جستجوی پیشرفته
بازدید
23814
آخرین بروزرسانی: 1398/01/18
خلاصه پرسش
«حقیقت شرعیه» و «حقیقت متشرعه» چه تفاوتی با هم دارند؟
پرسش
حقیقت شرعیه و متشرعه یعنی چه؟
پاسخ اجمالی
«حقیقت شرعیه» عبارت است از: استعمال لفظ در معنایى که شارع در زمان خودش آن معنا را تعیین کرده باشد.
توضیح اینکه، بیگمان مسلمانان از برخى الفاظ؛ مانند صلاة، صوم، حج و زکات، معانى مخصوص شرعى می‏فهمند که قبل از اسلام در لغت عرب معروف و شناخته شده نبودند. اما بحث و اختلاف در این است که آیا نقل این الفاظ از معانى لغوى و استعمال آنها در معانى جدید شرعى، در زمان شارع به صورت تعیینى یا تعیّنى بوده، تا در نتیجه «حقیقت شرعیه» ثابت شود، یا اینکه این نقل در زمان بعد و به وسیله پیروان شرع اتفاق افتاده، تا در نتیجه «حقیقت متشرعه» ثابت شود، نه «حقیقت شرعیه»؟
ثمره ثبوت و عدم ثبوت «حقیقت شرعیه» این است که اگر حقیقت شرعیه ثابت شود، هرگاه لفظى در قرآن یا روایات، بدون قرینه وارد شود، لازم است که بر معانى شرعى حمل شود، ولى اگر حقیقت شرعیه ثابت نشده بلکه این احتمال را بدهیم که وضع این الفاظ برای این معانی از سوی پیروان شرع انجام شده و نه از سوی خود شرع، این قبیل الفاظ یا بر معناى لغوى حمل میشوند، و یا اینکه در این قبیل موارد توقف میکنیم و بر هیچ‏کدام از دو معناى لغوى یا شرعى حمل نمیکنیم.
در ثبوت و عدم ثبوت «حقیقت شرعیه» نظریات مختلفی وجود دارد. برخی معتقد به عدم ثبوتاند مطلقاً، بعضی هم  مطلقاً آن را ثابت میدانند، و برخی هم معتقد به تفصیلاند؛ یعنی در الفاظ عبادات و معاملات آن را ثابت دانسته و در الفاظ معاملات آن را نمیپذیرند. و تفصیل بین الفاظى که زیاد استعمال میشده‏اند؛ مانند صلاة و صوم، و الفاظى که زیاد استعمال نمیشدند. و تفصیل بین زمان پیامبر(ص) و زمان امام باقر و امام صادق(ع).[1]
برخی میگویند؛ حق این است که نقل این الفاظ از معانى لغوى به معانى جدید شرعى، یا به وضع تعیینى است، یا به وضع تعیّنى. و ما قطع داریم که نقل این الفاظ به معانى جدید شرعى، به وضع تعیینى تحقق نیافته است؛ زیرا اگر چنین نقلى صورت گرفته بود، می‏بایست به صورت متواتر و یا به نقل واحد، خبر آن به ما میرسید، بویژه که انگیزه براى چنین نقلى نیز فراوان وجود داشت، در حالیکه چنین چیزى از شارع به ما نرسیده است.
اما نقل به وضع تعیّنى: نسبت به زمان على(ع)، شکّى نیست که نقل الفاظ به معانى جدید شرعى به صورت وضع تعیّنى تحقق یافته، ولى‏ نسبت به زمان رسول خدا(ص) معلوم نیست چنین نقلى صورت گرفته باشد، هرچند بعید هم نیست. بر این اساس، این قبیل کلمات هرگاه در کلام ائمه(ع) وارد شده باشند، بر معانى جدید شرعى حمل میشوند. و نسبت به قرآن هم میتوان گفت بیشتر این قبیل الفاظ، همراه با قرینه‏هایى هستند که معناى لغوى یا شرعى آنرا میفهمانند و نسبت به کلمات شخص پیامبر(ص) نیز میتوان گفت: سنّت ایشان، از طریق احادیث ائمه(ع) به ما رسیده؛ لذا مانند کلمات خود ائمه است. اما آن قسم از سنّت پیامبر نیز که از طریق ائمه به ما نرسیده، مبتلا به نیست و در استنباط و استدلال احکام شرعى، نزد علماى شیعه کاربرد ندارد.[2]
 
 

[1]. ر. ک: ملکى اصفهانى، مجتبى‏، فرهنگ اصطلاحات اصول، مقدمه، سبحانى تبریزى، جعفر، ج ‏1، ص 280- 282، قم، عالمه، چاپ اول، 1379ش؛ بحرانى، محمد صنقور على‏، المعجم الأصولی، ص 526- 528، قم، عترت، چاپ اول، 1421ق.
[2]. ر. ک: مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص 32، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، چاپ چهارم، 1403ق.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها