کلمه‌ی «رباعی» از ریشه‌ی «ربع» به معنای چهار است. در ادبیات عرب به تمام کلماتی که چهار حرف اصلی داشته باشند، رباعی گفته می‌شود.

در همین راستا افعال رباعی به افعالی گفته می‌شود که دارای چهار حرف اصلی باشند. این افعال در دو گروه «رباعی مجرد» و «رباعی مزید» رده‌بندی می‌شوند.

1 . به تمام افعالی که در صیغه اول فعل ماضی آنها جز چهار حرف اصلی، حرف زاید دیگری وجود نداشته باشد، فعل رباعی مجرد گفته می‌شود؛ مانند «زَلْزَلَ» و «دَحْرَجَ».[1]

فعل رباعی مجرد تنها بر یک وزن «فَعْلَلَ یُفَعْلِلُ» و با مصدرهایی بر وزن «فَعْلَلَة» و «فِعْلَال» مورد استفاده قرار می‌گیرد،  مانند دحرج، یدحرج، دحرجة و دحراج؛[2] و زلزل، یزلزل، زلزلة و زلزال.

البته فعل رباعی با در نظر گرفتن اینکه مفعول‌پذیر باشد یا نباشد، به دو گروه فعل لازم و فعل متعدی تقسیم می‌شود که به عنوان نمونه، افعال «حشرج» و «دربخ» فعل لازم بوده و افعال «دحرج» و «بعثر» از افعال متعدی می‌باشند.[3]

2 . به آن دسته از افعال رباعی که در صیغه اول فعل ماضی آنها جز چهار حرف اصلی، حروف دیگری نیز وجود داشته باشد، «رباعی مزید» گفته می‌شود.

افعال رباعی مزید بر سه وزن و در سه باب مورد استفاده قرار می‌گیرند:

1. باب تفعلل: (تَفَعْلَلَ، یَتَفَعْلَلُ، تَفَعْلُلًا)؛ مانند تدحرج، یتدحرج، تدحرجا.
2. باب افعنلال: (اِفْعَنْلَلَ، یَفْعَنْلِلُ، اِفْعِنْلَالًا)؛ مانند احرنجم، یحرنجم، احرنجاما.
3. باب افعلّال: (اِفْعَلَلَّ، یَفْعَلِلُّ، اِفْعِلْلَالًا)؛ مانند اقشعرّ، یقشعرّ، اقشعرارا.[4]

همانگونه که مشاهده شد، برخی افعال رباعی مزید، مانند «تدحرج» تنها دارای یک حرف زاید بوده و برخی دیگر  مانند «احرنجم»، «افرنقع» و «اطمأنّ» دو حرف زاید دارند.[5]

[1]. ر. ک: بابتی، عزیزه فوال‏، المعجم المفصل فی النحو العربی، ج 1، ص 533، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، بی‌تا.

[2]. جمعی از علما، جامع المقدمات، محقق، جراثیمی، جلیل‏، ص 104-105، قم، جامعه مدرسین، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ چهارم، بی‌تا.

[3]. المعجم المفصل فی النحو العریی، ج 1، ص 533.

[4]. جامع المقدمات، ص 104- 105.

[5]. المعجم المفصل فی النحو العربی، ج 1، ص 533.