لطفا صبرکنید
بازدید
13856
13856
آخرین بروزرسانی:
1392/06/04
کد سایت
fa27755
کد بایگانی
33244
نمایه
مقدم کردن دیگران بر خود در مواردی از زندگی
طبقه بندی موضوعی
فضایل اخلاقی
اصطلاحات
ایثار
گروه بندی اصطلاحات
سرفصلهای قرآنی
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
نگاه قرآن و احادیث نسبت به ترجیح دادن دیگران بر خود چگونه است؟
پرسش
نگاه قرآن و احادیث نسبت به ترجیح دادن دیگران بر خود چگونه است؟
پاسخ اجمالی
یکی از ویژگیهایی که در قرآن و روایات در ارتباط با معاشرت مؤمنان با همدیگر مورد توجه قرار گرفته، مسئله ایثار و مقدم کردن دیگران بر خود در مواردی از زندگی است. ایثار و از خودگذشتگى از مکارم اخلاق اجتماعى و از مهمترین فضایل اخلاقى است. ایثار به معناى دستشستن از حقوق و منافع خویش و مقدم داشتن دیگران است که بالاترین درجات احسان به شمار میآید.[1] اگر مؤمن ملتزم به ایثارگرى و ترجیح دیگران بر خود نباشد و همت خویش را در این راه به کار نگیرد، به ناچار حبّ و دوستی نفس و هواهاى آن او را به تجاوز و ترک انصاف، هرچند در پارهاى از موارد، گرفتار خواهد نمود. در برابر، کسی که نفس خویش را ملزم به ایثار نموده است، نزاع و کشمکش نفس با او بر سر ترک ایثار خواهد بود، و اگر در این مبارزه، کسی موفّق به ایثار نشد، از اداى اصل حق باز نمانده است، و در هر حال از ظلم به دیگران در امان میباشد.[2]
در قرآن و روایات بارها از این صفت ارزشمند یاد شده است که نمونهای از آن بیان میشود:
ترجیح دیگران بر خود از نگاه قرآن
در قرآن کریم ایثار و ترجیح دیگران بر خود از صفات مؤمن شمرده شده است، آنجا که میفرماید: «و (آنان را) بر خویش برمیگزینند هر چند خود نیازمند باشند...».[3]
در شأن نزول این آیه شریفه آمده است: مردى نزد پیامبر اسلام(ص) آمد و از گرسنگى شکایت کرد، پیامبر(ص) به خانههاى همسرانش کسى فرستاد و آنان گفتند: جز آب چیزى نداریم، پیامبر فرمود: «چه کسى این مرد را امشب میهمان میکند؟» امام على(ع) فرمود: «من ای رسول خدا»، پس حضرت علی(ع) نزد فاطمه(س) آمد و او را با خبر کرد، او گفت: «نزد ما جز غذاى بچهها چیزى نیست، ولى ما آنرا به مهمانمان میدهیم»، على(ع) فرمود: «بچهها را بخوابان و من چراغ را براى مهمان خاموش میکنم»، حضرت فاطمه زهرا چنین کرد و به مهمان غذا داد، و هنگام صبح خداوند درباره آنان این آیه شریفه را نازل کرد.[4]
ترجیح دیگران بر خود از نگاه روایات
ایثار و ترجیح دیگران بر خود در روایات نیز مورد توجه قرار گرفته به عنوان نمونه دو مورد نقل میشود:
1. امام علی(ع) فرمود: «ایثار، زیباترین احسان و عالیترین مرتبه ایمان است».[5]
2. امام کاظم(ع) به یکی از یاران خود این طور سفارش فرمود: «تو را به تقوا فرمان میدهم». سپس امام(ع) سکوت کرد و آن شخص از فقر و تنگدستی شکوه کرد و گفت: قسم به خدا! عریان شدم (پوششی نداشتم) تا جایی که فلانکس دو لباسی که به تن داشت از تن در آورد و مرا با آنها پوشاند، امام(ع) فرمود: «روزه بگیر و در راه خدا انفاق نما!» او گفت: آیا بخشی از کمکهای ناچیزی که از برادرانم دینی به من رسیده، انفاق نمایم؟! امام(ع) فرمود: «صدقه بده از آنچه خدا روزیت کرده است، اگرچه دیگران را بر خود مقدم نمایی».[6]
البته در اجرای این صفت پسندیده باید تعادل و میانهروی را هم در نظر گرفت؛ برای آگاهی بیشتر نمایههای زیر را مطالعه کنید:
«فلسفه انفاق»، سؤال 6582
«مقدم داشتن دیگران در دعا»، سؤال 18023
در قرآن و روایات بارها از این صفت ارزشمند یاد شده است که نمونهای از آن بیان میشود:
ترجیح دیگران بر خود از نگاه قرآن
در قرآن کریم ایثار و ترجیح دیگران بر خود از صفات مؤمن شمرده شده است، آنجا که میفرماید: «و (آنان را) بر خویش برمیگزینند هر چند خود نیازمند باشند...».[3]
در شأن نزول این آیه شریفه آمده است: مردى نزد پیامبر اسلام(ص) آمد و از گرسنگى شکایت کرد، پیامبر(ص) به خانههاى همسرانش کسى فرستاد و آنان گفتند: جز آب چیزى نداریم، پیامبر فرمود: «چه کسى این مرد را امشب میهمان میکند؟» امام على(ع) فرمود: «من ای رسول خدا»، پس حضرت علی(ع) نزد فاطمه(س) آمد و او را با خبر کرد، او گفت: «نزد ما جز غذاى بچهها چیزى نیست، ولى ما آنرا به مهمانمان میدهیم»، على(ع) فرمود: «بچهها را بخوابان و من چراغ را براى مهمان خاموش میکنم»، حضرت فاطمه زهرا چنین کرد و به مهمان غذا داد، و هنگام صبح خداوند درباره آنان این آیه شریفه را نازل کرد.[4]
ترجیح دیگران بر خود از نگاه روایات
ایثار و ترجیح دیگران بر خود در روایات نیز مورد توجه قرار گرفته به عنوان نمونه دو مورد نقل میشود:
1. امام علی(ع) فرمود: «ایثار، زیباترین احسان و عالیترین مرتبه ایمان است».[5]
2. امام کاظم(ع) به یکی از یاران خود این طور سفارش فرمود: «تو را به تقوا فرمان میدهم». سپس امام(ع) سکوت کرد و آن شخص از فقر و تنگدستی شکوه کرد و گفت: قسم به خدا! عریان شدم (پوششی نداشتم) تا جایی که فلانکس دو لباسی که به تن داشت از تن در آورد و مرا با آنها پوشاند، امام(ع) فرمود: «روزه بگیر و در راه خدا انفاق نما!» او گفت: آیا بخشی از کمکهای ناچیزی که از برادرانم دینی به من رسیده، انفاق نمایم؟! امام(ع) فرمود: «صدقه بده از آنچه خدا روزیت کرده است، اگرچه دیگران را بر خود مقدم نمایی».[6]
البته در اجرای این صفت پسندیده باید تعادل و میانهروی را هم در نظر گرفت؛ برای آگاهی بیشتر نمایههای زیر را مطالعه کنید:
«فلسفه انفاق»، سؤال 6582
«مقدم داشتن دیگران در دعا»، سؤال 18023
[1]. علیزاده، مهدى، اخلاق اسلامى مبانى و مفاهیم، ص 245، دفتر نشر معارف، قم، چاپ اول، 1389ش.
[2]. بحرانى، حسین بن على، سلوک عرفانى در سیره اهل بیت(ع)، ص 113 – 114 (با ویرایش)، وثوق، قم، چاپ اول، 1379ش.
[3]. حشر، 9: «وَ یُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ».
[4]. حاکم حسکانى، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج 2، ص 331، مؤسسه طبع ونشر، تهران، 1411ق.
[5]. «الْایثارُ احْسَنُ الْاحْسانِ وَ اعْلى مَراتِبِ الْایمانِ »؛ تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، محقق و مصحح: درایتی، مصطفی، ص 396، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول، 1366ش.
[6]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 4، ص 18، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
نظرات