در قرآن کریم می خوانیم: «(به خاطر آورید) هنگامى که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونى آزمود، و او به خوبى از عهده این آزمایش ها برآمد. خداوند به او فرمود: من تو را امام و پیشواى مردم قرار دادم! ابراهیم عرض کرد: از دودمان من (نیز امامانى قرار بده!)».[1]
الف. مقصود از امامت
مسئله امامت، در اواخر عمر مبارک حضرت ابراهیم(ع)، مطرح شده است؛ یعنی در وقتی که ایشان قطعاً پیامبر و پیشوا بود. پس باید امامت چیزی فراتر از نبوّت باشد نه خود نبوّت؛ چرا که مقام جدید باید حایز امتیازی باشد که در مقامات قبلی شخص وجود نداشته و نیز هر موهبت الاهی حقیقتی را در بر دارد و صرف مفاهیم لفظی نیست.[2] پس امام؛[3] یعنی هدایت کننده ای که با در اختیار داشتن امری ملکوتی، مردم را هدایت می کند، و امامت در حقیقت یک نحوه ولایت باطنی است که امام در اعمال و رفتار مردم دارد و هدایتش مثل هدایت پیامبران و رسولان و مؤمنان، تنها راهنمایی از طریق نصیحت و موعظۀ حسنه و نشان دادن راه نیست،[4] بلکه مقام امامت، مقام تحقّق بخشیدن به اهداف مذهب و هدایت مردم به معنای رساندن به مقصد[5] و راه حق است.[6]
امّا برخی از متکلّمان اهل سنّت در تعریف امامت گفته اند:[7] «امامت، عبارت است از ریاست عامّه بر امور دین و دنیا». [8]
ب. معنای «ملکاً عظیماً»
با توجّه به وصف «عظیم»، در آیۀ شریفۀ «فَقَدْ آتَیْنا آلَ إِبْراهیمَ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ آتَیْناهُمْ مُلْکاً عَظیماً»؛[9] «ملک»، معنایی عام داشته و شامل مُلک مادّی و نیز مُلک معنوی -یعنی نبوّت و ولایت حقیقی بر هدایت خلق و ارشاد- می شود؛ زیرا خداوند متعال مُلک دنیوی را عظیم نمی شمرد، مگر زمانی که این ملک دنیوی صاحبش را به فضیلتی معنوی و منقبتی دینی بکشاند.[10]
و مقصود از «مُلک» در حق انبیایی مانند حضرت یوسف(ع)،[11] حکومت و زمامداری است، نه مقام امامت؛ مانند آیۀ شریفۀ «پروردگارا! بخشى از حکومت به من بخشیدى، و مرا از علم تعبیر خواب ها آگاه ساختى! اى آفرینندۀ آسمان ها و زمین! تو ولىّ و سرپرست من در دنیا و آخرت هستى، مرا مسلمان بمیران و به صالحان ملحق فرما!»،[12] که منظور، بخشی از حکومت دنیا یا بخشی از حکومت و سلطنت مصر برای حضرت یوسف(ع) است.[13]
بدیهى است، سلطنت و فرمانروائى پیامبران غیر از سلطنت افراد عادى است که بر اساس ظلم و ستم است، بلکه سلطنت و فرمانروایی انبیا و رسولان بر اساس شایستگى و لیاقت آنها است.

---