برای پاسخ به این پرسش ابتدا به نمونه‌ای عرفی توجه فرمایید:

اهالی یک شهر به فرمانده‌ای نظامی اعلام می‌کنند که می‌توانند صدها سرباز را در اختیار او قرار دهند؛ اما در عمل چنین چیزی رخ نمی‌دهد.

آن فرمانده بعدها می‌تواند در مقام شکایت و یا تمسخر به اهالی آن شهر بگوید:

پس کجایند آن سربازان من؟!

و نیز می‌تواند بگوید:

پس کجایند آن سربازان شما؟!

به همین ترتیب، خداوند نیز می‌تواند با تفاوت در تعبیر، از بت‌ها یک‌بار به عنوان «شریکان من» و بار دیگر به عنوان «شریکان شما» یاد کند.

با این وجود اما مفسران برای این موضوع توضیحات و احتمالات بیشتری را مطرح می‌کنند:

توضیح آن‌که خدای متعال در آیات فراوانی از قرآن کریم هنگامی که از مشرکان و بت‌های آنها سخن می‌گوید، بت‌ها را به عنوان شریک مشرکان اعلام می‌کند:

«شُرَکاءَکُمْ»(شریکان شما)، «شُرَکَائهم»(شریکان آنها) و از زبان خودشان «لِشُرَکائِنا»(شریکان ما) و ...

 مسلم است که منظور از «شرکاء»، بت‌هایی هستند که کفّار و مشرکان آنها را شریک خدا می‌دانستند؛ اما چرا خدای متعال به جای این‌که در تمام موارد بگوید «شُرَکَائِی»، یعنی شریکان من، در مواردی بت‌ها را به عنوان شریک مشرکان معرفی کرده است؟!

به عنوان نمونه فرمود: «قُلِ ادْعُوا شُرَکاءَکُمْ ثُمَّ کِیدُونِ فَلا تُنْظِرُونِ»؛[1] بگو: شرکاى خویش را بخوانید و در مورد من نیرنگ کنید و مهلت ندهید!

«قُلْ أَ رَأَیْتُمْ شُرَکاءَکُمُ الَّذینَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَرُونی‏ ما ذا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْکٌ فِی السَّماواتِ...»؛[2]

بگو: آیا شریکان خودتان را که به جاى خدا می‌خوانید مشاهده کردید؟! به من نشان دهید چه چیزى از زمین را آفریدند؟ یا آنان در آسمان‌‌ها (با خدا) همکارى داشته‌‌اند؟!

مفسران در پاسخ به این پرسش، احتمالاتی را مطرح کرده‌اند:

1. بت‌ها از آن جهت شریک مشرکانند که آنها بت‌ها را در اموال خود شریک قرار داده، بخشی از اموال و محصولات کشاورزی خود را به آنها هدیه کرده، چارپایانی در جلوی آنها قربانی می‌کردند، و ... .^[3]
2. بت‌پرستان عبادت خود را به صورت شراکتی برای خداوند و بت‌ها انجام می‌دادند.^[4]
3. مشرکان به خیال خود بت‌ها را شرکاى خدا می‌د‌انستند، از این جهت «شرکاء» به ضمیر «کم» اضافه شد و گفته شد شریکان شما.^[5] در نتیجه اضافه‌ی «شرکاء» به ضمیر «کم» اضافه‌ای لامى و مجازى است؛ چون بت‌‏ها شرکاى مشرکان نبودند، تا این نسبت حقیقى باشد.^[6]

(گفتنی است بر خلاف این نظر، برخی معتقدند که این اضافه، اضافه‌ای حقیقی است و نه مجازی؛ چرا که آنها بت‌ها را شرکای حقیقی خود در اموال خود قرار دادند، و یا خدا آنها را شرکای مشرکان قرار داد).^[7]

4. این احتمال هم وجود دارد که منظور از «شرکائکم»، شریکان مشرکان در آتش جهنم باشد؛ یعنی بت‌ها و بت‌پرستان در ورود به جهنم با هم شریک‌اند چنان‌که فرمود:

«إِنَّکُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ»؛[8] شما و آنچه غیر از خدا می‌‏پرستید همگی هیزم دوزخید.^[9]

[1]. اعراف، 195.

[2]. فاطر، 40.

[3]. ر. ک: شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، تهرانی، آقا بزرگ، محقق، قصیرعاملی، احمد، ج 5، ص 60، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.

[4]. همان، ج ‏8، ص 435.

[5]. رشیدالدین میبدی، احمد بن ابی سعد، کشف الأسرار و عدة الأبرار، تحقیق، حکمت‏، علی اصغر، ج 7، ص 329، تهران، امیر کبیر، چاپ پنجم، 1371ش؛ طباطبائی، سید محمد حسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 16، ص 65، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، 1417ق.

[6]. المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏17، ص 53.

[7]. آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق، عطیة، علی عبدالباری، ج 11، ص 374، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق.

[8]. انبیاء، 98.

[9]. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 26، ص 245، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، 1420ق.