جستجوی پیشرفته
بازدید
17022
آخرین بروزرسانی: 1400/05/12
خلاصه پرسش
آیا ضرب المثل «شنیدن کی بود مانند دیدن»، منبع دینی و روایی دارد؟!
پرسش
آیا ضرب المثل «شنیدن کی بود مانند دیدن»، منبع دینی و روایی دارد؟!
پاسخ اجمالی

متن کاملاً مشابهی با ضرب المثل معروف «شنیدن کی بود مانند دیدن»، در روایات وجود دارد؛ مانند:

«لَیْسَ الْخَبَرُ کَالْمُعَایَنَةِ»؛[1] شنیدن مانند دیدن نیست.

اما باید توجه داشت که این ضرب المثل را می‌توان در چند موضوع و معنای نسبتاً جداگانه به‌ کار گرفت:

  1. موضوع و معنای اول: «شنیدن یک واقعیت از زبان دیگران، با دیدن همان واقعیت تفاوت بسیاری دارد».

در همین زمینه و به عنوان نمونه در آیه‌ای از قرآن کریم می‌خوانیم:

«فَلَمَّا سَمِعَتْ بِمَکْرِهِنَّ أَرْسَلَتْ إِلَیْهِنَّ وَ أَعْتَدَتْ لَهُنَّ مُتَّکَأً وَ آتَتْ کُلَّ واحِدَةٍ مِنْهُنَّ سِکِّیناً وَ قالَتِ اخْرُجْ عَلَیْهِنَّ فَلَمَّا رَأَیْنَهُ أَکْبَرْنَهُ وَ قَطَّعْنَ أَیْدِیَهُنَّ وَ قُلْنَ حاشَ لِلَّهِ ما هذا بَشَراً إِنْ هذا إِلاَّ مَلَکٌ کَریمٌ»؛[2]

هنگامى که(همسر عزیز) از فکر آنها با خبر شد، به سراغشان فرستاد (و از آنها دعوت کرد) و براى آنها پشتى (گرانبها، و مجلس باشکوهى) فراهم ساخت و به دست هر کدام، چاقویى (براى بریدن میوه) داد و در این موقع (به یوسف) گفت: «وارد مجلس آنان شو!» هنگامى که چشمشان به او افتاد، او را بسیار بزرگ (و زیبا) شمردند و (بی‌توجه) دست‌هاى خود را بریدند و گفتند: «منزّه است خدا! این بشر نیست این یک فرشته بزرگوار است!

به عبارتی زنان مصری شنیده بودند که یوسف زیبایی در خانه عزیز مصر وجود دارد، اما تا او را ندیده‌ بودند، به زیبایی او پی نبرده بودند.

در راستای همین معنا در روایتی می‌خوانیم: «... قَالَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ مَسْأَلَةٌ قَالَ هَاتِ قَالَ کَمْ بَیْنَ الْإِیمَانِ وَ الْیَقِینِ قَالَ أَرْبَعُ أَصَابِعَ قَالَ کَیْفَ قَالَ الْإِیمَانُ مَا سَمِعْنَاهُ وَ الْیَقِینُ مَا رَأَیْنَاهُ وَ بَیْنَ السَّمْعِ وَ الْبَصَرِ أَرْبَعُ أَصَابِع‏ …»؛[3] گفت اى فرزند رسول خدا(ص) سؤالى است؟ فرمود: سؤالت را بپرس! گفت: میان ایمان و یقین چه مقدار فاصله است؟ فرمود: چهار انگشت. گفت: چطور؟! فرمود: ایمان چیزى است که ما بشنویم و یقین چیزى است که ببینیم، و میان گوش و چشم چهار انگشت است. به عبارتی اگرچه ایمان نجات‌دهنده انسان‌ها است اما با شهود عینی حق، بسیار متفاوت است.

  1. موضوع و معنای دوم: «بسیاری از شنیده‌ها واقعیت ندارند».

یعنی نباید به شنیده‌ها اعتماد کرد و حقیقت را باید از دیده‌ها خواست.

در ارتباط با این معنای دوم نیز روایاتی وجود دارد، مانند:

«فَقَالَ الْحَسَنُ ع: یَا أَخَا أَهْلِ الشَّامِ بَیْنَ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ أَرْبَعُ‏ أَصَابِعَ‏ مَا رَأَیْتَ بِعَیْنَیْکَ فَهُوَ الْحَقُّ وَ قَدْ تَسْمَعُ بِأُذُنَیْکَ بَاطِلًا کَثِیرا...».[4]

امام حسن(ع) فرمود: ای برادر اهل شام! میان حق و باطل چهار انگشت است. آنچه با دو چشمت دیدی یقیناً حق است، اما در میان شنیده‌ها سخن باطل و دروغ فراوانی وجود دارد.

البته این سخن امام(ع) نیز بدان معنا نیست که شنیده‌ها هیچ اعتباری ندارند، بلکه تنها در مورد قبول و یا ردّ آنها بررسی بیشتری لازم است.[5]

  1. موضوع و معنای سوم: «گاهی تنها باید به شنیده‌ها بسنده کرد و به دنبال دیدن نبود».

این در مواردی است که به عنوان نمونه سخنان شیوا و بیانی منطقی را از فردی شنیده‌اید و نسبت به او نظر مثبتی پیدا کرده‌اید و آنچه شنیده‌اید نیز منطبق بر واقع بوده است، اما با دیدن صاحب سخن، جنبه‌های منفی دیگری را در شخصیت او یافتید که جنبه مثبتی که از او در ذهن داشتید را نیز تحت الشعاع قرار داده است. ضرب المثلی عربی، گویای همین موضوع است:

«تسمع بالمعیدی خیرٌ من أن تراه»؛ آوازه معیدی(نام فردی است) را از دور بشنوی، بهتر از آن است که با او روبرو شوی!

این مثل، همان مثل معروف فارسی است که می‌گوید: «آواز دهل شنیدن از دور خوش است».

 

[1]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 4، ص 378، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.

[2]. یوسف، 31.

[3]. خزاز رازی، علی بن محمد، کفایة الاثر فی النصّ علی الأئمة الإثنی عشر، محقق، مصحح، حسینی کوه‌کمری، عبد اللطیف، ص 233، قم،‏ بیدار، 1401ق.

[4]. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص 229، قم، جامعه مدرسین، 1362 ش، چاپ دوم.

[5]. ر. ک: (معیار درستی و حقانیت یک سخن)، 103983.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها