لطفا صبرکنید
بازدید
8022
8022
آخرین بروزرسانی:
1397/05/18
کد سایت
fa89018
کد بایگانی
106157
نمایه
جایگاه عالم و دانشمند نسبت به عارف و عابد در آموزههای دینی
طبقه بندی موضوعی
حدیث|معیار شناسی (دین و اخلاق)|فضایل اخلاقی
گروه بندی اصطلاحات
سرفصلهای قرآنی
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
معنای روایتی که بر اساس آن، مقام یک راوی حدیث از هزار عابد غیر محدّث بالاتر است، چیست؟! آیا عارفانی وجود ندارند که مقامی والاتر از محدّثان داشته باشند؟!
پرسش
معنای روایتی که بر اساس آن، مقام یک راوی حدیث از هزار عابد غیر محدّث بالاتر است، چیست؟! آیا عارفانی وجود ندارند که مقامی والاتر از محدّثان داشته باشند؟!
پاسخ اجمالی
در تعالیم و آموزههای دین اسلام، دانشمندان دینشناس و اندیشمندانی که علمشان در جهت خدمت دین و دنیای مردم و جامعه باشد، در مقایسه با دیگر اقشار، در پیشگاه خداوند دارای جایگاهی برتر و والاترند.[1]
از سوی دیگر واضح است که روایت از پیامبر(ص) و اهلبیت(ع) نیز یکی از روشهای مهم دینشناسی است.
قرآن کریم در زمینه برتری دانشمندان میفرماید: «... یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ...»؛[2] خداوند کسانى را که ایمان آوردهاند و کسانى را که علم به آنان داده شده، درجات عظیمى میبخشد.
با توجه به این آیه و آنچه از روایات که در زمینه برتری عالمان و راویان بر دیگر اقشار از سوی پیشوایان دین به ما رسیده، محتوای روایت مورد اشاره در پرسش، تقریباً دارای تواتر معنوی است. با این وجود، اما مراد هر عالم، هر راوی و هر عابدی نیست، بلکه مراد از عالم و راوی حدیث، آن دسته از عالمان و راویانی هستند که هم خود به دانش خویشتن عمل کرده و بدین ترتیب طبیعتاً در زمره عابدان و عارفان نیز قرار خواهند گرفت و هم از دانش آنان بهرهبرداری شده و فرهنگ دینی جامعه را پیشرفت میدهند. منظور از عابدان در این روایت، نیز عابدان و به ظاهر عارفانی است که از دانش بیبهره بوده، از جامعه کناره گرفته و تنها خود را به اذکار و اوراد سرگرم میکنند و در مرحله بعد عابدانی که از دانش نیز بیبهره نیستند، اما آنرا در اختیار جامعه قرار نمیدهند وگرنه به تصریح آیه 73 سوره انبیاء، پیشوایان دینی خود نیز از عابدان بودند و معنا ندارد که مقام راویان از آنان را برتر از خودشان بدانیم.
احادیث وارده از پیشوایان دین در این مورد چنین میگویند:
1. «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: عَالِمٌ أَفْضَلُ مِنْ أَلْفِ عَابِدٍ وَ أَلْفِ زَاهِدٍ وَ قَالَ ع عَالِمٌ یُنْتَفَعُ بِعِلْمِهِ أَفْضَلُ مِنْ عِبَادَةِ سَبْعِینَ أَلْفَ عَابِدٍ»؛[3] امام صادق فرمود: عالم برتر از هزار عابد و هزار زاهد است. و عالمی که با علمش به دیگران نفع میرساند برتر از هفتاد هزار عابد است.
2. «سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلَیْنِ أَحَدُهُمَا فَقِیهٌ رَاوِیَةٌ لِلْحَدِیثِ وَ الْآخَرُ عَابِدٌ لَیْسَ لَهُ مِثْلُ رِوَایَتِهِ فَقَالَ الرَّاوِیَةُ لِلْحَدِیثِ الْمُتَفَقِّهُ فِی الدِّینِ أَفْضَلُ مِنْ أَلْفِ عَابِدٍ لَا فِقْهَ لَهُ وَ لَا رِوَایَةَ»؛[4] از امام صادق(ع) از دو شخصی که یکی فقیه و راوی حدیث است و دیگری که فقط عابد است، سؤال شد، امام فرمود: عالم دینشناس برتر از هزار عابدی است که فقیه و راوی حدیث نیست!
به همین دلیل است که سعدی در این رابطه میگوید:
از سوی دیگر واضح است که روایت از پیامبر(ص) و اهلبیت(ع) نیز یکی از روشهای مهم دینشناسی است.
قرآن کریم در زمینه برتری دانشمندان میفرماید: «... یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ...»؛[2] خداوند کسانى را که ایمان آوردهاند و کسانى را که علم به آنان داده شده، درجات عظیمى میبخشد.
با توجه به این آیه و آنچه از روایات که در زمینه برتری عالمان و راویان بر دیگر اقشار از سوی پیشوایان دین به ما رسیده، محتوای روایت مورد اشاره در پرسش، تقریباً دارای تواتر معنوی است. با این وجود، اما مراد هر عالم، هر راوی و هر عابدی نیست، بلکه مراد از عالم و راوی حدیث، آن دسته از عالمان و راویانی هستند که هم خود به دانش خویشتن عمل کرده و بدین ترتیب طبیعتاً در زمره عابدان و عارفان نیز قرار خواهند گرفت و هم از دانش آنان بهرهبرداری شده و فرهنگ دینی جامعه را پیشرفت میدهند. منظور از عابدان در این روایت، نیز عابدان و به ظاهر عارفانی است که از دانش بیبهره بوده، از جامعه کناره گرفته و تنها خود را به اذکار و اوراد سرگرم میکنند و در مرحله بعد عابدانی که از دانش نیز بیبهره نیستند، اما آنرا در اختیار جامعه قرار نمیدهند وگرنه به تصریح آیه 73 سوره انبیاء، پیشوایان دینی خود نیز از عابدان بودند و معنا ندارد که مقام راویان از آنان را برتر از خودشان بدانیم.
احادیث وارده از پیشوایان دین در این مورد چنین میگویند:
1. «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: عَالِمٌ أَفْضَلُ مِنْ أَلْفِ عَابِدٍ وَ أَلْفِ زَاهِدٍ وَ قَالَ ع عَالِمٌ یُنْتَفَعُ بِعِلْمِهِ أَفْضَلُ مِنْ عِبَادَةِ سَبْعِینَ أَلْفَ عَابِدٍ»؛[3] امام صادق فرمود: عالم برتر از هزار عابد و هزار زاهد است. و عالمی که با علمش به دیگران نفع میرساند برتر از هفتاد هزار عابد است.
2. «سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلَیْنِ أَحَدُهُمَا فَقِیهٌ رَاوِیَةٌ لِلْحَدِیثِ وَ الْآخَرُ عَابِدٌ لَیْسَ لَهُ مِثْلُ رِوَایَتِهِ فَقَالَ الرَّاوِیَةُ لِلْحَدِیثِ الْمُتَفَقِّهُ فِی الدِّینِ أَفْضَلُ مِنْ أَلْفِ عَابِدٍ لَا فِقْهَ لَهُ وَ لَا رِوَایَةَ»؛[4] از امام صادق(ع) از دو شخصی که یکی فقیه و راوی حدیث است و دیگری که فقط عابد است، سؤال شد، امام فرمود: عالم دینشناس برتر از هزار عابدی است که فقیه و راوی حدیث نیست!
به همین دلیل است که سعدی در این رابطه میگوید:
صاحبدلی به مدرسه آمد ز خانقاه
بشکست عهد صحبت اهل طریق را
گفتم میان عالم و عابد چه فرق بود
تا اختیار کردی از آن این فریق را
گفت آن گلیم خویش بدر میبرد ز موج
وین جهد میکند که بگیرد غریق را.[5]
بشکست عهد صحبت اهل طریق را
گفتم میان عالم و عابد چه فرق بود
تا اختیار کردی از آن این فریق را
گفت آن گلیم خویش بدر میبرد ز موج
وین جهد میکند که بگیرد غریق را.[5]
همه این برتری و فضیلت از آنرو است که عالمان و دانشمندان تلاش میکنند تا دیگران را از غرق شدن در جهالت و گمراهی برهانند و با دانش خویش به مردم خدمت کنند، اما عابد و زاهد تمام اهتمامشان رهایی خودشان میباشد.
البته، اگر عابد و عارفی دارای دانش باشد، در شمار عالمان آمده و از آنانی خواهد بود که از دیگران برترند و در مقابل، قرآن در آیاتی چون آیه 17 سوره جاثیه، تصریح دارد که عالمانی که پایشان بلغزد و با وجود دانشی که دارند، هر کدام ساز خود را بزنند، باید در انتظار آیندهای تاریک باشند.
در پایان گفتنی است؛ روایاتی مانند آنچه در پرسش بدان اشاره شده، در صدد بیان ارزش و جایگاه علم و عالمان است، نه تنقیص کار عابدان و زاهدان؛ چرا که در مقام مقایسه، طبیعی است که عالمان به جهت تلاش در جهت احیای فکر و فرهنگ جامعه از اجر معنوی بالاتری برخوردارند.
البته، اگر عابد و عارفی دارای دانش باشد، در شمار عالمان آمده و از آنانی خواهد بود که از دیگران برترند و در مقابل، قرآن در آیاتی چون آیه 17 سوره جاثیه، تصریح دارد که عالمانی که پایشان بلغزد و با وجود دانشی که دارند، هر کدام ساز خود را بزنند، باید در انتظار آیندهای تاریک باشند.
در پایان گفتنی است؛ روایاتی مانند آنچه در پرسش بدان اشاره شده، در صدد بیان ارزش و جایگاه علم و عالمان است، نه تنقیص کار عابدان و زاهدان؛ چرا که در مقام مقایسه، طبیعی است که عالمان به جهت تلاش در جهت احیای فکر و فرهنگ جامعه از اجر معنوی بالاتری برخوردارند.
نظرات