جستجوی پیشرفته
بازدید
2982
آخرین بروزرسانی: 1399/11/29
خلاصه پرسش
فیلسوفان و عارفان برجسته‌ای مانند ابن عربی از مکتب سوفسطائی دفاع می‌کنند؛ پس چرا فیلسوفان معاصر به مبارزه با این تفکر می‌پردازند؟!
پرسش
سلام؛ علامه طباطبائی برای مبارزه با تفکر سوفسطائی به میدان مباحث نظری وارد شد و کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم را نوشت. اما می‌بینیم که بزرگ فلاسفه و عرفای اسلامی(ابن عربی) اقرار میکند که نزدیک‌ترین مکتب به ما که وجودات را تخیلات می‌دانیم؛ مکتب سوفسطائی است. و این کمال بحث وجود ذهنی در فلسفه است: «فالحضرة الوجودیة إنما هی حضرة الخیال ثم تقسم ما تراه من الصور إلى محسوس و متخیل و الکل متخیل و هذا لا قائل به إلا من أشهد هذا المشهد فالفیلسوف یرمی به و أصحاب أدلة العقول کلهم یرمون به و أهل الظاهر لا یقولون به نعم و لا بالمعانی التی جاءت له هذه الصور و لا یقرب من هذا المشهد إلا السوفسطائیة...». (الفتوحات المکیة، ج 3، ص 525).
پاسخ اجمالی

تفکر سوفسطائی تفکری مخرب؛ بلکه بنیان‌کن هر اندیشه و تفکر است؛[1] از این‌رو اندیشمندان بزرگ به تبیین سستی و بطلان آن می‌پردازند تا بتوانند معارف حقیقی را بر مبانی استوار تبیین کنند؛ در هر صورت تفکر و اندیشه سوفسطائی، اندیشه‌ای نیست که هیچ دانشمندی بتواند از آن دفاع کند.

اما مقصود ابن عربی از این جملات، آن است که وجود به معنای مستقل و بی‌نیاز، منحصر در ذات خداوند است و بقیه‌ی موجودات نمود آن بود هستند.[2] و یا به تعبیر وی، غیر ذات خداوند، خیال وجود هستند؛ فیلسوفان عادی و استدلال‌گران سطحی‌نگر، توان درک این مطلب که از اساسی‌ترین مباحث عرفانی است را ندارند؛ سوفسطائیان از این‌ نگاه که موجودات ظاهری را خیال وجود می‌دانند به آنچه عارفان در صدد اثبات آن می‌باشند، نزدیک هستند؛ البته از دیدگاه دیگر، این سخن سوفسطائیان که مطلق هستی را انکار کرده و تمامش را خیال می‌پندارند، سخنی باطل است.

از این رو در تشبیه و شبیه‌دانستن اندیشه‌ای به اندیشه دیگر باید به جهت شباهت نیز دقت نمود، نه این‌که به محض اعلام تشابه دو چیز، آن دو را در همه‌ی خصوصیات و جهات مشابه دانست.

به عنوان نمونه اگر آسمان و دریا را در آبی بودن شبیه هم بدانیم، این بدان معنا نیست که آن دو در همه جهات با هم شبیه هستند.

 بنابراین تنافی و تعارضی میان این سخن ابن عربی و منکران تفکر سوفسطائی وجود ندارد. 

 


[1]. ر. ک: (سوفسطایی و شکاکیت)، 89310.

[2]. ر. ک: (وحدت وجود)، 4639.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها