جستجوی پیشرفته
بازدید
2633
آخرین بروزرسانی: 1399/11/14
خلاصه پرسش
آیا علم اصول با دانش فلسفه ارتباط دارد و یا آن‌که در آن از هیچ قاعده‌ی فلسفی استفاده نشده است؟
پرسش
آیا در علم اصول از هیچ قاعده‌ی فلسفی استفاده نشده است. و آیا علم اصول به صورت کلیات از نصوص اخذ شده و قواعد جزئی آن حاصل تلاش‌‌های فکری فقها است که ربطی به فلسفه ندارد؛ یعنی ممکن است یک فیلسوف خواسته باشد ترشحات ذهن فلسفی خود را در علم اصول دخیل کند، اما این به معنای فلسفی خواندن علم اصول نیست.
پاسخ اجمالی

دانش اصول فقه تحت تأثیر علوم مختلفی از جمله؛ فلسفه، منطق و کلام بوده است به گونه‌ای که در برخی سرفصل‌ها، پاره‌ای از مسائل علمی مطروحه و یا تقریبا همه‌ی مسائل آنها، از علوم دیگر گرفته شده ‌است، ولی در عین ‌حال باز هم به عنوان یک علم مستقل مطرح است. گفتنی است که در دانش اصولی که به صورت مختصر طراحی شده و در سده‌های گذشته وجود داشت، نمی‌توان ردپای چندانی از دانش فلسفه در آن یافت، اما این دانش که در دوره‌های اخیر گسترش بیشتری یافته، تأثیر فلسفه بر آن نیز بیشتر مشاهده می‌شود و زیرساخت‌هایی؛ نظیر اصالت وجود و ماهیت، اعتباری و انتزاعی، بساطت، مشتق، حیثیت تعلیلی و تقییدی، حرکت، تقدم و تأخر، زمان، علیت، اعتبارات، جوهر، عرض، ادراک، مفاهیم واجب، ممکن و ممتنع، دور، تسلسل، انقلاب، وجود ذهنی، وجود خارجی، قضایای حقیقیه و خارجیه و مانند اینها با همان ویژگی و معانی فلسفی خود در دانش اصول به کار رفته‌اند.

به هرحال، ارتباط میان فلسفه و اصول فقه، به عنوان دو علم عقلانی، عقلایی و محوری در تمدن اسلامی موجب آثار مهم فکری، سیاسی و اجتماعی شده است.[1]

با توجه به آنچه شهید محمد باقر صدر در باب تعامل فلسفه و علم اصول ذکر کرد،[2] می‌توان انواع تأثیر و تأثر این دو علم مهم و بنیادی را در تاریخ این دو علم مشاهده کرد. از دیدگاه شهید صدر، مباحث و تفکر فلسفی هم نقش تخریبی و تضعیفی توسط اخباری‌ها در علم اصول داشته تا جایی که آن‌را با بحران بزرگی مواجه نمود. و از سوی دیگر، تفکر فلسفی موجب دمیده شدن روح تفکر فلسفی در علم اصول و استحکام مبانی آن در برابر جریان اخباری شد و میدان جدیدی را برای ابتکار در علم اصول فراروی متفکران گشود.

 همچنین مسائل جدیدی را در علم اصول مطرح نموده است، به گونه‌ای که برخی، فهم علم اصول در دو سده اخیر را در گرو آشنایی با فلسفه اسلامی دانسته‌اند.[3]

علم اصول فقه نیز با مطرح کردن مسائل جدیدی؛ مانند مباحث معرفت‌‌شناسی و مباحث فلسفی و تحلیلی زبان، کمک مهمی به فلسفه و فیلسوفان نموده است و راه‌حل‌هایی را برای برخی از مباحث؛ نظیر الفاظ فاقد مصداق، ارائه می‌دهد.[4]

 


[1]. ر. ک: عابدی شاهرودی، علی، پژوهش و روش شناسی علم اصول، فصلنامه پژوهه،  1389، شماره 1، ص 39.

[2]. ر. ک: صدر، سید محمّدباقر، المعالم الجدیدة للاصول، ص 59 – 121، قم، المؤتمرالعالمی للامام الشهید الصدر، 1425ق.

[3]. ر. ک: غرویان، محسن، ترجمه بدایة الحکمه، قم، دارالعلم، 1385.

[4]. ر. ک: موسوی، سید مهدی، تعامل متقابل فلسفه و اصول فقه، از منظر شهید سید محمّدباقر صدر، .ـhttp://marifat.nashriyat.ir/

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها