پاسخ در چند بخش زیر تنظیم شده است:

الف. متن و سند حدیث

در منابع حدیثی، این روایت نقل شده و بنا بر تحقیق، معتبر است. در آن آمده: «حَبابَه والبِیّه» [1] برای تشخیص امامت سنگریزه ای به صورتِ مُهر کرده از امام علی (ع) داشت که آن حضرت برای تشخیص امامتِ پس از خود به حَبابه داده بود که هر کس مُدّعى امامت شد و توانست مانند این سنگ را مُهر کند، او امامی است که باید از او اطاعت کند. تا این که در زمان امامت امام حسن مجتبی (ع) وقتی نزد آن حضرت آمد، زمانى بود که آن حضرت در مسند امیر المؤمنین علی (ع) نشسته و مردم از او سؤال می کردند. آن حضرت فرمود: اى حبابه والبیه! حبابه گفت: بله، مولاى من؛ امام حسن (ع) فرمود: «آنچه همراه دارى بیاور»، حبابه آن سنگریزه را به امام (ع) برای مُهر امامت تقدیم کرد. سپس در زمان امامت امام حسین (ع) که آن حضرت در مسجد رسول خدا (ص) بود، و وقتی حَبابه در مسجد حضور یافت، امام حسین (ع) او را نزد خود خواند و خوش آمد گفت و سپس به او فرمود: «دلیل آنچه تو مى ‏خواهى موجود است، نشانه امامت را مى خواهى؟ حبابه گفت: آرى، اى آقاى من! سپس امام حسین (ع) فرمود: «آنچه با خود دارى بیاور» و حبابه آن سنگ را برای مهر امامت به آن حضرت تقدیم کرد. [2]

ب. رفتار پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) با شاگردان و افراد ناشناس

درباره رفتار و فروتنی پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) با شاگردان و افراد ناشناس، روایات و شواهد زیادی – هم در سخنان و هم در سیره عملی - در دست است که الگویی کامل برای اخلاق اجتماعی خواهد بود. مجلس درس و موعظه پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم (ع)، مجلس علم و وقار و زینت بخش اهل علم بود. مردم نزد آنان جمع می شدند و علم گسترده و حدیث راستین را مى ‏آموختند. هر چند در زمان امامت برخی از امامان (ع) مانند امام حسن مجتبى (ع) و امام حسین (ع) که مصادف با سلطه زورگویانه معاویه و یزید بود، اوضاع و احوال بر آنان بسیار تنگ شد، و جریان‏هاى روز اجازه نداد تا آنها مانند امام باقر (ع) و امام صادق (ع) مجلس درس‏ و بحث و خطابه به صورت گسترده تشکیل دهند. از این رو، تنها گروهى از خواص با آنان رفت و آمد داشته و گاهى مسائلى در احکام از آن حضرات می پرسیدند که، روایات محدود آن بزرگواران در منابع حدیثی موجود است.

اکنون، درباره شیوه رفتار معصومین (ع) با دیگران از جمله شاگردان و مهمانان و افراد ناشناس، و نیز سفارش آنان به این شیوه، به چند نمونه از روایات بسنده می شود:

1. پیامبر اکرم (ص) می فرماید:

«نرمی و خوشخوئى کنید نسبت به کسى که (علم و دانش) به او یاد می دهید و براى کسى که از او یاد می گیرید». [3]

«از اخلاق پیامبران و صدّیقین، خوشرویى به هنگام دیدار و دست دادن به هنگام ملاقات است». [4]

2. « ابان بن محمد» از «ابان بن تغلب» نقل کرده که وقتی ابان بن تغلب خدمت امام صادق (ع) رسید، همین که نگاه امام (ع) به او افتاد، دستور داد که بالشی برای او بیاورند و با او مصافحه کردند و او را در آغوش گرفته و خوشامد گفتند. [5]

3.   یکى از فقهاى شیعه در بحث با فردى ناصبى او را با حجّت و دلیل خود مجاب ساخت. پس، روزى آن فقیه شیعى بر حضرت امام هادى (ع) وارد شد و نزد آن حضرت جمعی از علویان و بنى هاشم گرد آمده بودند، امام (ع) آن فقیه شیعى را پیوسته احترام نمود. این عمل بر اشراف حاضر در مجلس گران آمد، علویّان هیچ نگفتند، ولى شخصی از بنی هاشم رو به حضرت کرده گفت: اى زاده رسول خدا! این گونه فردى عامى را بر سادات بنى هاشم از اولاد أبو طالب و هاشم ترجیح مى ‏دهى؟! حضرت فرمود: مبادا مشمول افرادى شوید که خداوند در باره ‏آنها فرموده: «آیا ندیدى کسانى را که بهره ‏اى از کتاب (آسمانى) داشتند، به سوى کتاب الهى دعوت شدند تا در میان آنها داورى کند، سپس گروهى از آنان، (با علم و آگاهى) روى مى ‏گردانند، در حالى که (از قبول حق) اعراض دارند؟»، [6] آیا به حکم قرآن تن مى‏ دهید؟ گفتند: آرى. فرمود: مگر خداوند نمى‏ فرماید: «اى کسانى که ایمان آورده‏اید! هنگامى که به شما گفته شود: مجلس را وسعت بخشید (و به تازه واردها جا دهید)، وسعت بخشید، خداوند (بهشت را) براى شما وسعت مى ‏بخشد و هنگامى که گفته شود: برخیزید، پس برخیزید؛ اگر چنین کنید، خداوند کسانى را که ایمان آورده ‏اند و کسانى را که علم به آنان داده شده درجات عظیمى مى ‏بخشد و خداوند به آنچه انجام مى‏ دهید آگاه است!»، و براى دانشمند مؤمن جز رفعت و بلندی بر مؤمن غیر عالم رضایت نداده، همچنان که براى مؤمن جز رفعت و بلندی بر غیر مؤمن رضایت نداده است... پس چگونه منکر این رفعت [و احترام] من نسبت به این مرد، که خدا او را بالا برده، شده‏اید؟...». [7]

4.   «سلمى» کنیز امام باقر (ع) گفت: هر یک از برادران [دینی] آن حضرت که به خانه آن جناب مى ‏آمدند، آنها را با غذاى خوب پذیرائى می کرد و لباس هاى عالى به ایشان می داد و پول نیز می بخشید، و می فرمود: نیکى و ارزش دنیا کمک به برادران و دوستان است. [8]

5.   امام حسن عسکری (ع) می فرماید: روزی دو نفر از انسان های مؤمن به صورت مهمان به خانه امیر مؤمنان علی (ع) وارد شدند، امام (ع) برخاست، احترام کرد و آن دو را در بالای مجلس نشاند، و خود در مقابل آنان نشست، و چون وقت خوردن غذا بود، پس از لحظاتی دستور داد تا غذایی برای آنان آماده سازند، غذا آماده شد، سفره را گسترانیدند، و مشغول خوردن غذا شدند، چون به پایان رسید، قنبر خادم امام علی (ع) با ظرف آب، تشت و حوله ای در دست آمد تا آب به روی دست مهمانان امام (ع) بریزد و آنان دست هایشان را بشویند، و خشک کنند، امّا ناگهان امام علی (ع) از جای برخاست و ظرف آب را از قنبر گرفت تا خودش به روی دست مهمان بریزد. مهمان که این گونه رفتار متواضعانه را از امام مشاهده کرد، خود را به روی زمین به خاک انداخته و گفت: مولای من، خدا مرا ببیند و شما آب به دست من بریزید، هرگز! امّا امام (ع) دوباره با کمال فروتنی فرمود : بنشین و دستانت را بشوی، چرا که خدا تو را می بیند و برادر دینی ات که با تو فرقی ندارد...   پس آن شخص نشست و امام (ع)، آب را با کمال فروتنی به رو دستان و می ریخت و او دستانش را می شست...»، سپس امام حسن عسکری (ع) فرمود: «هر کس در این کارها پیرو علی (ع) باشد، او شیعه واقعی خواهد بود». [9]

برای آگاهی بیشتر از سیره پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) نمایه های زیر را مطالعه کنید:

1. «سیره اخلاقی امام سجاد (ع)»، سؤال 2303 (سایت: 2411) .

2. «منابع اصلی تاریخ و سیره ائمه»، سؤال 3639 (سایت: 3900) .

4. «زندگی نامه و شخصیت امام حسن (ع)»، سؤال 1907 (سایت: 3981) .