چنین فرازهایی را که در پرسش آمده به صورت پیوسته و صریح در کلام امام علی(ع) نیافتیم، اما برخی از بخش‌های آن‌را می‌توان از احادیث آن‌حضرت به صورت پراکنده برداشت کرد:
1. «انسان بزرگ نمی‌شود، جز به وسیله فکرش»؛ در این‌باره امام علی(ع) می‌فرماید: «الْإِنْسَانُ بِعَقْلِه‏‏»؛[1] «انسان به عقل خویش است‏»؛ یعنی هر که عقل او بیشتر باشد آدمیّت او بیشتر، و هر که عقل او کمتر باشد آدمیّت او کمتر.[2]
2. «انسان بزرگ نمی‌شود، جز به واسطه رفتارش، و قابل احترام نمی‌گردد، جز به سبب اعمال نیک»؛ امام علی(ع) در این‌باره می‌فرماید:
«مَا أَصْدَقَ الْمَرْءَ عَلَى نَفْسِهِ وَ أَیُّ شَاهِدٍ عَلَیْهِ کَفِعْلِهِ وَ لَا یُعْرَفُ الرَّجُلُ إِلَّا بِعِلْمِهِ کَمَا لَا یُعْرَفُ الْغَرِیبُ مِنَ الشَّجَرِ إِلَّا عِنْدَ حُضُورِ الثَّمَرِ فَتَدُلُّ الْأَثْمَارُ عَلَى أُصُولِهَا وَ یُعْرَفُ لِکُلِّ ذِی فَضْلٍ فَضْلُهُ کَذَلِکَ یَشْرُفُ الْکَرِیمُ بِآدَابِهِ وَ یَفْتَضِحُ اللَّئِیمُ بِرَذَائِلِه‏»؛[3] «چه کسى راستگوتر از انسان درباره خودش، و چه گواهى براى او بهتر از کردارش؟ آدمى جز به کردارش شناخته نمی‌شود، همان‌گونه که درخت ناشناخته جز هنگام میوه آوردن شناخته نمی‌شود. پس میوه‌ها بر ریشه‌ها دلالت دارد، و ارزش‌هاى والا صاحب خود را می‌شناساند. از همین‌جا است که انسان بزرگوار، با فرهنگ و تربیت خویش مورد بزرگ‌داشت قرار می‌گیرد؛ و انسان فرومایه، با اخلاق پست خود رسوا می‌گردد».
«الْمَرْءُ یُوزَنُ بِقَوْلِهِ وَ یُقَوَّمُ بِفِعْلِهِ فَقُلْ مَا تَرَجَّحُ زِنَتُهُ [زِینَتُهُ‏] وَ افْعَلْ مَا تَجِلُّ قِیمَتُه‏»؛[4] آدمى با گفتارش سنجیده و با کردارش قیمت گذارده می‌شود [و مورد احترام قرار می‌گیرد]، پس چیزى بگو که وزن آن بیشتر، و کارى کن که قیمت آن افزون‌تر باشد.
3. «قبل از این‌که سرت را بالا ببری و نداشته‌هایت را پیش الله گلایه کنی، نظری به پایین بینداز و داشته‌هایت را شاکر باش»؛ در نهج البلاغه می‌خوانیم: «وَ أَکْثِرْ أَنْ تَنْظُرَ إِلَى مَنْ فُضِّلْتَ‏ عَلَیْهِ‏ فَإِنَّ ذَلِکَ مِنْ أَبْوَابِ الشُّکْر»؛[5] و به افرادی که از آنان برتری بسیار بنگر(در احوالشان دقت کن) که این خودش نوعی شکرگزاری است.

---