن، پرسش. پس - خدا رحمتتان كند-، بپرسيد كه به چهاركس، پاداش داده می‌شود: پرسشگر، گوينده(پاسخ دهنده)، شنونده، و دوست‌دار آنها».[2]

پيامبر خدا(ص): «اُف بر هر مسلمانى كه هفته‌اى يک روز را به كار آموختن امور دينى خود و پرسيدن مسائل دينی‌اش اختصاص ندهد».[3]

امام على(ع): «سؤال كن آنچه را كه بايد بدانى و در ندانستنش معذور نيستى».[4]

امام سجّاد(ع): «از پرسيدن درباره نادانسته‌ها كوتاهى مكن؛ هر چند به دانش، ناموَر شده باشى».[5]

از امام صادق(ع) درباره معنای این سخن خدای متعال: «فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَة»،[6] سؤال شد، آن‌حضرت ‌فرمود: «خدای تعالی در قیامت از بنده‌اش می‌پرسد؛ آیا عالم [به معارف و احکام دین] بودی، اگر جواب دهد، آری، خداوند می‌فرماید: پس چرا به آنچه می‌دانستی عمل نکردی؟! و اگر بگوید نمی‌دانستم، می‌گوید: آیا کسی نبود که از وی بیاموزی؟! تا از روی شناخت عمل کنی. پس حجت الهی بر او تمام می‌شود، و او در برابر حجت خدا ساکت می‌شود».[7]

امام صادق(ع) به حمران بن اعين هنگامى كه چيزى پرسيد، فرمود: «مردم به دلیل آنچه نمی‌پرسند، به هلاكت می‌رسند».[8]

[1]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 6، ص 24، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.

[2]. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول(ص)، ص 41، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1404ق؛ شیخ صدوق، الخصال، ج 1، ص 245، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش؛ جلال الدين سیوطی، عبد الرحمن بن أبی بكر، الفتح الكبير في ضم الزيادة إلى الجامع الصغير، ج 2، ص 238، بیروت، دارالفكر، چاپ اول، 1423ق؛ قادری هندی، علاء الدین علی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، ج 10، ص 133، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ پنجم، 1401ق.

[3]. برقی، ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، ج ‏1، ص 225، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق.

[4]. لیثی واسطی، علی، عیون الحکم و المواعظ، ص 284، قم، دار الحدیث، چاپ اول، 1376ش.‏

[5]. حلوانی، حسین بن محمد، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، ص 92، قم، مدرسة الإمام المهدی(عج)، قم، چاپ اول، 1408ق.

[6]. انعام، 149.

[7]. شیخ صدوق، الامالی، ص ۲۲۸، اعلمی، بیروت، چاپ پنجم، 1400ق.

[8]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ‏1، ص 40، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.