اگر چه به طور اجمال و فی‌الجمله از بعضی روایات، کراهت پوشش مشکی استفاده می‌شود.[1] ولی حکم کراهت مذکور به طور صددرصد برای همۀ انواع لباس‌ها و برای همۀ افراد اعم از زن و مرد و برای همۀ زمان‌ها و ایام نیست. یعنی موارد متعددی از حکم کراهت لباس مشکی مستثنا شده است که بعضی از مهم‌ترین آن عبارتند از:
الف ـ عدم کراهت بعضی از پوشش‌های مشکی خاص: در روایتی نقل شده است که پیامبر اکرم(ص) از پوشش سیاه کراهت داشت مگر در سه مورد: خفّ (نوعی کفش چرمی نازک) عمامه و کساء.[2] کساء به قرینۀ حدیث شریف کساء از پیامبر اکرم(ص)، لباس بلند و فراگیر تمام بدن است که شامل عبا و چادر مشکی بانوان نیز می‌گردد پس این  سه پوشش مشکی استثنا شده، کراهت ندارند. حضرت آیت الله بهجت در کتاب جامع المسائل می گویند: بدان که در کتب اصحاب، مواردى براى کراهت نماز در ثوب ذکر شده است، از آن جمله: لباس سیاه غیر از عمّامه و خفّ و کساء است.[3]
ب ـ عدم کراهت لباس مشکی برای بانوان: تردیدی نیست که در اسلام پوشش زن و مرد از نظر نوع، مقدار و حتّی رنگ متفاوت است مثلاً جامۀ زربافت و حریر برای زن جائز ولی برای مرد جائز نیست مقدار واجب پوشش بانوان طبق نظر مشهور فقها همۀ بدن به جز وجه و کفّین است ولی مقدار پوشش مردان کمتر است. از نظر رنگ پوشش نیز استفاده از لباس احرام سفید رنگ در حج برای مردان مستحب است ولی زنان مجاز هستند از همان لباس معمولی و لو رنگ غیر سفید استفاده نمایند.
در کتاب‌های فقهی نیز هیچ یک از فقهای برجستۀ شیعه فتوا به کراهت لباس و پوشش مشکی بانوان نداده‌اند بلکه برعکس تصریح به عدم کراهت و بالاتر از آن نموده‌اند.
فقیه ژرف‌اندیش شیعه مرحوم صاحب جواهر در کتاب فقهی معروف خود نقل کرده است که طبق تصریح کتاب‌های متعددی از اصحاب امامیه کراهت پوشش سیاه مختص مردان است زیرا شارع مقدّس پوشش غلیظ‌تر و بیشتری برای زنان هنگام مواجهه با نامحرم قرار داده است و رنگ مشکی در مقایسه با رنگ‌های دیگر به نحو بهتری پوشش غلیظ‌تر و بیشتر را تأمین می‌کند.[4]
بعضی از فقها و مراجع تقلید زمان حاضر مثل آیات عظام خامنه‌ای و تبریزی (ره) نیز تصریح کرده‌اند که چادر مشکی کراهت ندارد و بعضی نیز مانند آیت الله فاضل لنکرانی(ره) بالاتر از عدم کراهت تصریح کرده‌اند که چادر مشکی بهترین نوع حجاب است.[5]
علاوه بر ادلّۀ فوق امروزه در روانشناسی رنگ‌ها ، این یک واقعیت مسلّم است که رنگ مشکی، رنگی صامت و غیر فعال است که باعث تحریک و جلب توجّه نمی‌شود و این ویژگی بدون این که هیچ عارضه منفی داشته باشد[6] با حکمت حجاب و پوشش زنان در مقابل نامحرم که همان عدم جلب توجّه و ایجاد آرامش روانی در جامعه است نیز سازگار است.
ج ـ عدم کراهت پوشش مشکی در مراسم عزاداری: استفاده از رنگ مشکی در مراسم عزاداری کراهت ندارد. بلکه از فرزند امام سجاد(ع) نقل شده است که گفته‌اند وقتی جدّم امام حسین (ع) شهید شد زنان بنی‌هاشم در عزای آن حضرت لباس سیاه پوشیدند و این لباس را در گرما و سرما تغییر نمی‌دادند.[7] حتّی در مراسم سوگواری غیر معصومین(ع) نیز سیره عملی مردم متدین و حتّی غیر متدین، پوشیدن لباس سیاه در مراسم عزاداری است.
علاوه بر این سیاه پوشی، خاصیت سازندۀ دیگری به نام احیای امر اهل بیت(ع) دارد که مطلوب و محبوب آن ذوات مقدس است که فرمودند: «رحم الله من احیا امرنا»[8] یعنی کسی که امر ما را احیا کند، مشمول رحمت حق باد.
بدون تردید وقتی پیر و جوان، بزرگ و خردسال، در این ایام لباس سیاه می پوشند، یادآور حزن و مصیبت جانکاهی است که به وجود مقدس حضرت سیدالشهدا(ع)، رسیده است و حقیقت این است که بقای اسلام مرهون دو ماه محرم و صفر است.
از نظر تاریخی، چنانکه مورخین نوشته اند، بعد از واقعۀ جانسوز عاشورا، زنان خاندان پاک رسول الله(ص) اولین کسانی بودند که تا یک سال لباس سیاه به تن داشتند و چنان مشغول عزاداری بودند که امام سجاد(ع) برای آنها غذا فراهم می ساختند. در طول تاریخ نیز پوشیدن لباس سیاه در عزاداری اهل بیت(ع) به صورت یک سنت ارزشمندی در بین شیعیان و محبان رایج بوده است.
بعضی از فقهای بزرگ در ایام سوگواری امام حسین(ع) جامۀ سیاه می پوشیدند و به آن تبرک می جستند و با جدیت از آن نگهداری و مراقبت می کردند و وصیت می نمودند که آن لباسهای عزا ، بعد از رحلتشان به عنوان تبرک با آنها دفن شوند.
بنابر این پوشیدن لباس سیاه در ایام سوگواری ائمه(ع) خصوصا در دو ماه محرم و صفر نه تنها کراهت ندارد بلکه از آن جهت که اظهار همدردی با اهل بیت پیامبر(ص) و احیای امر ایشان است، دارای فضیلتی بس بزرگ است. و با توضیحات فوق به خوبی آشکار می‌گردد که اظهارنظرها در بارۀ کراهت رنگ مشکی در دین اسلام چقدر کلّی، غیر دقیق، مغالطه‌آمیز و غیر عالمانه است.

---