زمین محشر طبق آیه کریمه که می فرماید: یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ... ( روزی که زمین به غیر این زمین و آسمان تبدیل شود... ) متفاوت با زمین دنیا است. علامه طباطبایی(ره) در تفسیر آیه " یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها بِأَنَّ رَبَّکَ أَوْحى‏ لَها" [1] ( در این روز زمین خبرهاى خویش را حکایت مى‏کند) می گوید : زمین به سبب اینکه پروردگار تو به آن وحى کرده و فرمان داده تا سخن بگوید از اخبار حوادثى که در آن رخ داده سخن مى‏گوید، پس معلوم مى‏شود زمین هم براى خود شعورى دارد، و هر عملى که در آن واقع مى‏شود مى‏فهمد، و خیر و شرش را تشخیص مى‏دهد، و آن را براى روز اداى شهادت تحمل مى‏کند، تا روزى که به او اذن داده شود، یعنى روز قیامت شهادت خود را ادا کرده، اخبار حوادث واقعه در آن را بدهد. و با دقت در آیه" وَ إِنْ مِنْ شَیْ‏ءٍ إِلَّا یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لکِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِیحَهُمْ" [2] ، و نیز آیه" قالُوا أَنْطَقَنَا اللَّهُ الَّذِی أَنْطَقَ کُلَّ شَیْ‏ءٍ" [3] به دست مى‏آید که حیات و شعور در تمامى موجودات جارى است، هر چند که ما از نحوه حیات آنها بى‏خبر باشیم. [4]

از طرفی همه موجودات این عالم در حال حرکت هستند و این حرکت و سیر تکاملی خود را طی می کنند تا روزی به کمال مطلق برسند. سیر تکاملی از قوه به فعلیت بر تمام اجزاء هستی حکمفرما می باشد که از جمله آن، آسمان و زمین است، این مطلب با مطلب بالا نشان از این حقیقت می دهد که زمین هم این سیر تکاملی را دارا هست.

طبق آنچه در معاد جسمانی به اثبات رسیده، آدمی در قیامت با همین جسم محشور می شود ولی از آنجا که بدن عنصرى انسان در عالم طبعیت یعنی دنیا مرکب از اجزاء و اضداد و اخلاط کثیفه بوده، در آستانه قیامت به صورت بدن نورانى و حىّ بالذات و محکوم ببقاء و عارى از فساد و عروض بیمارى و نظایر آنها محشور خواهد شد؛ یعنی انسان که مرکب از اجزاء اصلیه و فضلیه است فقط اجزاء اصلیه او محشور می شود. [5] با این سخن روشن می شود مکانی هم که انسان در آن محشور می شود مطابق آن نشئه خواهد بود یعنی زمین هم مانند تمام موجودات دیگر سیر تکاملی خود را از همان روز اول خلقت شروع کرده [6] تا روزی که تمام اضداد آن گرفته و به صورت زمینی پاک و خالی از کثافات در خواهد آمد و طبق آیه شریفه بر اعمال انسان ها شهادت می دهد. آن نشئه که قیامت نام دارد در سیر مراتب وجود، عالی ترین مرتبه وجودی است که وجود اجزاء فضلیه و کثافات، منافی مرتبه وجودی آن است. و بالاخره عالم قیامت کمال وجودى عالم طبیعت و نظام آن خواهد بود. به عبارت دیگر وجود جوهرى هر یک مباین با دیگرى است از این نظر که عالم طبیعت و دنیا بمنزله شکوفه است و عالم آخرت بمنزله میوه شاداب که موجود دیگرى است که داراى حیات و ادراک و شعور خواهد بود. [7]

پیامبر خدا (ص) فرموده است: «مردم در روز قیامت بر روى زمینى سپید و خالص مانند یک قرص (نان) پاکیزه محشور مى‏شوند که در آن براى کسى نشانه‏اى نیست» [8] یعنى بنایى وجود ندارد که آدمى را بپوشاند و پست و بلندى نیست تا چشم را از رؤیت باز دارد. نباید گمان کنى که آن زمین مانند زمین دنیاست بلکه تنها در نام با آن برابر است، ابن عبّاس گفته است: در آن درختها و کوهها و درّه‏ها و آنچه در آنهاست از میان مى‏رود و چون چرم عکاظى [9] گسترده مى‏شود . زمینى است مانند نقره سپید که خونى بر روى آن ریخته نشده و گناهى در آن صورت نگرفته است. پس آسمانها با خورشید و ماه و ستارگان آن از بین مى‏روند. [10]