لطفا صبرکنید
58480
- اشتراک گذاری
قیامت یعنی برخاستن انسان از خاک و حضور در عالم پس از مرگ.
نام های قیامت عبارتند از: الواقعة، الراجفة، الطامة، الصاخة، الحاقة، یوم الفصل، یوم الندم، یوم النشور، یوم الحق، یوم المسألة، یوم الفراق، یوم الحساب، یوم الحکم، یوم العذاب، یوم المحاسبة و یوم التلاق و یوم الحسرة ...
از جمع آیات قرآن بدست می آید که مدت زمان قیامت طولانی است.
زمان دقیق قیامت و این که در چه زمانی اتفاق می افتد معلوم نیست اما در آیات و روایات شواهد و علاماتی برای زمان وقوع آن ذکر شده است که به سه دسته تقسیم می شوند:
الف - حوادثی که قبل از پایان جهان محقق میگردد.
ب - حوادثی که در آستانه پایان جهان پدیدار میشود.
ج - حوادثی که در آغاز رستاخیر و بازگشت به حیات مجدد ایجاد میشود.
همچنین انسان پس از مرگ وارد عالم قیامت نمی شود، بلکه به عالم برزخ وارد می شود. منظور از عالم برزخ، جهانی است که میان دنیا و عالم آخرت قرار دارد، یعنی هنگامی که روح از بدن جدا می شود، پیش از آن که بار دیگر در قیامت به بدن اصلی باز گردد، در عالم برزخ بسر می برد.
بنا بر این از آن چه ذکر شد معنای قیامت مشخص می شود.
معنای قیامت: در لغت قیامت از قیام، خیزش وبرخاستن است؛ و در اصطلاح، برخاستن انسان از خاک و حضور در عالم پس از مرگ[1].
تقسیم قیامت به قیامت صغری و قیامت کبری
هر کس میمیرد قیامت صغراى او بر پا میشود (من مات قامت قیامته) و سرآغازى است براى پاداش و کیفرها که بخشى جنبه برزخى دارد و بخش دیگرى در قیامت کبرى یعنى قیامت عمومى انسانها دامانشان را میگیرد، و در هیچ یک از این دو مرحله نه چارهجویی ها مؤثر است، و نه در برابر اراده الهى یار و یاورى وجود دارد.
هول قیامت صغرى مثل هول قیامت کبرى است، با این فرق که در قیامت صغرى هولش فردى است و در قیامت کبرى هولش جمیع خلق را فرا میگیرد.[2]
قیامت صغری (عالم برزخ): انسان پس از مرگ وارد عالم قیامت نمی شود، بلکه به عالم برزخ وارد می گردد. منظور از عالم برزخ، جهانی است که میان دنیا و عالم آخرت قرار دارد، یعنی هنگامی که روح از بدن جدا می شود، پیش از آن که بار دیگر در قیامت به بدن اصلی باز گردد، در عالمی که میان این دو عالم است و برزخ نامیده می شود، قرار خواهد داشت. قرآن درباره عالم برزخ می گوید: "نگامی که مرگ یکی از انسان ها فرا می رسد (تقاضا می کند) پروردگارا! مرا به دنیا برگردان تا اعمال صالحی را که ترک کرده بودم، انجام دهم. (در پاسخ به وی گفته می شود) بس کن، هرگز بازگشتی برای تو نیست، و این سخن بی اساسی است که او بر زبان جاری می کند، و پس از زندگی دنیوی آنان، حیات برزخی است که تا قیامت ادامه دارد".[3]
این آیه شریفه که ندامت شدید مُرده و تقاضای بازگشت دوباره وی را برای جبران گذشته خاطر نشان می کند، به روشنی بر جهان برزخ که فاصله بین عالم دنیا و قیامت است، دلالت دارد.
قیامت کبری (عالم بعد از برزخ)
قیامت کبری که عالمی است پس از عالم برزخ همه انسانها از اولین تا آخرین جمع شده، و وارد مرحله ی جدیدی از زندگی و حیات می شوند؛ و به پاداش و یا جزای اعمال و رفتار زندگی دنیایی خود می رسند.[4]؛[5] در قرآن کریم بیش از صد نام برای قیامت ذکر شده است که الواقعة، الراجفة، الطامة، الصاخة، الحاقة، یوم الفصل، یوم الندم، یوم النشور، یوم الحق، یوم المسألة، یوم الفراق، یوم الحساب، یوم الحکم، یوم العذاب، یوم المحاسبة و یوم التلاق و یوم الحسرة و... نام هایی است که در قرآن برای قیامت ذکر شده است.[6]
معروفترین نام یوم القیامة است که 70 بار در قرآن مجید ذکر شده و حکایت از قیام عمومی بندگان و رستاخیز عظیم انسانها میکند و توجه به آن انسان را به قیام در این دنیا برای انجام وظیفه دعوت مینماید.
این که قیامت در قرآن کریم با نام ها و عنوان هاى مختلف خوانده شده است هر کدام از آنها نشان دهنده وضع مخصوص و نظام مخصوص حاکم بر آن است. مثلاً از آن جهت که همه اولین و آخرین در یک سطح و در یک جا قرار میگیرند و ترتیب زمانى آنها از بین میرود،«روز حشر»، «روز جمع» و «روز تلاقى» خوانده شده است و از آن جهت که باطن ها آشکار و حقایق بسته و پیچیده باز میشوند، یوم تبلی السرائر یا «روز نشور» نامیده شده است و از آن جهت که فنا ناپذیر و جاوید است، «یوم الخلود»، و از آن جهت که انسانهایى سخت در حسرت و ندامت فرو میروند و احساس غبن میکنند که چرا خود را براى چنین مرحلهاى آماده نکردهاند، «یوم الحسرة» و «یوم التغابن»، و از آن جهت که بزرگ ترین خبرها و عظیمترین حادثههاست «نبا عظیم» خوانده شده است.
راز نامگذاری آن روز موعود به قیامت که از مشهورترین نامهاست و در قرآن سورهای به این نام اختصاص یافته، این است که مردم در این روز دفعتاً قیام خواهند کرد،[7] و نزد پروردگار جهانیان خواهند ایستاد و روزی است که لحظه و ساعت رستاخیز برپا شود[8] و روزی که روح و فرشتگان برپا ایستند[9]و روزی که حساب خلایق برپا گردد.[10]
پیامبر اکرم (ص) میفرماید: هنگامی که مردم نزد پروردگار جهانیان میایستند،(به تناسب کردارشان) عرق اندام آنان را فرامیگیرد... .[11]
امیر مؤمنان(ع) میفرماید: روزی که حق تعالی پیشینیان و پسینیان را در آن گرد آورد برای رسیدگی به حساب کار و پرداخت پاداش کردار، آنان فروتنانه برپا باشند، عرق تا گوشه دهانشان روان و زمین زیر پایشان لرزان است و نیکو حالترین آنان کسی است که جای نهادن دو پای بیابد و برای جان خود فراخ جایی تهیه کند.[12]
مدت زمان قیامت
قرآن مجید در یک آیه هنگامی که از روز قیامت سخن می گوید آن را به عنوان یک روز بسیار طولانی معرفی می کند. در یک جا می فرماید: فرشتگان و روح به سوی او عروج می کنند در آن روز که مقدارش پنجاه هزار سال است.[13] البته تعبیر به "پنجاه هزار سال"، از این نظر است که آن روز، برحسب سال های دنیا تا این حد ادامه پیدا می کند و در جای دیگر مقدار آن را یک هزار سال تعیین می نماید. لازم به ذکر است که بین این دو آیه، منافاتی وجود ندارد؛ زیرا همانگونه که در روایات وارد شده است: در قیامت پنجاه موقف است و هر موقف به اندازه یک هزار سال طول می کشد."[14] البته بعضی دیگر نیز احتمال داده اند، عددپنجاه هزار سال، برای تکثیر باشد نه بیان تعداد؛ یعنی آن روز بسیار طولانی است.[15]
قیامت در چه زمانی اتفاق می افتد
زمان دقیق قیامت و این که در چه زمانی اتفاق می افتد معلوم نیست اما در آیات و روایات شواهد و علاماتی برای زمان وقوع آن ذکر شده است که به سه دسته تقسیم می شوند:
الف - حوادثی که قبل از پایان جهان محقق میشود: یکی از حوادث قبل از قیامت، بعثت آخرین پیامبر است.
و از دیگر نشانههای پایان یافتن این عصر دودی است که در آسمان ظاهر میشود. قرآن میفرماید: منتظر روزی باش که آسمان دود آشکاری پدید آورد.[16]
یکی از اصحاب پیامبر (ص) از معنای دخان (دود) سؤال کرد، حضرت فرمود: "دودی است که بین مشرق و مغرب را پر میکند و چهل شبانه روز باقی میماند اما مؤمن حالتی شبیه به زکام به او دست میدهد و کافر همچون مستان خواهد بود و دود از بینی و گوشها و پشت او بیرون میآید"[17].
ب - حوادثی که در آستانه پایان جهان پدیدار میشود:
1- کوهها بعد از مقدماتی متلاشی میشود. کوهها در ابتدا به لرزه در میآیند.[18] بعد از جا کنده میشوند.[19] سپس به حرکت درمیآیند.[20] و در هم کوبیده میشوند.[21] آن گاه به صورت تودهای از شنهای متراکم درمیآیند.[22] بعد به صورت گرد و غبار پراکنده میشوند[23].
2 - دریاها برافروخته و منفجر میشوند: "آن زمان که دریاها منفجر گردد."[24] "در آن هنگام که دریاها برافروخته شود.[25]"
3 - زلزلههای عظیم و ویران گر: زلزلههای بی سابقه و عظیمی تمام کره خاکی را به لرزه درمیآورد، همه چیز در هم ریخته و از بین میرود و تمام انسانها در لحظهای کوتاه مدفون میشوند: "ای مردم! از پروردگارتان بترسید و پرهیزگاری پیشه کنید که زلزله رستاخیر مسئله مهمی است"[26].
4 - تاریک شدن خورشید و ماه و ستارگان: "در آن هنگام که خورشید در هم پیچیده شود و در آن هنگام که ستارگان بی فروغ شوند"[27].
5- شکافته شدن آسمان و کرات : "در آن هنگام که آسمان شکافته شود."[28]
ج - حوادثی که در آغاز رستاخیر و بازگشت به حیات مجدد ایجاد میشود:
مرحله آخر در قیامت، حوادثی است که بعد از اتمام دو مرحله قبل پدید میآید: "وعده الهی در آن روز تحقق مییابد که این زمین به زمین دیگر و آسمانها (به آسمانهای دیگر) مبدّل میشود و انسانها در پیشگاه خدا ظاهر میگردند"[29].
بعد از حوادثی که به دنبال آن جهان متلاشی میشود، اینک نوبت انسانها است که وارد صحرای محشر شده، و ثمره اعمالی را که در دنیا انجام داده است، مشاهده می کند.
[1] نک: لسان العرب، ج12، ص 506.
[2] تفسیر نمونه، ج22، ص 465.
[3] مؤمنون، 99 و 100.
[4] عالم برزخ شخصی است و هر فرد وقتی مرد وارد برزخ می شود، قیامت کبری مربوط است به جمع یعنی همه ی افراد عالم یک مرتبه محشور می شونند . نک: جهان بینی شهید مطهری، بحث معاد، ص 31.
[5] اقتباس از سؤال 1151 (سایت: 1261).
[6] اقتباس از سؤال 1496 (سایت: 1543).
[7] «یوم یقوم النّاسُ لربّ العالَمین» مطفّفین، 6.
[8] «و یوم تقوم السّاعة» روم، آیات 12، 14، 55.
[9] «یوم یقوم الرّوح و الملئکة صفّاً» نبأ ، 38.
[10] «یوم یقوم الحِساب» ابراهیم، 41 .
[11] علم الیقین2/1111.
[12] «وذلک یوم یجمع الله فیه الأوّلین و الاخرین لنِقاش الحساب و جزاء الأعمال خضوعاً، قیاماً، قد ألجمهم العَرق و رجفت بهم الأرض فأحسنهم حالاً من وجد لقدمیه موضعاً و لنفسه متّسعاً»؛ نهج البلاغه، خطبه 102.
[13] «تَعْرُجُ الْمَلائِکَةُ وَالرُّوحَ اِلَیهِ فی یوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ خَمْسِینَ اَلْفَ سَنَةٍ»؛ معارج، 4.
[14] نورالثقلین، العروسی الحویزی، ج 7، ص 473.
[15] ن.ک: تفسیر نمونه، ج 25، ص 16.
[16] دخان ، 10.
[17] پیامبر قرآن، ج 6، ص 27.
[18] مزمل، 14.
[19] حاقه، 14.
[20] طور، 10.
[21] حاقه، 14.
[22] مزمل، 14.
[23] واقعه ، 6 و 5.
[24] انفطار 3.
[25] تکویر، 6.
[26] حج، 1.
[27] تکویر، 2 و 1.
[28] انشقاق، 1.
[29] ابراهیم، 48.