پاسخ از پرسش مزبور در بخش های زیر بیان می شود.
الف. تقسیم بندى محتوایى عناوین و اوصاف قرآن‏
عناوین و اوصاف یاد شده را به صورت کوتاه مى ‏توان به چند دسته تقسیم کرد:
1. صفات کلى قرآن به صورت اشاره است و هیچ‏ گونه دلالتى بر ویژگى‏ ها یا اهداف نزول آن ندارد؛ مانند: کتاب،[1] حدیث،[2] قرآن.[3]
2. اوصافى که بر ویژگى قرآن از نظر نحوۀ بیان دلالت دارد؛ مانند: عربى،[4] مبین،[5] متشابه،[6] مثانى،[7] تفصیل.[8]
3. اوصاف ستایش آمیزى که اجمالاً بر اهمیت و فراوانى فواید و برکات آن دلالت دارد؛ مانند: «عظیم،[9] کریم،[10] مجید،[11] مبارک[12] و احسن الحدیث.[13]
صفت ‏هاى «حکیم[14] و عزیز[15]» را نیز مى ‏توان در شمار این دسته از اوصاف قرار دارد و مى‏ توان آنها را به لحاظ نکته‏ هاى خاصى که افاده مى ‏کنند، دسته خاصى شمرد.
4. اوصافى که حال این کتاب را نسبت به سایر کتاب ‏هاى آسمانى بیان مى ‏کند؛ مانند: تصدیق،[16] مصدّق.[17]
5. عناوینى که بر نزول آن از طرف خداى متعال دلالت دارد؛ مانند: کلام اللّه،[18] آیات اللّه.[19]
6. عناوینى که بر صحت محتوا و اتقان و محکمی مضامین و روشنى مفاهیم آن دلالت دارد؛ مفاهیمى که قواى فکرى و عقلانى انسان را تغذیه و حق و باطل را از یکدیگر جدا مى‏ سازد؛ مانند: برهان،[20] بیان،[21] بیّنات،[22] فرقان،[23] فصل،[24] غیر ذى عوج.[25]
7. عناوینى که بر نیروى بر انگیزنده قرآن دلالت دارند؛ نیرویى که انسان را براى حرکت تکاملى به فعالیت وا مى ‏دارد؛ مانند بشرى[26] و نذیر[27].
8. عناوینى که دلالت دارند قرآن دل را بیدار، و از غفلت و ناهشیارى خارج و براى پذیرش حق آماده مى‏سازد؛ مانند: ذکرى،[28] ذى الذکر،[29] تذکره.[30]
9. عنوانى که بر رفع موانع و علاج امراض باطنى دلالت دارد؛ یعنى «شفاء».[31]
10. عناوینى مانند: نور،[32] بصائر،[33] هدى[34] و رحمت[35] که بر روشنگرى قرآن نسبت به همه مراحل کمال یا ابعاد انسان دلالت دارند؛ یعنى هم فکر و عقل را در مرحله شناخت، هدایت کرده، بینش درست و یقینى به انسان مى ‏بخشد، و هم به دل، روشنى و آگاهى داده، آن را براى گرایش و پذیرش حق مهیا مى سازد، و هم روح را گام به گام در سیر صعودى، همراهى و راهنمایى مى‏ کند تا درجات عالى کمال را یکى پس از دیگرى بپیماید و به هدف نهایى برسد.[36]
ب. علت و انتخاب اوصاف و اسامی قرآن کریم
در بارۀ علت و انتخاب اوصاف و اسامی قرآن کریم، دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. «حَرالی» یکی از دانشمندان بزرگ علوم قرآنی، کتابی در این باره نوشته و در آن، 90 (نود) اسم یا وصف برای قرآن ذکر کرده است.[37]
هر کدام از اسم ها و صفات قرآن،[38] به ابعاد ویژه ای از عظمت وجودی معجزۀ ابدی خاتم پیامبران دلالت دارد.
به عنوان نمونه به برخی از این اسما و اوصاف با توضیحی دربارۀ علت نام گذاری قرآن به آنها اشاره می شود:
1. حکیم: «وَ الْقُرْآنِ الْحَکیم»؛[39]‏ خداى تعالى در این آیۀ شریفه به قرآن حکیم سوگند مى ‏خورد بر این که رسول خدا(ص) از فرستادگان است. و اگر قرآن را به وصف حکیم توصیف کرد، براى این است که حکمت در آن جاى گرفته و مستقر شده، و حکمت عبارت است از معارف حقیقى و فروعات آن، از شرایع، عبرت ها و موعظه ها.[40]
همچنین در این که چرا به قرآن، حکیم گفته شده، احتمالاتی دیگری ذکر کرده اند؛ مانند نبود اختلاف و تناقض در میان آیات، محفوظ ماندن آن از هر گونه تغییر و تحریف،[41] محکم بودن حلال و حرام  و امر و نهی آن.[42]
2. هُدی: یکى دیگر از اوصاف قرآن که بیانگر جنبه هدایتگرى آن است، «هُدى» است که به طور مکرر در قرآن آمده است؛ مانند «ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فیهِ هُدىً لِلْمُتَّقینَ».[43] قرآن به این دلیل که وسیلۀ هدایت پرهیزگاران است؛ همان طور که هدایت برای عموم مردم است: «...هُدىً لِلنَّاس»؛[44]‏ و هیچ گونه گمراهی در آن راه ندارد، به «هدی» نام گذاری شده است.
3. مجید: «وَ الْقُرْآنِ الْمَجیدِ»؛[45] «مجید» از ماده «مَجْد» به معناى «شرافت گسترده» است،[46] و از آن‌جا که قرآن عظمت و شرافتى بى‌پایان دارد کلمه «مجید» از هر نظر سزاوار آن است، و حکایت از مجد و عظمت این کتاب الهى دارد. ظاهرش زیبا، محتوایش عظیم، دستوراتش عالى، و برنامه‌هایش آموزنده و حیات‌بخش است.[47]
4. «کریم»؛[48] «إِنَّهُ لَقُرْآنٌ کَرِیمٌ».[49] توصیف قرآن به «کریم»، اشاره به زیبایی‌هاى ظاهرى قرآن از نظر فصاحت و بلاغت الفاظ و جمله‌ها و هم اشاره به محتواى جالب و عالی آن و معارف الهى و برنامه سعادت بشر است.[50] علامه طباطبایی در ذیل این آیه شریفه می‌گوید: «از توصیف خداى تعالى قرآن را به لفظ کریم و بدون هیچ قید - البته با در نظر داشتن این‌که مقام آیه مقام مدح است-  چنین برمی‌آید که قرآن به طور مطلق کریم و محترم است؛ هم نزد خدا کریم و عزیز است، و هم بدین جهت کریم است که صفاتى پسندیده دارد، و هم بدین جهت که سودرسان براى خلق است، سودى که هیچ چیز جاى آن‌را نمی‌گیرد؛ چون مشتمل بر اصول معارفى است که سعادت دنیا و آخرت بشر را تضمین می‌کند».[51]
توصیف قرآن به «مجید» و «کریم»؛ به لحاظ مقام والا و ارجمندش نزد پروردگار و فراوانى خیرات و برکات آن براى مردم است.[52] و تفاوت چندانی میان آن نیست.
5. عظیم: «... وَ الْقُرْآنَ الْعَظیمَ»؛[53] علت این که قرآن را به صفت عظمت یاد کرده، این است که همۀ امور دین را به نحو اختصار، با بهترین نظم و تمام ترین معنا، در بردارد.[54]
گفتنی است که برخی از مفسّران، صفت مجید –مانند در ذیل آیۀ «بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَجِید»-[55] را به معنای عظیم الشأن؛[56] یعنی دارای قدر و منزلت ویژه و بزرگ، دانسته اند. طبق این تفسیر، میان مجید و عظمت از جهت معنایی فرق آنچنانی وجود ندارد.
بنابراین، هر یک از نام ها و صفاتی که قرآن مجید بدان نامیده شده بدون جهت و بدون تناسب نبوده، بلکه هر یک بنابر مناسبتى و به لحاظ خصوصیتى از خصوصیات قرآن نام گذارى شده است. به دیگر سخن؛ قرآن یگانه حقیقتى است داراى مراتب بسیار، و این نام ‏ها و وصف‏ هاى گوناگون به مراتب مختلف قرآن دلالت مى ‏کنند و در تنافی و تضاد با یکدیگر نیستند. [57]
با این همه، نمی توان ادعا کرد که برای اختلاف تعبیر، تقدّم و تأخّر، مفرد و جمع آمدن برخی از واژه ها، و دیگر موارد در همۀ آیات قرآن کریم علت خاصّی دارد، بلکه ممکن است علّتی داشته و به دست ما نرسیده باشد؛ هر چند در مواردی اشارات، نکته ها و فرق هایی را بیان کرده اند، اما دست کم می توان گفت تفاوت در تعبیر برخی از آیات، به جهت ایجاد راه ‏هاى مختلف براى رساندن معانى و یا گسترش شیوه‏ هاى فصاحت و بلاغت و تفنّن در عبارت و زیبایی کلام باشد.

---