لطفا صبرکنید
17050
- اشتراک گذاری
امروزه شیوه تحصیل در حوزه های علمیه در ایران اینگونه است که دانشآموزان پس از تکمیل دوره اول یا دوم متوسطه (دیپلم) به حوزه ملحق میگردند و در دوران تحصیل خود، مراحل دروس مقدماتى (صرف و نحو زبان عربى، معانى و بیان و منطق)، سطح(اصول و فقه و فلسفه)، و دروس جنبى (عنوان عقاید، تفسیر، اقتصاد، ملل و نحل، علوم قرآن، اخلاق ،زبان های خارجی،آشنایی با کامپیوتر و ...)، خارج(اصول و فقه اجتهادی)، دروس تخصصى (تفسیر، کلام، تبلیغ و ...) را به ترتیب می گذرانند.
شیوه تحصیل در حوزه های علمیه ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل نظام جمهوری اسلامی و افزایش چشمگیر شمار داوطلبان تحصیل در حوزه ها و مدارس دینی به این نحو است که دانشآموزان پس از تکمیل دوره اول یا دوم متوسطه (دیپلم) به حوزه ملحق میگردند.
با ورود به حوزه علمیه در دوران تحصیل خود، مراحل دروس مقدماتى، سطح، خارج، دروس تخصصى و دروس جنبى) را پشتسر میگذارد. ابتدا، این مراحل را به طور اجمال بیان می کنیم:
1) دروس مقدماتى:
شامل صرف و نحو زبان عربى، معانى و بیان و منطق است که هدف اصلى از این درسها، تسلط طلاب به «زبان قرآن» میباشد و این مرحله در حکم کلید فهم معارف اسلام است، چرا که احادیث و سنت پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) به همین زبان است.1 این دوره بین سه تا چهار سال به طول مىانجامد.
2) دروس سطح:
شامل علم اصول و فقه است. در اصول معمولاً کتابهاى معالم، اصول الفقه، رسائل و کفایه و در فقه کتابهاى لمعه و مکاسب مورد توجه قرار گرفته است.
البته در بعضى از حوزهها کتابهاى دیگرى نیز براى تدریس استفاده میشود. هدف عمده در این مرحله، آشنایى طلبه با فقه و اصول و متون مربوط به آنهاست که با مطالعه متون فقهى و اصولى علماى پیشین، اولاً: از نظرها و ابتکارهاى آنان و شیوه استدلال فقهى و اصولى و مبانى ایشان اطلاع مییابد، ثانیاً: خود را براى استنباط از احادیث و آیات در درس خارج آماده میکند. این دوره معمولاً 5 تا 7 سال طول مىکشد.
3) درس خارج فقه و اصول:
در این مرحله، استاد و شاگرد براى منظم شدن سیر بحث، یک متن فقهى مثل شرایع، تحریر الوسیله، عروة الوثقى یا یک متن اصولى مثل کفایة الاصول را انتخاب میکنند و بر اساس آن، بحث را ادامه و نظرات و اقوال صاحب نظران در آن علم را به دقت مورد نقد و بررسی قرار می دهند و استاد با بررسى دلایل و شواهد هر مطلب، نظر نهایى خود را ارائه میکند و شاگردان در پذیرش یا رد نظر استاد، مختار هستند.
هدف اصلى در این مرحله، تمرین و پرورش قوه استنباط و اجتهاد طلاب است، تا آنان در علم فقه، صاحب نظر شوند و بتوانند هر مسئله جدید فقهى را با توجه به منابع چهارگانه احکام: کتاب، سنت، عقل و اجماع حل کنند و به اصطلاح، رد فروع بر اصول و اجتهاد نمایند. در این دوره دروس فقه و اصول در حد عالى تدریس میگردد و از آنجا که در این دوره استاد هنگام تدریس به متن یک کتاب خاص بسنده نمی کند و نظریات خود را با استفاده از مجموعه ادله ای که گاه در کتب و منابع مختلف و متعدد پراکنده اند اثبات می کند به درس خارج شهرت یافته است. شاگرد در این مرحله برای تکمیل دروس سطح و عالى و بسته به طرز تفکر خود، قسمتهاى خارج فلسفه و عرفان و دیگر دروس را بحث و تحقیق و بعضى اوقات تألیف و تدریس مینماید. و شاگردان ممتاز تقریرات استاد را با مراجعه به منابع و تحقیق کافى به رشته تحریر در آورده و تایید استاد را از نوشتههاى خود به دست مىآورند. دوره خارج معمولاً بین هشت تا ده سال بر مبناى استعداد شاگرد و تبحر استاد طولانى خواهد بود و جلسات تدریس بین یک تا دو ساعت ادامه دارد. و بعضى از شاگردان در حلقات درس اساتید مختلف حاضر مىگردند. و هم در این مرحله است که طلاب با استعداد و فاضل حوزهها به درجه اجتهاد که آخرین مراحل تکامل علوم حوزوى است دست می یابند.
طلاب دینى معمولاً بیش از یک دوره به درس خارج حاضر میگردند و بر حسب کوشش و هوشمندى خود بعضاً به مقام شامخ اجتهاد نائل میگردند.
4) دروس تخصصى:
هدف از این دروس - که تحت عنوان رشتههاى تفسیر، کلام، تبلیغ، تاریخ و ... شروع شده است - پرورش متخصص، در رشتههاى خاص مورد نیاز حوزه و جامعه است. این کار پر ارزش باعث میشود که شخص علاوه بر اجتهاد در فقه و اصول، در یکى از رشتههاى علوم اسلامى متبحر شود، تا بتواند منشأ خدمات مفیدى در حوزه و جامعه شود.
5) دروس جنبى یا عمومى:
در حوزه علمیه قم و در بعضى شهرستانها، همزمان با دوره مقدمات و سطح، درسهایى تحت عنوان عقاید، تفسیر، اقتصاد، ملل و نحل، علوم قرآن، اخلاق و زبا ن های خارجی مبانی کامپیوتر و... تعلیم داده میشود که در رشد فکرى طلاب، استفاده از منبع و گسترش اطلاعات علمى آنها موثر است. این درسها هر چند لازم است، ولى مرحله مستقلى در درسهاى حوزه محسوب نمیشود و معمولاً در کنار یکی از دیگر مراحل درسی تدریس می شود.[1]
[1]برگرفته از پایگاه حوزه hawzah.net به نقل از روزنامه جمهورى اسلامى، ش3645، ص12و ش 3567،ص12. شیوههاى تحصیل و تدریس در حوزههاى علمیه صفحه 27 با اندکی تصرف.