لطفا صبرکنید
بازدید
10915
10915
آخرین بروزرسانی:
1397/02/05
خلاصه پرسش
در فرازی از دعای ندبه، امام زمان(عج) فرزند سوره‌های طه، ذاریات، طور و عادیات و نیز آیه‌های محکمات خوانده شده است. تفسیر این فراز چیست؟!
پرسش
منظور از این عبارات در دعای ندبه چیست؟ 1. «یا ابن الطور»، 2. «یا ابن العادیات»، 3. «یا ابن المحکمات»، 4. «یا ابن ذاریات» و... .
پاسخ اجمالی
در دعای ندبه به برخی از القاب امام مهدی(عج) اشاره شده است که در این‌جا به بررسی موارد مندرج در پرسش می‌پردازیم:
1. یا ابن طه
از امام صادق(ع) در مورد معنای «طه» سوال شد، آن‌حضرت فرمود: «طه، نامی از نام‌های پیامبر(ص) است و معنایش این است: طالب حقی که هدایت کننده به سمت حق است».[1]
برخی نیز در تفسیر «طه» گفته‌اند «ط» عدد «9» و «ه» عدد «5» است که در مجموع چهارده می‌شود؛ یعنى «اى ماه شب چهارده» که اشاره به پیامبر(ص) باشد.[2]
به هر حال مراد از «یا ابن طه»، می‌تواند «ای پسر پیامبر(ص)» باشد.
2. یا بن المحکمات
الآیات المحکمات هو أمیر المؤمنین و الأئمة.[3] امام علی(ع) و دیگر امامان، همان آیات محکم الهی می‌باشند.
با توجه به این تفسیر باطنی از آیات محکمات، می‌توان علت ملقب شدن امام زمان(عج) به «ابن المحکمات» را دریافت.
3. یا بن یس
«یس»، اسمی از اسم‌های پیامبر(ص) است[4] و امام زمان(عج) نیز فرزندی از فرزندان پیامبر(ص) است.
4. و الذاریات
بخشی از سوره ذاریات؛ مانند آیات 5، 6، 7، 8 و 9،[5] در شأن امام علی(ع) است؛ امام باقر(ع) می‌فرماید: «منظور از "الدین"[6] امام علی(ع) است. منظور از "إِنَّکُمْ لَفِی قَوْلٍ مُخْتَلِفٍ"[7] این است که امت اسلام در مورد ولایت امام علی(ع) اختلاف می‌کنند. کسی که در ولایت آن‌حضرت استقامت داشته باشد، داخل در بهشت می‌شود و کسی که از ولایت آن‌حضرت دوری کند، در جهنم داخل می‌شود. و منظور از "یُؤْفَکُ عَنْهُ مَنْ أُفِک" این است که کسی که از ولایت امام علی(ع) منحرف شود، از بهشت منحرف شده است».[8]
5. یا بن الطور
در روایات و زیارات به امام علی(ع) القاب «الطور»،[9] «صاحب الطور»،[10] و «جانب الطور»[11] داده شده است.
6. و العادیات
بعد از جنگ «ذات السلاسل» در سال هشتم هجرت به پیامبر اکرم(ص) خبر دادند که دوازده هزار سوار در سرزمین «یابس» جمع شده، و با یکدیگر عهد بستند که تا پیامبر(ص) و على(ع) را به قتل نرسانند و جماعت مسلمانان را متلاشى نکنند از پاى ننشینند. پیامبر(ص) جمع کثیرى از یاران خود را به سرپرستی بعضى از صحابه به سراغ آنها فرستاد، ولى بعد از گفت‌وگوهایى بدون نتیجه بازگشتند. سرانجام پیامبر(ص)، على(ع) را با گروه زیادی از مهاجر و انصار به نبرد آنها اعزام کرد، آنها شبانه به سرعت به سوى منطقه دشمن حرکت کردند، و صبحگاهان دشمن را در حلقه محاصره گرفتند. نخست اسلام را بر آنها عرضه داشتند و چون نپذیرفتند به آنها حمله کردند و عده‌اى را کشتند، و زنان و فرزندانشان را اسیر کردند، و اموال فراوانى به غنیمت گرفتند. در همین هنگام سوره «و العادیات» نازل شد در حالی‌که هنوز سربازان اسلام به مدینه باز نگشته بودند، پیامبر خدا(ص) آن‌روز براى نماز صبح آمد، و این سوره را در نماز تلاوت فرمود، بعد از پایان نماز اصحاب گفتند: این سوره‌اى است که ما تا به حال نشنیده بودیم. فرمود: «آرى، على(ع) بر دشمنان پیروز شد، و جبرئیل دیشب با آوردن این سوره به من بشارت داد». چند روز بعد على(ع) با غنائم و اسیران به مدینه وارد شد.[12]
با توجه به این تفسیرهای باطنی فوق، «فرزند ذاریات»، «فرزند طور» و «فرزند عادیات» می‌تواند ناظر به آن باشد که امام زمان(عج) فرزند به حق امام علی(ع) هستند.
1. یا ابن طه
از امام صادق(ع) در مورد معنای «طه» سوال شد، آن‌حضرت فرمود: «طه، نامی از نام‌های پیامبر(ص) است و معنایش این است: طالب حقی که هدایت کننده به سمت حق است».[1]
برخی نیز در تفسیر «طه» گفته‌اند «ط» عدد «9» و «ه» عدد «5» است که در مجموع چهارده می‌شود؛ یعنى «اى ماه شب چهارده» که اشاره به پیامبر(ص) باشد.[2]
به هر حال مراد از «یا ابن طه»، می‌تواند «ای پسر پیامبر(ص)» باشد.
2. یا بن المحکمات
الآیات المحکمات هو أمیر المؤمنین و الأئمة.[3] امام علی(ع) و دیگر امامان، همان آیات محکم الهی می‌باشند.
با توجه به این تفسیر باطنی از آیات محکمات، می‌توان علت ملقب شدن امام زمان(عج) به «ابن المحکمات» را دریافت.
3. یا بن یس
«یس»، اسمی از اسم‌های پیامبر(ص) است[4] و امام زمان(عج) نیز فرزندی از فرزندان پیامبر(ص) است.
4. و الذاریات
بخشی از سوره ذاریات؛ مانند آیات 5، 6، 7، 8 و 9،[5] در شأن امام علی(ع) است؛ امام باقر(ع) می‌فرماید: «منظور از "الدین"[6] امام علی(ع) است. منظور از "إِنَّکُمْ لَفِی قَوْلٍ مُخْتَلِفٍ"[7] این است که امت اسلام در مورد ولایت امام علی(ع) اختلاف می‌کنند. کسی که در ولایت آن‌حضرت استقامت داشته باشد، داخل در بهشت می‌شود و کسی که از ولایت آن‌حضرت دوری کند، در جهنم داخل می‌شود. و منظور از "یُؤْفَکُ عَنْهُ مَنْ أُفِک" این است که کسی که از ولایت امام علی(ع) منحرف شود، از بهشت منحرف شده است».[8]
5. یا بن الطور
در روایات و زیارات به امام علی(ع) القاب «الطور»،[9] «صاحب الطور»،[10] و «جانب الطور»[11] داده شده است.
6. و العادیات
بعد از جنگ «ذات السلاسل» در سال هشتم هجرت به پیامبر اکرم(ص) خبر دادند که دوازده هزار سوار در سرزمین «یابس» جمع شده، و با یکدیگر عهد بستند که تا پیامبر(ص) و على(ع) را به قتل نرسانند و جماعت مسلمانان را متلاشى نکنند از پاى ننشینند. پیامبر(ص) جمع کثیرى از یاران خود را به سرپرستی بعضى از صحابه به سراغ آنها فرستاد، ولى بعد از گفت‌وگوهایى بدون نتیجه بازگشتند. سرانجام پیامبر(ص)، على(ع) را با گروه زیادی از مهاجر و انصار به نبرد آنها اعزام کرد، آنها شبانه به سرعت به سوى منطقه دشمن حرکت کردند، و صبحگاهان دشمن را در حلقه محاصره گرفتند. نخست اسلام را بر آنها عرضه داشتند و چون نپذیرفتند به آنها حمله کردند و عده‌اى را کشتند، و زنان و فرزندانشان را اسیر کردند، و اموال فراوانى به غنیمت گرفتند. در همین هنگام سوره «و العادیات» نازل شد در حالی‌که هنوز سربازان اسلام به مدینه باز نگشته بودند، پیامبر خدا(ص) آن‌روز براى نماز صبح آمد، و این سوره را در نماز تلاوت فرمود، بعد از پایان نماز اصحاب گفتند: این سوره‌اى است که ما تا به حال نشنیده بودیم. فرمود: «آرى، على(ع) بر دشمنان پیروز شد، و جبرئیل دیشب با آوردن این سوره به من بشارت داد». چند روز بعد على(ع) با غنائم و اسیران به مدینه وارد شد.[12]
با توجه به این تفسیرهای باطنی فوق، «فرزند ذاریات»، «فرزند طور» و «فرزند عادیات» می‌تواند ناظر به آن باشد که امام زمان(عج) فرزند به حق امام علی(ع) هستند.
[1]. صدوق، محمد بن على، معانی الأخبار، محقق، غفارى، على اکبر، ص 22، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، 1403ق.
[2]. ابن طاووس، على بن موسى، مهج الدعوات، ترجمه، طبسى، محمد تقى، محقق، سادات حیاتشاهى، محمد، ص 75 (پاورقی)، تهران، رایحه، چاپ اول، 1379ش.
[3]. عاملى نباطى، على من محمد، الصراط المستقیم إلى مستحقی التقدیم، محقق، رمضان، میخائیل، ج 1، ص 292، نجف، المکتبة الحیدریة، چاپ اول، 1384ق.
[4]. معانی الأخبار، ص 22.
[5]. قمى، على بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق، موسوى جزائرى، طیب، ج 2، ص 329، قم، دارالکتاب، چاپ سوم، 1404ق.
[6]. ذاریات، 6.
[7]. ذاریات، 8.
[8]. فرات کوفى، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفى، محقق، محمودى، محمد کاظم، ص 441، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى، چاپ اول، 1410ق.
[9]. «أَشْهَدُ أَنَّکَ الطُّورُ وَ الْکِتَابُ الْمَسْطُورُ»؛ ابن مشهدى، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، محقق، قیومى اصفهانى، جواد، ص 259، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، 1419ق.
[10]. حافظ برسى، رجب بن محمد، مشارق أنوار الیقین فی أسرار أمیر المؤمنین(ع)، محقق، عاشور، على، ص 266، بیروت، أعلمی، چاپ اول، 1422ق.
[11]. یزدى حایرى، على بن زین العابدین، إلزام الناصب فی إثبات الحجة الغائب(ع)، محقق، عاشور، على، ج 2، ص 195، بیروت، الأعلمى، چاپ اول، 1422ق.
[12]. مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج 1، ص 162 – 165، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.
نظرات
