بی‌گمان، امامان(ع) برای هدایت مردم زحمات بسیاری را متحمل می‌شدند. در این مسیر، انسان‌های زیادی در اثر موعظه و نصیحت آنان هدایت و تربیت شدند، اما برخی انسان‌ها هدایت‌پذیر نبودند؛ لذا موعظه و هدایت امامان(ع) در آنها اثر نمی‌گذاشت. چنانچه پیامبران و اولیای الهی در طول رسالت خویش با دو گروه از انسان‌های هدایت‌پذیر و هدایت‌ناپذیر رو برو بودند. در محیط خانواده و نزدیکان آنها نیز برخی انسان‌های حق‌طلب و حق‌پذیر، و برخی چنین نبودند. چنان‌که تعلیم و تربیت حضرت نوح(ع)، به یکی از فرزندان وی تأثیر نگذاشت و او موعظه و نصیحت‌های پدر خویش را نادیده گرفت. این بدان جهت نبود که حضرت نوح(ع) در تربیت فرزند خود کوتاهی کرد؛ بلکه منشأ این امر عدم قابلیت فرزند وی برای هدایت بود؛ همان‌طور که قرآن کریم درباره همسران نوح و لوط فرموده است: «خداوند براى کسانى که کافر شده‏اند به همسر نوح و همسر لوط مثَل زده است، آن دو تحت سرپرستى دو بنده از بندگان صالح ما بودند، ولى به آن دو خیانت کردند و ارتباط با این دو (پیامبر) سودى به حالشان (در برابر عذاب الهى) نداشت، و به آنها گفته شد: «وارد آتش شوید همراه کسانى که وارد مى‏شوند!».[1]

همچنین در مورد همسر امام حسن مجتبی(ع) نیز این مطلب صادق است؛ همسر آن‌حضرت (جعده) قابلیت تربیت و هدایت نداشت؛ نه این‌که امام در هدایت و تربیت همسر خود کوتاهی کرده باشد. همه امامان(ع) همان‌طور که به هدایت و نصیحت افراد جامعه می‌پرداختند، اعضای خانواده خود را نیز هدایت و موعظه می‌نمودند. و آنها را از خطرات هواهای نفسانی آگاهی می‌دادند، اما در برخی از اعضای خانواده اثر نمی‌گذاشت و تحت تأثیر هواهای نفسانی و وعده‌های دشمنان قرار می‌گرفتند.

بنابراین امکان دارد، برخى بتوانند ارتباطى نزدیک - همچون ارتباط زناشویى- با پیامبری از پیامبران الهی یا امام معصوم(ع) داشته باشند؛ اما با سوء اختیار خود، به راه کفر و گناه بروند و گرفتار بدفرجامى شوند؛ مانند «جعده» همسر امام حسن مجتبی(ع) که به امام خیانت کرد و چون امام الگوى مردم بود، تا لحظه آخر با او رفتار عادى داشت و از علم لدنى خود استفاده نکرد.[2]

برای آگاهی بیشتر نمایه‌های زیر را مطالعه کنید:

«امام حسن (ع) و جعده»، سؤال 4733

«اعتقادات شیعه دربارۀ عائشه»، سؤال 4523

«فلسفۀ درد و رنج در زندگی اولیای الاهی»، سؤال 2056        

«زندگینامه امام جواد (ع)»، سؤال 17243