«قبة الاسلام»، به مکان و شهری گفته می‌شود که مرکز ثقلی برای امت اسلامی به‌شمار می‌رود. این اصطلاح هم در برخی روایات و هم در کلام علما به‌کار رفته است.
الف) روایات
در روایاتی که از معصومین(ع) نقل شده، شهرهایی به این نام، خوانده شده‌اند:
1. مدینه: در روایتی از پیامبر خدا(ص) آمده که ایشان فرمودند: «المَدینَةُ قُبَّةُ الْإِسْلامِ، و دارُ الْإِیمانِ...»؛ مدینه گنبد اسلام و خانه ایمان است. اما این روایت حکم به ضعف آن شده است.[1]
2. کربلا: امام صادق(ع) به نقل از پیامبر(ص) فرمود: «فرزندم در زمینی به نام کربلا دفن خواهد شد. و این همان مکانی است که "قبة الاسلام" است و خدا مؤمنینی را که با حضرت نوح ایمان آورده بودند را از طوفان نجات داد».[2]
3. کوفه و مسجد آن: پیامبر(ص) فرمود: «چهار شهر از بهشت هستند: مکه، مدینه،‌ بیت المقدس... و مسجد کوفه که "قبة الاسلام" است».[3] همچنین از جناب سلمان فارسی نقل شده که وقتی به کوفه رسید، پرسید: این‌جا کوفه است؟ گفتند: بله. گفت: این‌جا «قبّة الاسلام» است.[4] از حذیفه نیز نقل شده است که از کوفه با نام «قبة الاسلام» و شهر بلاها یاد کرده است.[5]
درباره علت نام‌گذاری خصوص شهر کوفه به این نام گفته‌اند که پس از توفان، حضرت نوح(ع)، قبّه و بارگاهی را در وسط مسجد کوفه بنا کرد و خانواده و فرزندان خود و مؤمنین را در آن جای داد. به دلیل برپایی این قبه، به آن «قبة الاسلام» گفته شده است.[6]
ب) کلام علما
در گفتار و نوشته‌های برخی از علما، شهرهای دیگری نیز به این لقب خوانده شده‌اند که در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌شود.
1. به «بصره» قبة الاسلام و خزانة العرب، گفته شده است.[7]
2. شام(دمشق): در شعری چنین آمده: خدا هر بدی و مشکلی را از شهر شام دور کند و دست دشمنان را از او دور بدارد چرا که امروز این شهر «قبة الاسلام» است.[8]
3. اصفهان: در زمان‌های متأخر، خصوصاً از زمان پادشاهان صفویه، شهر اصفهان «قبة الاسلام» شده و محل نزول اهل ایمان و مرکز علم و علما بوده است.[9]
در نهایت می‌توان گفت که لقب «قبة الاسلام» برای یک شهر امری تعبدی نیست و هر منطقه‌ای که به نوعی دارای مرکزیت برای جهان اسلام باشد، در روایات و نیز در دیگر متون اسلامی از آنجا به قبة الإسلام تعبیر می‌شود و ممکن است در یک زمان نیز چند منطقه به این عنوان توصیف شوند و یا در زمانهای متفاوت، مناطق مختلفی را با این ویژگی معرفی کنند.

---