پروردگار توانایی خلق موجوداتی؛ مانند فرشتگان را دارد که همگی سر به طاعت او داشته و از دستوراتش سرپیچی نمی‌­کنند، اما خلقت انسان به عنوان موجودی برتر دارای این ویژگی است که او باید خود در راه هدایت، قدمی -هرچند کوچک- بردارد، تا پروردگار کمک‌­های بیشتری در مسیر رسیدن به هدایت کامل در اختیار او قرار دهد، و با آن‌که رحمت عام خداوند شامل همگان است، اما رحمت خاص و ویژه او تنها به افرادی تعلق خواهد گرفت که خود نیز گامی برای خداشناسی و خودسازی برداشته باشند. آیات ذیل، تماماً نشانگر این موضوع است:
1. «آنان (اصحاب کهف) جوان‌مردانی بودند که به پروردگارشان ایمان آوردند و ما بر هدایتشان افزودیم».[1]
2. مؤمنان، افرادی هستند که چون یاد خدا کنند دل‌هایشان به لرزه افتاده و هنگامی که آیات قرآن تلاوت ­شود بر ایمانشان افزوده می‌­شود.[2]
3. آنانی که ایمان آوردند، خدا بر ایمانشان خواهد افزود.[3]
4. رحمت(عام) من شامل همۀ چیزها خواهد شد، اما (به طور ویژه) این رحمت را برای افرادی مقرر خواهم کرد که تقواپیشه باشند، از زکات دریغ نکنند و ایمان به آیات ما داشته باشند.[4]
5. پروردگار، رحمت را بر خویشتن مقرر کرده است و بر این اساس، آنانی که به دلیل نادانی رفتار بدی داشته و سپس توبه کرده و رفتار نیک را پیشه کردند، خداوند آمرزنده و مهربان خواهد بود.[5]
و ....
تمام این آیات نشانگر آن است که هرچند دایرۀ رحمت پروردگار گسترده بوده و همگان می‌­توانند از هدایت او بهره‌­مند شوند، اما نباید توقع داشت که انسان بدون آن‌که قدمی در این راه بردارد و یا حتی اگر در مقابل مسیر حق، آگاهانه مقاومت کند، باز هم مستحق رحمت و هدایت باشد.

---