منبع اولیه ایمان، عقل انسان است؛ یعنی چون انسان عقل دارد، مکلف به ایمان است. امام علی(ع) در این زمینه می‌فرماید:

جبرئیل بر حضرت آدم نازل شد و گفت: ای آدم به من دستور داده شده است سه چیز را بر تو عرضه کنم. تو فقط یکی از آنها را انتخاب کن و دو تای دیگر را رها کن. آدم گفت: آن سه چیز کدام است؟ جبرئیل گفت: عقل، حیاء و دین. آدم گفت من عقل را انتخاب می‌کنم. جبرئیل به حیاء و دین گفت: شما بروید. ولی آن‌دو به جبرئیل گفتند: به ما دستور داده شد هر جا که عقل بود، همان‌جا باشیم. جبرئیل گفت: به آنچه که دستور دارید عمل کنید. سپس عروج کرد.[1]

البته؛ چون بشر با کردار خود، پرده‌هایی به دور عقل می‌کشد خدای متعال پیامبران(ع) را با دین و شرع فرستاد تا آنچه در لابلای حجابهای عقل مدفون شده (دفائن عقول) را زنده و بیدار کنند: خدا پیامبران را فرستاد تا آنچه در عقل‌ها نهفته شده را بیدار کند.[2]

[1]. برقی، ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین، ج 1، ص 191،‏ قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق.

[2]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، ص 43، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق. «... و یثیروا لهم دفائن العقول...»؛ و دفینه‌های عقل‌ها را برای آنان برانگیزاند.