آنچه تا کنون علم در باره‌ی فلسفه و علت تشریع احکام الاهی کشف کرده است، تمام فلسفۀ یک حکم نیست، بلکه حکمتی از حکمت‌های متعدد و یا جزئی از علت تشریع آن حکم است و ممکن است آن حکم حکمت‌ها و علت‌های دیگری نیز داشته باشد که هنوز علم به آنها دست نیافته است. تنها خداوند علیم و حکیم است که دانای به همه حکمت‌ها و علت‌های احکام است. بنابراین، ما تنها به بعضی از حکمت‌های جعل احکام می‌توانیم اشاره کنیم نه همۀ آنها.

در مورد احکام الاهی آنچه را به عنوان فلسفه‌ی احکام می‌گوییم تمام فلسفۀ یک حکم نیست، بلکه بهتر است بگوییم بعضی از حکمت‌های یک حکم ممکن است باشد؛ چون فلسفۀ اصلی و کامل آن نزد خداوند حکیم است. در هر حال برای زن، در ازدواج موقت اگر یائسه یا صغیره[1] نباشد، بعد از دخول، نگه‌داشتن عده واجب است. امام خمینی(ره) در این زمینه می‌گوید:

"زنى که نُه سالش تمام شده و یائسه نیست، اگر صیغه شود؛ مثلاً یک ماهه یا یک ساله، چنانچه شوهرش با او نزدیکى نماید و مدّت آن زن تمام شود، یا شوهر مدّت را به او ببخشد در صورتى که حیض می‌بیند باید به مقدار دو حیض و اگر حیض نمی‌بیند، چهل و پنج روز باید از شوهر کردن خوددارى نماید؛[2] یعنی عدّه ازدواج موقّت بعد از تمام شدن مدّت، در صورتى که عادت ماهانه می‌بیند، به مقدار دو حیض کامل است و اگر عادت نمی‌بیند چهل و پنج روز تمام است.[3]

اما زن یائسه لازم نیست عده نگه‌دارد. مراد از زن یائسه زنان پنجاه ساله غیر قرشیه و شصت ساله قرشیه است. اما زنى که بچه‏‌دار نمی‌شود یائسه محسوب نمی‌شود و باید بعد از ازدواج عده نگه‌دارد.

در تعریف زنان یائسه گفته‌اند: اگر زن غیر قرشیه باشد، پس از سن پنجاه یائسه است و اگر قرشیه است، پس از شصت سال یائسه است و بچه‌‏دار نشدن زن را یائسه نمی‌کند و یقین به بچه‌‏دار نشدن زن موجب جواز ازدواج دائم یا موقت بدون عده نمی‌شود.[4]

اما این‌که فلسفه و علت تشریع وجوب نگه‌داشتن عده در ازدواج موقت چیست؟ ما تنها می‌توانیم به بعضی از مواردی که تا کنون برای ما روشن شده است، اشاره کنیم:[5]

1. نگه‌داشتن عده بهترین راه جلوگیری‌ از اختلاط انساب است؛ برای‌ این‌‌که‌ اگر فرزندی‌ متولد شد، به‌ طور یقین‌ مشخص‌ باشد که‌ پدرش چه‌ کسی‌ است‌ و در نتیجه‌ محارم‌ این‌ فرزند معلوم‌ باشد و بداند با چه‌ کسانی‌ نمی‌تواند ازدواج‌ کند و نیز معلوم‌ باشد که از چه کسی ‌ارث‌ می‌برد‌ و چه کسی از او ‌ارث‌ می‌برد‌ و... .
2. نگه‌داشتن عده موجب بهداشت‌ جسمی‌ و روحی‌ طرفین است‌. چنانچه‌ می‌دانید بسیاری‌ از بیماری‌های‌ خطرناک‌ در اثر مقاربت‌ حاصل‌ می‌گردد و عده‌، خود به‌ منزلۀ‌ قرنطینه‌‌ای‌ برای‌ پیش‌گیری‌ از آن‌ به‌ شمار می‌رود.

موضوع‌ بهداشت‌ روانی‌ نیز مسئله‌‌ای‌ جدی‌ است‌؛ چرا که‌ ارتباطات جنسی ‌بدون‌ فاصله‌ زمانی، زیان‌‌های‌ روحی‌ شدیدی‌ را از نظر فردی‌ و اجتماعی‌ وارد می‌سازد که‌ بر متخصصان‌ مسائل‌ اجتماعی‌ پوشیده‌ نیست‌.

3. این محدودیت زمانی تا حدودى جلوى هوس رانی‌ها و بی‌بند و باری‌های زن و مرد را می‌گیرد.
4. بدیهی است خدای متعال در تشریع احکام کرامت و شخصیت انسان را در نظر داشته، چه شخصیت فردی و چه اجتماعی. بنابراین، ممکن است این مسئله(نگه‌داشتن عده) ناظر به حکم این چنینی باشد؛ یعنی در نظر گرفتن شخصیت و کرامت انسانی زن در جامعه به عنوان یک انسان و عدم نگاه به او به عنوان یک کالا.

رعایت این مقررات خود موجب بالا رفتن جایگاه ارزشی زنان در جامعه بشری است؛ چرا که دین اسلام زن را انسانی کامل و مستقل و با حقوقی مانند حقوق مردان می‌داند، نه یک کالای مصرفی و بی‌ارزش که هر لحظه مردان هوسران اراده کنند در اختیار آنان باشد. نگه‌داشتن عده به زن ارزش و شخصیت می‌بخشد.

اینها تنها بخشی از حکمت‌های وجوب نگه‌داشتن عده در ازدواج موقت است که تا کنون برای ما روشن شده است، اما به یقین این حکم خداوند علیم و حکیم مانند دیگر احکام او دارای حکمت‌ها و منافع دیگری است که خداوند در آن قرار داده است.[6]

[1]. مسئله‌ی 48. بر طبق مذهب امامیه زن مطلّقه یائسه و صغیره اگرچه با آنها نزدیکى شده باشد عدّه ندارند. توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج ‏2، ص 896.

[2]. همان، ص 526، م 2515.

[3]. همان، (مکارم شیرازی). م 2515 ، ص 526.

[4]. مجمع المسائل (للگلپایگانی)، ج ‏2، ص 161، س 451.

[5]. بعضی از این حکمت‌ها، هم در زنان نازا مطرح می‌شوند و هم در زنان غیر نازا.

[6]. «عدّه و دلایل آن»، 2311؛ «فلسفه عده نگه داشتن زن »، 3000؛ «عده ازدواج موقت»، 5781.