طبق صریح آیه 53 سوره احزاب، ازدواج با همسران پیامبر اسلام(ص) و یا «أمهات المؤمنین»، بعد از رحلت آن‌حضرت ممنوع اعلام شد:

«... وَ ما کانَ لَکُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَ لا أَنْ تَنْکِحُوا أَزْواجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَداً...».[1]

ظهور این آیه در حرمت ازدواج با زنان پیامبر(ص) بعد از رحلت حضرتشان واضح است؛ اما سؤال این است که آیا این حکم، شامل مواردی می‌شود که پیامبر(ص) در طول زندگی خود، همسری را طلاق داده باشد؟ و آیا ازدواج با چنین زن مطلقه‌ای ممنوع بود یا خیر؟

آنچه از مجموع نظریات مفسران در مورد این حکم استفاده می‌شود چنین است:

1. مفسران شیعه و برخی از مفسران اهل‌‌سنت معتقدند؛ حرام بودن ازدواج با همسران پیامبر(ص) منحصر به بعد از وفات آن‌حضرت نیست، و واژه «بعد» که در آیه مطرح شده، می‌تواند شامل زنانی هم باشد که حضرت آنها را طلاق داده است؛ بنابراین، هیچ‌کس نمی‌توانست حتی با همسرانی که پیامبر(ص) آنها را طلاق داده بود هم ازدواج کند؛ چرا که واژه «بعد»، شامل هر دو مورد(بعد از طلاق و بعد از مرگ) بوده و هر دو مورد می‌تواند باعث آزار پیامبر(ص) شود که در قرآن یکی از فلسفه‌های چنین ممنوعیتی اعلام شده است؛ و برای همین است که قرآن این ممنوعیت را مقید به «بعد طلاق» یا «بعد مرگ» نکرده است.

 بر اساس چنین تفسیری، ازدواج با همسران پیامبر(ص) در هر زمانی و با هر نکاحی جایز نیست.^[2]

علاوه بر این، حکم ممنوعیت ازدواج، اختصاص به زنانى ندارد که پیامبر(ص) با آنها همبستر شده باشد؛ بلکه شامل زنانى هم خواهد شد که به عقد رسول خدا(ص) درآمده؛ اما پیامبر با آنها همبستر نشده‌ بود.

2. نظر دوم این است که حکم ممنوعیت -چه بعد از وفات و چه بعد از طلاق- منحصر به زنانی است که پیامبر(ص) با آنها همبستر شده باشد؛ زیرا حرمت پیامبر در حیات و بعد از وفات لازم است؛ بلکه تعظیم و حرمت آن‌حضرت در زمان حیات و ممات در اداى حقوق تعظیم، یکسان ا‏ست.[3]
3. برخی هم می‌گویند؛ زنانی که در زمان زندگی پیامبر(ص) از ایشان طلاق گرفتند؛ قول صحیح آن است که مشکلی در ازدواج مجدد ندارند.[4]

اما در مورد این‌که آیا علی‌رغم این ممنوعیت، زنانی از همسران پیامبر(ص) بعد از ایشان ازدواج مجدد داشتند یا خیر؟ در این زمینه گزارش‌های پراکنده‌ای وجود دارد:

1. نقل شده است، وقتى رسول خدا(ص) از دنیا رفت و ابوبکر زمام امور مردم را به دست گرفت، دو همسر(عامریّه و کندیّه) رسول خدا(ص) که آن‌حضرت با آنها همبستر نشده بود، و به خانواده خودشان برگشته و تصمیم به ازدواج مجدد گرفتند. ابوبکر و عمر به آن دو گفتند: اگر خواستید -مانند دیگر همسران پیامبر- حجاب اختیار کنید، و اگر خواستید شهوت را! آن دو نیز بر تصمیم به ازدواج مجدد خود تأکید کردند؛ اما در نهایت، سرنوشت دو شوهرشان آن شد که یکى جذام گرفته و دیگرى دیوانه شد!^[5]
2. در گزارش دیگری آمده است: بعد از وفات پیامبر مردی با یکی از همسران مطلقه وی ازدواج کرد، و عمر خواست او را بکشد؛ اما او شاهد آورد که پیامبر(ص) با آن زن همبستر نشده بود. این‌جا بود که عمر تنها موی سر و ریش او را تراشید!^[6]
3. گزارش سومی هم وجود دارد که بر اساس آن، عالیه دختر ظبیان که پیامبر(ص) او را طلاق داده بود، با مردی ازدواج کرد و از او بچه‌دار هم شد که البته این موضوع، قبل از دستور ممنوعیت ازدواج با همسران پیامبر اتفاق افتاده بود.[7]

[1]. احزاب، 53.

[2]. ر. ک: فخر الدین رازی، ابو عبد الله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج ‏25، ص 180، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420 ق؛ صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، ج ‏24، ص 193، قم، فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، 1365ش،

[3]. کاشفی سبزواری، حسین بن علی، مواهب علیه، تحقیق، جلالی نائینی‏، سید محمد رضا، ص 944، تهران، سازمان چاپ و انتشارات اقبال، 1369ش.

[4]. ر. ک: قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، ج ‏14، ص 230، تهران، ناصر خسرو، چاپ اول، 1364ش.

[5]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ‏5، ص 421، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[6]. رشیدالدین میبدی، احمد بن ابی سعد، کشف الأسرار و عدة الأبرار، تحقیق، حکمت‏، علی اصغر، ج ‏8، ص 83، تهران، امیر کبیر، تهران، چاپ پنجم، 1371ش.

[7]. ر. ک: کشف الأسرار و عدة الأبرار، ج ‏8، ص 83؛ بغوی، حسین بن مسعود، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، تحقیق، المهدی‏، عبدالرزاق، ج ‏3، ص 659، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ اول، 1420ق.