پاسخ‌های فراوانی در مورد اصل استصحاب در این پایگاه وجود دارد که می‌توانید به آنها مراجعه فرمایید.

واژه‌ی «قهقری» نیز در واژه‌نامه‌ها به معنای «بازگشت به عقب» است.[1]

اما موضوع پرسش و یا همان «استصحاب‏ قهقرى»، دو رکن دارد: «متیقن لاحق» و «مشکوک سابق».

به عبارت دیگر، بر خلاف استصحاب‌های دیگر که ما حکم یقینی زمان گذشته را به زمان کنونی نیز سرایت می‌دهیم، در این نوع از استصحاب می‌خواهیم با استفاده از حکم یقینی که اکنون در اختیار داریم، موضوع مشکوک در گذشته را اثبات نماییم.

به عنوان نمونه، به عدالت امام جماعتی در حال حاضر یقین داریم، ولى شک داریم که آیا او در گذشته نیز عادل بود یا خیر؟! اگر «استصحاب قهقری» را بپذیریم، می‌توانیم معتقد به چنین عدالتی در گذشته نیز باشیم.

اما آیا چنین استصحابى از لحاظ شرعی معتبر بوده و قابل استناد است؟!

پاسخ این است که عمده دلیل ما بر حجیت اصل استصحاب، روایاتی است که در این زمینه وارد شده، و از این روایات، حجیت «استصحاب قهقرى» قابل برداشت نیست. و روایات موجود یا صریحا ناظر به استصحاب مصطلح بوده و یا دست‌کم در آن نوع از استصحاب، ظهور بیشتری دارند.

بنابر این، «استصحاب قهقرى» حجت نیست، ولى اصل دیگرى شبیه این استصحاب وجود دارد، و آن این‌که می‌دانیم واژه‌ای اکنون و در عرف ما حقیقت در معنایى دارد، ولى شک داریم که آیا از روز اول هم واضع لغت، آن‌را برای همین معنا قرار داده، یا این‌که اول معناى دیگرى داشته و اکنون از آن معنای گذشته‌اش به این معناى جدید منتقل شده است؟ یعنی شک در نقل و عدم نقل وجود دارد، در این‌جا ادعاى اجماع بر جریان «اصالة عدم النقل» شده است. مانند صیغه افعل که در عرف مسلمانان عرب‌‏زبان، ظهور در وجوب دارد و حقیقت در وجوب است، ولى شک داریم که این صیغه در لغت عرب از ابتدا نیز دال بر وجوب بوده، یا آن‌که در ابتدا چنین دلالتی وجود نداشته و بعدها ایجاد شده است.

در این‌جا «اصالة عدم النقل» را جارى می‌کنیم که برخی معتقد به‌تشابه «استصحاب قهقرى» با این اصل‌اند.[2]

[1]. ابن سیده، علی بن إسماعیل، المحکم و المحیط الأعظم، ج 4، ص 458، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1421 ق.

[2]. ر. ک: محمدى، على، شرح اصول استنباط، ج ‏2، ص 284، قم، چاپ سوم؛ مرکز اطلاعات و مدارک اسلامى، فرهنگ نامه اصول فقه، ص 175، قم، دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، معاونت پژوهشى، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى، چاپ اول، 1389ش.