لطفا صبرکنید
بازدید
7397
7397
آخرین بروزرسانی:
1393/10/05
کد سایت
fa54108
کد بایگانی
66620
نمایه
نعمتها و گرفتاریهای جهان ناپایدار
طبقه بندی موضوعی
درایه الحدیث
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
«هر چیزى که روى میآورد روزى پشت خواهد کرد و چیزى که پشت میکند گویى هرگز نبوده است»! معنای این سخن امام علی(ع) چیست؟
پرسش
منظور از جمله زیر چیست؟ آنچه روی میآورد باز میگردد و هر چیزی که باز میگردد گویی هرگز نبوده است.
پاسخ اجمالی
امام علی(ع) در یکی از سخنان حکمت آمیز خود فرمود: «لِکُلِّ مُقْبِلٍ إِدْبَارٌ، وَمَا أَدْبَرَ کَأَنْ لَمْ یَکُنْ»؛[1] هر چیزى که روى میآورد روزى پشت خواهد کرد و چیزى که پشت میکند گویى هرگز نبوده است.
امام (ع) در این کلام حکمت آمیز اشاره به ناپایدارى جهان و مواهب و نعمتهاى آن دارد.
طبیعت زندگى این جهان و تمام مواهب و نعمتهای مادى آن فناپذیرى است، هر چند بعضى عمر بسیار کوتاهى دارند، بعضى کمى بیشتر؛ اموال و ثروتها، جاه و مقامها، جوانى و شادابى، عافیت و تندرستى و در یک کلمه همه امکانات مادى که روزى به انسان رو میکنند و او را شاد و خوشحال میسازند، چیزهای نیستند که انسان به آنها دل ببندند؛ زیرا چیزى نمیگذرد که همگى پشت میکنند و از دست میروند؛ پیرى و ناتوانى به جاى جوانى، فقر به جاى ثروت، زوال جاه و مقام به جاى مقامات و بیمارى به جاى عافیت و تندرستى مینشیند، و اگر اینها هم از انسان جدا نشوند و تا پایان عمر محدود انسان بمانند، انسان از آنها جدا میشود و جز چند پارچه کفن چیزی با خود به همراه نمیبرد.
جمله «وَمَا أَدْبَرَ کَأَنْ لَمْ یَکُنْ»، به این نکته اشاره دارد که وقتى نعمتها به انسان پشت میکنند آثارشان را با خود نیز میبرند، به گونهاى که گاهى انسان تصور میکند اینها هرگز وجود نداشتند؛ زیرا اگر خودشان میرفتند و آثارشان باقى میماند باز ادامه حیات آنها محسوب میشد؛ به عنوان نمونه جوانى که میرود نیرو، قدرت، شادابى، شادمانى و نشاط و سایر آثار جوانى را با خود میبرد، گویى هرگز نبوده است. اینگونه است سایر نعمتها. ولى اعمال صالح و کارهاى نیک و آنچه را انسان در خزائن الهى به امانت میسپارد، به فرموده قرآن: «مَا عِنْدَکُمْ یَنفَدُ وَمَا عِنْدَ اللَّهِ بَاقٍ»؛[2] آنچه نزد شما است از میان میرود؛ و آنچه نزد خدا است باقى میماند، باقى خواهد ماند.
پیام صریح و روشن این گفتار حکیمانه امام علی(ع) این است که انسان نباید به آنچه دارد دلبستگی پیدا کند و نه آنچه را از دست میدهد ناراحت شود؛ چرا که این طبیعت زندگى دنیا است. همانگونه که قرآن کریم میفرماید: «لِّکَیْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَکُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَآ آتَاکُمْ».[3] تا بر آنچه از دستتان میرود اندوهگین نباشید و بدانچه به دستتان میآید شادمانى نکنید.
حال که نعمتهای دنیا اینگونه است، سزاوار نیست انسان تمام همت و تلاش خود را صرف اینها کند و همین بهترین دلیل است تا انسان اهتمام ویژهای به کارهای ماندنی داشته باشد؛ مانند کمالات نفسانی، خودسازی و تهذیب نفس و توجه به آخرت که اینها ماندنی است: «إِنَّما هذِهِ الْحَیاةُ الدُّنْیا مَتاعٌ وَ إِنَّ الْآخِرَةَ هِیَ دارُ الْقَرارِ»؛[4]
این زندگى دنیا، تنها متاع زودگذرى است و آخرت سراى همیشگى است.
آنچه بیان شد چیزی است که از ظاهر این سخن امام(ع) قابل برداشت است. اما میتوان آنرا تعمیم داد و گفت؛ این سخن نقمتها، مشکلات و رنجها را نیز فرا میگیرد؛ زیرا آنها نیز زائلشدنى است و روزى فرا میرسد که انسان به کلى آنرا فراموش میکند.[5]
امام (ع) در این کلام حکمت آمیز اشاره به ناپایدارى جهان و مواهب و نعمتهاى آن دارد.
طبیعت زندگى این جهان و تمام مواهب و نعمتهای مادى آن فناپذیرى است، هر چند بعضى عمر بسیار کوتاهى دارند، بعضى کمى بیشتر؛ اموال و ثروتها، جاه و مقامها، جوانى و شادابى، عافیت و تندرستى و در یک کلمه همه امکانات مادى که روزى به انسان رو میکنند و او را شاد و خوشحال میسازند، چیزهای نیستند که انسان به آنها دل ببندند؛ زیرا چیزى نمیگذرد که همگى پشت میکنند و از دست میروند؛ پیرى و ناتوانى به جاى جوانى، فقر به جاى ثروت، زوال جاه و مقام به جاى مقامات و بیمارى به جاى عافیت و تندرستى مینشیند، و اگر اینها هم از انسان جدا نشوند و تا پایان عمر محدود انسان بمانند، انسان از آنها جدا میشود و جز چند پارچه کفن چیزی با خود به همراه نمیبرد.
جمله «وَمَا أَدْبَرَ کَأَنْ لَمْ یَکُنْ»، به این نکته اشاره دارد که وقتى نعمتها به انسان پشت میکنند آثارشان را با خود نیز میبرند، به گونهاى که گاهى انسان تصور میکند اینها هرگز وجود نداشتند؛ زیرا اگر خودشان میرفتند و آثارشان باقى میماند باز ادامه حیات آنها محسوب میشد؛ به عنوان نمونه جوانى که میرود نیرو، قدرت، شادابى، شادمانى و نشاط و سایر آثار جوانى را با خود میبرد، گویى هرگز نبوده است. اینگونه است سایر نعمتها. ولى اعمال صالح و کارهاى نیک و آنچه را انسان در خزائن الهى به امانت میسپارد، به فرموده قرآن: «مَا عِنْدَکُمْ یَنفَدُ وَمَا عِنْدَ اللَّهِ بَاقٍ»؛[2] آنچه نزد شما است از میان میرود؛ و آنچه نزد خدا است باقى میماند، باقى خواهد ماند.
پیام صریح و روشن این گفتار حکیمانه امام علی(ع) این است که انسان نباید به آنچه دارد دلبستگی پیدا کند و نه آنچه را از دست میدهد ناراحت شود؛ چرا که این طبیعت زندگى دنیا است. همانگونه که قرآن کریم میفرماید: «لِّکَیْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَکُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَآ آتَاکُمْ».[3] تا بر آنچه از دستتان میرود اندوهگین نباشید و بدانچه به دستتان میآید شادمانى نکنید.
حال که نعمتهای دنیا اینگونه است، سزاوار نیست انسان تمام همت و تلاش خود را صرف اینها کند و همین بهترین دلیل است تا انسان اهتمام ویژهای به کارهای ماندنی داشته باشد؛ مانند کمالات نفسانی، خودسازی و تهذیب نفس و توجه به آخرت که اینها ماندنی است: «إِنَّما هذِهِ الْحَیاةُ الدُّنْیا مَتاعٌ وَ إِنَّ الْآخِرَةَ هِیَ دارُ الْقَرارِ»؛[4]
این زندگى دنیا، تنها متاع زودگذرى است و آخرت سراى همیشگى است.
آنچه بیان شد چیزی است که از ظاهر این سخن امام(ع) قابل برداشت است. اما میتوان آنرا تعمیم داد و گفت؛ این سخن نقمتها، مشکلات و رنجها را نیز فرا میگیرد؛ زیرا آنها نیز زائلشدنى است و روزى فرا میرسد که انسان به کلى آنرا فراموش میکند.[5]
[1]. شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صالح، صبحی، ص 499، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[2]. نحل، 96.
[3]. حدید، 23.
[4]. غافر، 39.
[5]. ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین ع ، ج13، ص 267- 268، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ اول، ۱۳۸۶ش؛ موسوی، سید عباس علی، شرحنهجالبلاغة، ج 5، ص 341، بیروت، دار الرسول الاکرم، دار المحجة البیضاء، ۱۳۷۶ش.
نظرات