جستجوی پیشرفته
بازدید
6751
آخرین بروزرسانی: 1397/03/23
خلاصه پرسش
در منابع روایی نقل شده است: «هر کس از دنیا برود و مالی به جا گذارد مال ورثه است؛ و اگر دین و یا خسارتی به جا گذاشته باشد، بر عهده امام است»؛ منظور این روایت چیست؟
پرسش
در کتاب «صفات الشیعه» از امام رضا(ع) و در بحار الانوار، از امام صادق(ع) نقل شده است: «هرکس از دنیا برود و مالی به جا گذارد مال ورثه است؛ و اگر دَین و یا خسارتی به جا گذاشته باشد، بر عهده امام است». آیا این احادیث صحیح‌اند؟ اگر صحیح‌اند، دیونی که فرمودند آیا شامل حق الناس هم می‌شود؟ یا نماز و روزه و ... حق الله است؟ و اگر ادا می‌شود، طبق فرموده امامان، برزخ شفاعت ندارد، این دین چه زمانی توسط ائمه(ع) ادا می‌شود؟ و آیا در برزخ عذاب خواهد داشت؟
پاسخ اجمالی
در منابع معتبر روایی؛ ائمه اطهار(ع) از رسول خدا(ص) نقل کرده‌اند: «هرکس از دنیا برود و مالی به جا گذارد، آن مال متعلق به ورثه خواهد بود، و اگر دَین و یا خسارتی به جا گذاشته باشد، پرداخت آن بر عهده امام است».[1]
با توجه به مجموع آیات و روایات باید گفت؛ مورد و موضوع این روایت مسائل مادی افرادی است که از دنیا رفته‌اند، و مشتمل بر دو حکم متفاوت است، ولی به نظر می‌رسد این دو حکم برای دو گروه متفاوت است:
الف. «مال به جا مانده برای ورثه است». این حکم مربوط به افرادی است که اموالی به جا گذاشته‌اند و قرض و بدهکاری نیز ندارند، و یا اگر قرض دارند اموال آنها کفایت از دین و قرض آنها ‌کرده و بخشی از آن نیز اضافه آمده و به ورثه می‌رسد.
ب. «اگر دین و یا خسارتی به جا گذاشته باشد بر عهده امام است». این حکم مربوط به گروهی است که – بدون افراط و تفریط - قرض و بدهکاری به جا گذاشته و اموالی ندارند و یا اموال آنها کفایت از دین و قرض نمی‌کند.
توضیح:
این اصل مسلّم است که اگر کسی از دنیا برود و دینی به جا گذاشته باشد، ورثه پس از از ادای دین او می‌توانند در ترکه و مال الارث تصرف کنند و آن را میان خود تقسیم کنند؛ خدای تعالی در قرآن می‌فرماید: «خداوند درباره فرزندانتان به شما سفارش می‌کند که سهم(میراث) پسر، به اندازه سهم دو دختر باشد و اگر فرزندان شما، [دو دختر و] بیش از دو دختر باشند، دو سوم میراث از آنِ آنها است و اگر یکى باشد، نیمى [از میراث،] از آنِ او است. و براى هر یک از پدر و مادر او، یک ششم میراث است اگر [میت] فرزندى داشته باشد و اگر فرزندى نداشته باشد، و [تنها] پدر و مادر از او ارث برند، براى مادر او یک سوم است [و بقیه از آنِ پدر است] و اگر او برادرانى داشته باشد، مادرش یک ششم می‌برد [و پنج ششم باقیمانده، براى پدر است]. [همه اینها،] بعد از انجام وصیتى است که او کرده، و بعد از اداى دین است».[2]
از سوی دیگر؛ اگر فردی برای حداقل مخارج و هزینه زندگی خود (نه برای اسراف و معصیت) وام و قرض بگیرد و اثبات شود که توان پرداخت آن‌را ندارد؛ وظیفه حاکم شرعی این است که (در صورت توان و وجود بودجه و بیت المال)، قرض و وام او را از بیت المال پرداخت کند؛ و فرقی ندارد که این قرض گیرنده در قید حیات باشد و یا از دنیا رفته باشد.[3]
بنابراین، روایت در مورد مسائل مالی است و نحوه پرداخت آن در این دنیا است، اما مسائل غیر مالی و حق الناس و نیز نحوه جبران مسائل مالی در عالم برزخ در جای دیگری بررسی شده است.[4]
 
 

[1]. قمى، على بن ابراهیم، تفسیر القمی، ج 1، ص 94، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، 1404ق؛ کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، ج 1، ص 406، و ج 5، ص 93، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[2]. نساء، 11.
[3]. تفسیر القمی، ج 1، ص 94.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها