جستجوی پیشرفته
بازدید
9834
آخرین بروزرسانی: 1393/08/12
خلاصه پرسش
مراد از مبادله هدایت با گمراهی، فروش آیات خدا با قیمتی اندک و ... که در آیات قرآن بدان اشاره شده چیست و چه افرادی مرتکب این اشتباهات می شوند؟
پرسش
مقصود از خریدن ضلالت به هدایت در آیه «اولئک الذین اشتروا الضلاله بالهدی...» چیست؟ اگر روایتی در تفسیر این آیه وجود دارد در پاسخ خود بیاورید.
پاسخ اجمالی
خداوند در توصیف افرادی که راهی برای هدایت برایشان باز شده، اما گمراهی را ترجیح می‌دهند می‌فرماید: «آنان کسانى هستند که هدایت را به گمراهى فروخته‌اند و [این] تجارت آنها سودى نداده و هدایت نیافته‌اند».
این آیه در مورد منافقان و نیز آن دسته از اهل کتابی است که دانش خود را – که می‌تواند راهی به سوی هدایت خود و دیگران باشد – پنهان می‌کنند و در نگاهی کلی هر فردی که راهی به هدایت دارد، اما بیراهه می‌رود، مشمول این دسته آیات خواهد بود، زیرا مقصود از هدایت، راه راست و هدایت الهی است و این عبارت اشاره به در دسترس بودن هدایت برای منافقان و اهل کتاب – و حتی مشرکان - دارد و این‌که موقعیتش برای آنها کاملاً فراهم بود؛ به طوری که به راحتی می‌توانستند آن‌را بپذیرند و راه رستگاری را بپیمایند، ولی آنان به سمت آن نرفتند و بیراهه و گمراهی را انتخاب کردند.
 
پاسخ تفصیلی
یکی از مشکلات جدی پیامبر اسلام(ص)، وجود منافقان و دانشمندانی از اهل کتاب بود که گاه و بی‌گاه، پنهان و آشکار، ضربه خود را به اسلام و مسلمانان وارد می‌کردند؛ لذا آیات بسیاری در مورد آنان بر پیامبر نازل شد.
در یکی از این آیات، خداوند در وصف منافقان می‌فرماید:
«و هنگامى که افراد با ایمان را ملاقات می‌کنند، می‌گویند: ما ایمان آورده‌ایم! [ولى] هنگامى که با شیطان‌هاى خود خلوت می‌کنند، می‌گویند: ما با شماییم! ما فقط [آنها را] مسخره می‌کنیم! آنان کسانى هستند که هدایت را به گمراهى فروخته‌اند و [این] تجارت آنها سودى نداده و هدایت نیافته‌اند».[1]
مشابه این عبارت در آیه دیگری از قرآن وجود دارد، که اندیشمندانی از اهل کتاب که دانش خود را پنهان می‌دارند را به عنوان مصداق دیگری از این سوداگران خسارت‌دیده اعلام می‌دارد و نیز بیان می‌دارد که آنان عذاب خدا را بر مغفرت او ترجیح دادند، پس چقدر مشتاقند به آتش دوزخ!.[2]
در همین راستا و در نگاهی کلی می‌توان گفت که از آیات مختلف قرآن چنین برداشت می‌شود که تمام افرادی که راهی به هدایت دارند، اما بیراهه می‌روند، مشمول این دسته آیات خواهند بود.[3]
اکنون به بررسی یکی از این آیات خواهیم پرداخت:
تعبیر به «اشتروا الضلالة بالهدى» اشاره به در دسترس بودن هدایت برای آنان دارد و این‌که موقعیتش برای منافقان کاملاً فراهم بود؛[4] به طوری که به راحتی می‌توانستند آن‌را بپذیرند و راه رستگاری را بپیمایند؛ ولی آنان به سمت آن نرفتند و بیراهه و گمراهی را انتخاب کردند. بنابر این، خریدن گمراهی در مقابل هدایت، استعاره بوده و به این معنا است که آنها به جای هدایت، ضلالت را پذیرفتند.[5]
اما در این که مراد از هدایت الهی و راه راستی که در دسترس است، چیست؛ کمی اختلاف نظر وجود دارد:
الف. این هدایت، به معنای دین اسلام است[6]  که در ایمان آوردن به خداوند و پیامبر اسلام و قرآن تبلور پیدا می‌کرد. اما آنها دین اسلام را که راه هدایت بود نپذیرفتند و در مقابل به گمراهی رفتند.
ب. اینان مانند همه انسان‌ها، دارای فطرت پاک بودند که بر توحید بنا شده بود: «فطرت خدا را که فطرت بشرى بر اساس آن نهاده شده است».[7] پس منظور از هدایت، همین فطرت است که منافقان با رها کردن آن، گمراهی را به دست آورده‌اند.[8]
برخی مفسران هر دو وجه مذکور را محتمل دانسته‌اند[9] و می توان به صورت کلی مقصود از هدایت در آیه «اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدى»‏، را راه راست و درست ذکر کرد.[10]
از این آیه، نکته زیبایی نیز استفاده می‌شود که ذکر آن خالی از لطف نیست:
 در باور مردم در معاملات، سه فرض را می‌توان متصور شد؛ «سود»، «عدم سود» و «ضرر»!
اما از عبارت «فَما رَبِحَتْ‏ تِجارَتُهُمْ‏» این‌گونه به دست می‌آید که برای محاسبه اعمال و نتیجه زندگی دنیایی تنها دو فرض متصور است؛‌ «ضرر» و «سود» ولی فرض «عدم سود» که ضرر نباشد، متصور نیست.[11]
آری؛ به واقع ما در این دنیا مال التجاره بسیار با ارزشی داریم، نعمت عمر، سلامتی، جوانی، تفکر و ... که اگر از اینها درست استفاده نکنیم و سودی نبریم، به واقع ضرر کرده‌ایم؛ لذا در آخرت یا از افرادی هستیم که در مقابل این نعمت‌ها، متاع مناسبی گرفته‌ایم و یا به مانند منافقان و اندیشمندان اهل کتاب از این معامله دنیایی هیچ سودی نبرده‌ایم.
آنچه گفتیم را می‌توان از سخن گرانبهایی از امام جواد(ع) نیز استنباط کرد:
«...عالم‌نمایان یهودى و مسیحى را بشناس؛ کسانى که حقایق کتاب آسمانى را پنهان داشتند و آن‌را [به سود خویش] تحریف کردند و تغییر دادند. "فَما رَبِحَتْ‏ تِجارَتُهُمْ‏ وَ ما کانُوا مُهْتَدِینَ‏" (اینان از این کار خویش سودى نبردند و به راه راست‏ نرسیدند).
سپس عالم‌نمایان مسلمان را بشناس که به مانند گروه قبل هستند. آنان که حروف قرآن را خوب ادا می‌کنند، لیکن حدود (احکام) آن‌را [به سود خود و حاکمان ستمگر] تغییر می‌دهند. اینان همراه و همکار سران و گردنکشان هستند. و هر گاه سردمداران هواپرستى و کامجویى از یکدیگر جدا گردند، اینان با کسانى خواهند بود که دنیاى بهترى [و رفاه بیشترى] دارند، "وَ ذلِکَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْم‏"[12] و این است نتیجه‌اى که [این عالم‌نمایان بى‏حقیقت] از علم خود گرفتند...».[13]
جد بزرگوارشان امام موسى کاظم(ع) نیز در تفسیر این آیه فرمودند:
«آنها کسانى هستند که دین خداوند را فروختند و در مقابل، کفر را برگزیدند. "فَما رَبِحَتْ تِجارَتُهُمْ‏"؛ یعنی در تجارت آخرت سودى نبردند؛ زیرا آنها آتش دوزخ و انواع عذاب آن‌را خریدند و از بهشتى که براى آنان مهیّا شده بود صرف نظر کردند. "وَ ما کانُوا مُهْتَدِینَ"؛ یعنی به سوى حق و حقیقت و راه درست هدایت نشدند».[14]
 

[1]. بقره، 14 – 16.
[2] . بقره، 174-175.
[3] . بقره، 41 و 79 و 86؛ آل عمران، 177 و 187؛ نساء، 44؛ مائده، 44؛ توبه، 9 و ...
[4]. رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 2، ص 311، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق.
[5]. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ج 1، ص 23، تهران،‌‌ دانشگاه تهران، مدیریت حوزه علمیه، چاپ اول، 1377ش.
[6]. سبزواری نجفی، محمد بن حبیب الله، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، ج 1، ص 41، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، چاپ اول، 1406ق.
[7]. روم، 30.
[8]. فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، تحقیق، اعلمی، حسین، ج 1، ص 98، تهران، الصدر، چاپ دوم، 1415ق؛ ‏زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج 1، ص 70، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ سوم، 1407ق.
[9]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، شیخ آقابزرگ تهرانی، تحقیق، قصیرعاملی، احمد، بیروت، ج 1، ص 82، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج 1، ص 143، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
[10]. گنابادی، سلطان محمد، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، ج 1، ص 60، بیروت،‌ مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، 1408ق.
[11]. خمینی، سید مصطفی، تفسیر القرآن الکریم، ج 4، ص 39، تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، بی‌جا،‌ چاپ اول، 1418ق.
[12]. نجم، 30.
[13]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 8، ص 54، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[14]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 65، ص 106، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق؛ تفسیر الصافی، ج‏ 1، ص 98.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها