در مورد رده‌بندی گروه‌های شیعه و ویژگی‌های هر یک از آنها، تعابیر مختلفی از سوی ائمه(ع) به ما رسیده است که روایت مطرح شده در پرسش، یکی از آنها است:

«وَ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَخِیهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: شِیعَتُنَا ثَلَاثَةُ أَصْنَافٍ. صِنْفٌ یَأْکُلُونَ النَّاسَ بِنَا وَ صِنْفٌ کَالزُّجَاجِ یَتَهَشَّمُ وَ صِنْفٌ کَالذَّهَبِ الْأَحْمَرِ کُلَّمَا أُدْخِلَ النَّارَ ازْدَادَ جَوْدَةً»؛[1]

یونس بن یعقوب از برادرش و او از امام باقر(ع) نقل می‌کند: شیعیان ما به سه گروه تقسیم می‌شوند: گروهی که نام ما را وسیله‌ای قرار داده‌اند تا از جیب مردم بخورند! صنفی دیگر نیز مانند شیشه‌ای شکستنی و شفاف‌اند. و گروه سوم، به طلای ناب سرخ می‌مانند که هرچه بیشتر داخل آتش شوند، بر ارزش آنان افزوده می‌شود (و یا بیشتر تشنه محبت ما خواهند شد).

این روایت، گویا و روشن است و نیاز چندانی به توضیح ندارد؛ اما در عین حال می‌گوییم:

منظور امام باقر(ع) از گروه اول، کسانی هستند که شیعه‌بودن و محبت اهل‌بیت(ع) را تنها وسیله‌ای برای امرار معاش خود قرار داده، و از این‌راه می‌خواهند به منافع دنیایی خود برسند. این گروه از صمیم قلب و از سویدای دل اعتقادی به ائمه(ع) ندارند؛ اما از نام آنها استفاده کرده تا کسب درآمدی کرده‌ باشند. مانند کسانی که در زندگی شخصی خود، آموزه‌های پیشوایان دین(ع) را سرلوحه رفتار خود قرار نمی‌دهند؛ اما با نقل و پردازش سخنان ائمه(ع) و یا ذکر مصائب آنها پول‌های کلانی را از مردم دریافت می‌کنند. البته این گروه شامل افرادی نمی‌شود که با دریافت مبلغی که از نظر عرف، نامتعارف نبوده و به عبارتی به اندازه دستمزد کارهای مشابه باشد، به ترویج دین می‌پردازند؛ زیرا به هر حال، این افراد، فرصتی که می‌توانستند به کارهای دیگر بپردازند را از دست داده و به کاری پرداخته‌اند که مردم بسیاری خواهان آنند و از آن بهره می‌گیرند؛ و به همین دلیل، حتی اگر آنان دستمزدی را طلب نکنند، مردم با کمال میل، هدیه‌هایی به آنان پرداخت می‌کنند.

نشانه این افراد آن است که تلاش می‌کنند تا زندگی شخصی خود را نیز منطبق با توصیه‌های قرآن و فرموده‌های ائمه(ع) نمایند. 

اما گروه دوم؛ شیعیانی واقعی هستند؛ لکن ضعفی که دارند، و آن این است که نمی‌توانند اسرار شیعه را حفظ کنند، و به راحتی رازهای محرمانه را برملا می‌کنند. تعبیر به شیشه با توجه به دو نقل «یتهشّم» و «ینمّ» که در این روایت وجود دارد، می‌تواند ناظر به یکی از موارد زیر باشد:

الف) همان‌گونه که شیشه هرچه در اندرونش دارد شفاف و پیدا است، اسراری که در دل این گروه است، نمی‌تواند از دید نامحرمان مخفی بماند!

ب) همان‌گونه که شیشه به سادگی می‌شکند، صندوقچه اسرار آنها در برابر فشاری که از سوی مخالفان به آنها آورده می‌شود -و گاه بدون هیچ فشار و اجباری- از هم پاشیده شده و رازهای درونی‌شان فاش می‌گردد.

به هر حال، این نقطه‌ی ضعف در وجود بعضی از شیعیان است که نه به صلاح خودشان بوده و نه به صلاح ائمه(ع) و به صلاح دیگر شیعیان!

و گروه سوم؛ که شیعه خالص هستند، به طلای ناب سرخ می‌مانند که هرچه بیشتر داخل آتش شوند، بر خوبی و خالصی آنها افزوده می‌شود؛ یعنی هرچه رنج و سختی بیشتر در راه اعتقاد خود ببینند، آبدیده‌‌تر و مقاوم‌‌تر می ‌شوند، و از اعتقاد و هدف خود دست نمی‌کشند.

در پایان به روایت دیگری در همین زمینه از امام صادق(ع) اشاره می‌کنیم:

الشّیعةُ ثَلاثٌ؛ مُحِبٌّ وادٌّ فهُوَ مِنّا وَمُتَزَیّنٌ بِنا وَنَحْنُ زَیْنٌ لِمَنْ تَزَیَّنَ بِنا، وَمسْتَأکِلٌ بِنا النّاسَ وَمَنِ اسْتَأکَلَ بِنا إفْتَقَرَ.[2]

شیعیان سه گروه‌اند: گروهی دوست‌دار و دل‌باخته ما هستند که آنها در حقیقت بخشی از خود ما به شمار می‌آیند. گروهی نیز برای نشان‌دادن چهره‌ای زیبا از خود، شیعه‌بودن را برمی‌گزینند که هرکس بخواهد با شیعه‌بودن زیبا شود،‌ زیبایش خواهیم کرد. و در نهایت، گروهی هستند که قصد بهره‌برداری مادی از مردم را با نام ما دارند که این افراد فقیر خواهند شد.(یا در دنیا به مقصودشان نخواهند رسید و یا در آخرت دستشان خالی خواهد بود).

برای آگاهی بیشتر در این زمینه به مدخل «شیعه» در همین سایت مراجعه نمایید.

[1]. اربلى، على بن عیسى، کشف الغمة فی معرفة الأئمة(ع)، رسولى محلاتى، سید هاشم‏، ج ‏2، ص 132، تبریز، بنی هاشمی، چاپ اول، 1381ش. در روایت بحار الانوار، به جای واژه «یتهشّم»، واژه «ینمّ» آمده است. ر. ک: مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 75، ص 186، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[2]. شیخ صدوق، خصال، غفارى، على اکبر، ج ‏1، ص 103، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول، 1362ش.