لطفا صبرکنید
بازدید
9287
9287
آخرین بروزرسانی:
1394/11/12
خلاصه پرسش
آیا در زمان پیامبر گرامی اسلام(ص) نیز دانشی به نام «تجوید قرآن» وجود داشت؟
پرسش
آیا تجوید قرآنی؛ مانند حروف یرملون زمان پیامبر گرامی اسلام(ص) رعایت می‌شد وگرنه بگویید از چه زمانی به وجود آمد؟
پاسخ اجمالی
یکى از مباحث عمده در علوم قرآن، تجوید قرآن کریم است. این بحث از دیرباز مورد توجه علما و دانشمندان علم قرائت بوده است. شاید بتوان تجوید قرآن را از قدیمی‌ترین دانش‌هاى مربوط به علوم قرآنی دانست و در حقیقت تجوید را باید زائیده علم قرائت دانست، که ریشه در قرن اول دارد. قاریان برجسته براى راحتى قرائت قرآن قواعدى را از قُرّاء سبعه(هفتگانه)[1] انتزاع کرده و به تدوین و نشر آنها همت گماشته‌اند.
گرچه اولین کسى که در فن تجوید مستقلاً کتاب نگاشته است، شخصى است به نام ابو مزاحم موسى بن عبیدالله (متوفى: 325 ق) ولى تاریخچه علم تجوید به زمان رسول اکرم(ص) پیوند خورده است. در آن زمان پیامبر(ص) بر شیوه قرائت مردم تأکید داشته و می‌فرمودند: «هر کس مایل است قرآن را آن‌گونه که نازل شده است، شیوا بخواند پس به قرائت امّ عبد (ابن مسعود) اقتدا کند».[2]
قرآن نیز بر این امر تأکید داشته و می‌فرماید: «و رتّل القرآن ترتیلاً»؛[3] یعنى قرآن را با صوتى زیبا (ترتیل) تلاوت کنید.
حضرت على (ع) در تفسیر آیه فوق فرموده‌اند: «الترتیل اداء الحروف و حفظ الوقوف»[4] یعنى «ترتیل عبارت است از درست ادا کردن حروف و شناخت مواضع وقف».
امت اسلامى نیز آن گونه که به فهم معانى قرآن و اقامه حدود آن تعبد داشته و همت گماشته‌اند در راه درست خواندن آن نیز کوشا و پرتلاش بوده‌اند. و این امر را مى‌توان از فراوانى تألیفات دانشمندان علوم قرآنى در این زمینه متوجه شد،[5] امّا تقریباً تا قرن چهارم هجری، اصطلاح «تجوید» به معنای علمی که به بررسی مخارج حروف و صفات آنها و احکام حاصلشده از ترکیب حروف در کلام گفتاری بپردازد، شناخته نشده بود. همچنین هیچ کتابی در این علم [به طور مستقل] را قبل از این قرن نمی‌شناسیم.
البته ناگفته نماند قواعد تجویدی به صورت قانونی نانوشته در هر زبانی وجود دارد، اما به تدریج و با پیشرفت دانش زبانشناسی، این قواعد به صورت مکتوب درمی‌آیند.
گرچه اولین کسى که در فن تجوید مستقلاً کتاب نگاشته است، شخصى است به نام ابو مزاحم موسى بن عبیدالله (متوفى: 325 ق) ولى تاریخچه علم تجوید به زمان رسول اکرم(ص) پیوند خورده است. در آن زمان پیامبر(ص) بر شیوه قرائت مردم تأکید داشته و می‌فرمودند: «هر کس مایل است قرآن را آن‌گونه که نازل شده است، شیوا بخواند پس به قرائت امّ عبد (ابن مسعود) اقتدا کند».[2]
قرآن نیز بر این امر تأکید داشته و می‌فرماید: «و رتّل القرآن ترتیلاً»؛[3] یعنى قرآن را با صوتى زیبا (ترتیل) تلاوت کنید.
حضرت على (ع) در تفسیر آیه فوق فرموده‌اند: «الترتیل اداء الحروف و حفظ الوقوف»[4] یعنى «ترتیل عبارت است از درست ادا کردن حروف و شناخت مواضع وقف».
امت اسلامى نیز آن گونه که به فهم معانى قرآن و اقامه حدود آن تعبد داشته و همت گماشته‌اند در راه درست خواندن آن نیز کوشا و پرتلاش بوده‌اند. و این امر را مى‌توان از فراوانى تألیفات دانشمندان علوم قرآنى در این زمینه متوجه شد،[5] امّا تقریباً تا قرن چهارم هجری، اصطلاح «تجوید» به معنای علمی که به بررسی مخارج حروف و صفات آنها و احکام حاصلشده از ترکیب حروف در کلام گفتاری بپردازد، شناخته نشده بود. همچنین هیچ کتابی در این علم [به طور مستقل] را قبل از این قرن نمی‌شناسیم.
البته ناگفته نماند قواعد تجویدی به صورت قانونی نانوشته در هر زبانی وجود دارد، اما به تدریج و با پیشرفت دانش زبانشناسی، این قواعد به صورت مکتوب درمی‌آیند.
[2]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 31، ص 213، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق؛ سیوطی، جلال الدین، الاتقان فی علوم القرآن، ج 1، ص 324، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، 1421ق.
[3]. مزّمّل، 4.
[4] . نقى پور فر، ولى الله، فر پژوهشى پیرامون تدبردر قرآن، ص 401، اسوه، چاپ چهارم، تهران، 1381.
[5] ر ک: سایت معارف قرآن.
نظرات
