لطفا صبرکنید
20332
- اشتراک گذاری
یکی از احکام فقهی و مسائلی که در قرآن کریم و روایات به آن اهمیت داده شده است، حفظ و نگهبانی از مرزهای کشور اسلام و مقابله با متجاوزان است. مرابطه از ریشۀ "ربط" به معنای مواظبت کردن(از طریق بستن و منع کردن) است. به مرزبانانی که از مرزهای کشور محافظت می کنند، "مرابط" گفته می شود. "رباطه"؛ نیز مصدر "ربط" است که به همان معنای بستن می آید. در فقه نیز عنوانی به نام "مرابطه" آمده است که احکام مخصوص مرزبانی، مقابله با حملۀ دشمنان به سرزمین های اسلامی، و مسائل مربوط به آن مطرح شده است.
مقدمه:
یکی از احکام فقهی و مسائلی که در قرآن کریم و روایات به آن اهمیت داده شده است، حفظ و نگهبانی از مرزهای کشور اسلام و مقابله با متجاوزان است.
قرآن کریم می فرماید: «اى کسانى که ایمان آورده‌اید! (در برابر مشکلات و هوسها،) استقامت کنید! و در برابر دشمنان(نیز)، پایدار باشید و از مرزهاى خود، مراقبت کنید و از خدا بپرهیزید، شاید رستگار شوید»![1]
در فقه نیز عنوانی به نام "مرابطه" آمده است که احکام مخصوص مرزبانی، مقابله با حملۀ دشمنان به سرزمین های اسلامی، و مسائل مربوط به آن مطرح شده است.
معنای لغوی و اصطلاحی:
«ربط» در لغت به معنای بستن و محکم کردن است.[2] این که قرآن کریم می فرماید: «وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّکُمْ وَ آخَرینَ مِنْ دُونِهِم...».[3] در این جا، رباط مصدر به معناى مربوط است؛ یعنى بسته شده، یا جمع «ربیط» است و به همان معنا، ولى استعمال آن در اسب هایى که براى جهاد بسته مىشوند غلبه پیدا کرده است.[4] بنابراین "رباط الخیل" به معنای اسب هایی است که برای جنگ آماده شده است.
مرابطه هم از ریشۀ "ربط" است که به باب مفاعلة رفته و به معنای مواظبت کردن(از طریق بستن و منع کردن) است.[5] به شخصی که در مرزها حاضر شده و از تمامیت کشور اسلامی محافظت می کند، "مرابط" گفته می شود.[6] "رباط"؛ نیز مصدر "ربط" است که به همان معنای بستن می آید.
در اصطلاح فقهاء رباط و مرابطه به وقتی گقته می شود که عده ای جهت مراقبت از مرزها و مراقبت از تحرکات دشمن در آنسوی مرزها در آن مناطق حاضر شوند و اگر در آن جا برای مدتی ساکن شوند به آنان "مرابط" گفته می شود.[7]
مرابطه در کتاب های حدیثی و فقهی
در کتاب های فقهی بحثی دربارۀ "مرابطه" آمده است. شیخ طوسی در کتاب تهذیب الاحکام؛ عنوانی آورده است به نام "مرابطه در راه خدا"[8] که در آن روایاتی از ائمه (ع) آورده است که مسلمانان را به حفظ مرزهای کشور اسلام تشویق کرده است.[9] و از جایی که حفظ مرزها جنبۀ تهاجمی ندارد، شرکت در آن حتی برای شیعیان که حکومت های وقت را قبول نداشته اند، از طرف امامان معصوم(ع) مجاز شمرده شده است. لذا فقها با توجه به این روایات مرزبانی از کشورهای اسلامی را حتی در زمان غیبت امام معصوم(ع) مستحب دانسته اند. علامه حلی در این باره می فرماید: مرابطه (مرزداری) در زمان حضور امام (ع) مستحب مؤکد است و در زمان غیبت امام(ع) نیز مستحب است؛ زیرا معمولاً در حفظ مرزها، جنگ و درگیری نیست و فقط جهت مراقبت و نشان دادن نیروها به دشمن است.[10] بله همان طور که در روایات اشاره شده است، اگر در حین مرزبانی؛ دشمنان به سرزمین اسلام حمله کنند، مرزبان می تواند جهت دفاع از خود و دفاع از اسلام و نه به خاطر دفاع از سلاطین و حاکمان ستمگر، وارد مبارزه شده و از اسلام محافظت نماید.
در پایان خاطر نشان می شود که مرابطه در فقه به معنای مرزداری از کشور اسلامی است و احکام خاص خود را دارد.
[1] آل عمران، 200.
[2] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 7، ص 302، دار الفکر، بیروت، 1414ق.
[3] انفال، 60.
[4] ریاضی، حشمت الله، ترجمه بیان السعادة، ج 6، ص 71، مرکز انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران، 1372ش.
[5] فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، ج 2، ص 215، دار الرضی، قم، بی تا.
[6] فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج 7، ص 422، انتشارات هجرت، قم، 1410ق.
[7] عاملی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشى - کلانتر)، ج 2، ص 385، انتشارات داوری، قم، 1410ق.
[8] ر. ک: طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، ج 6، ص 125، باب المرابطة فی سبیل الله، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1407ق.
[9] همان.
[10] علامه حلی، منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، ج 14، ص 44، مجمع البحوث الاسلامیة، مشهد، چاپ اول، 1412ق.
