لطفا صبرکنید
بازدید
23271
23271
آخرین بروزرسانی:
1393/06/30
کد سایت
fa52008
کد بایگانی
59797
نمایه
ارزش و جایگاه عقل در تعالیم دینی
طبقه بندی موضوعی
درایه الحدیث|عقل، علم، حکمت
اصطلاحات
عقل (اندیشه)
گروه بندی اصطلاحات
سرفصلهای قرآنی
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
آیا این سخن: «خدایا، کسی را که عقل دادی، چه چیزی ندادی؛ و کسی را که عقل ندادی، چه چیزی دادی»، حدیث است؟!
پرسش
آیا روایت یا دعایی به این مضمون داریم که «خدایا، کسی را که عقل دادی، چه چیزی ندادی؛ و کسی را که عقل ندادی، چه چیزی دادی»؟
پاسخ اجمالی
این سخن به عنوان مَثَل از خواجه عبد الله انصارى نقل شده است: «الهى آن که را عقل دادى پس چه ندادى؟ و آن که را عقل ندادى پس چه دادى»؟[1]
به نظر می رسد چنین سخنی برداشت از حدیث باشد، و آن به جهت اهمیت و جایگاه عقل در تعالیم اسلام است.[2] چنانچه ملا صالح مازندرانی نیز در توضیح سخن رسول خدا(ص) که میفرماید: «مَا قَسَمَ اللَّهُ لِلْعِبَادِ شَیْئاً أَفْضَلَ مِنَ الْعَقْلِ فَنَوْمُ الْعَاقِلِ أَفْضَلُ مِنْ سَهَرِ الْجَاهِلِ وَ إِفْطَارُ الْعَاقِلِ أَفْضَلُ مِنْ صَوْمِ الْجَاهِلِ وَ إِقَامَةُ الْعَاقِلِ أَفْضَلُ مِنْ شُخُوصِ الْجَاهِلِ وَ لَا بَعَثَ اللَّهُ رَسُولًا وَ لَا نَبِیّاً حَتَّى یَسْتَکْمِلَ الْعَقْل»؛[3] رسول خدا (ص) فرمود: خدا چیزى را براى بندگان بهتر و برتر از عقل قسمت ننموده، پس از این رو خواب عاقل برتر از شب بیدارى جاهل و نادان است، و افطار و خوردن و آشامیدن عاقل بهتر از روزه داشتن جاهل، و ماندن عاقل (در شهر خود) برتر از مسافرت جاهل است. و خداوند پیامبری را نفرستاده، مگر اینکه عقل (مردم) را کامل گرداند.
در شرح کافی بدان اشاره میکند، و میگوید: چنانکه در فارسی میگویند؛ إلهى آنرا که عقل دادى چه ندادى و آنرا که عقل ندادى چه دادى؟ و مقصود از اینکه عقل بالاترین و با فضیلتترین چیزی است که خداوند برای بندگان قسمت نموده، همین معنا است که عرف از آن میفهمد.[4]
به نظر می رسد چنین سخنی برداشت از حدیث باشد، و آن به جهت اهمیت و جایگاه عقل در تعالیم اسلام است.[2] چنانچه ملا صالح مازندرانی نیز در توضیح سخن رسول خدا(ص) که میفرماید: «مَا قَسَمَ اللَّهُ لِلْعِبَادِ شَیْئاً أَفْضَلَ مِنَ الْعَقْلِ فَنَوْمُ الْعَاقِلِ أَفْضَلُ مِنْ سَهَرِ الْجَاهِلِ وَ إِفْطَارُ الْعَاقِلِ أَفْضَلُ مِنْ صَوْمِ الْجَاهِلِ وَ إِقَامَةُ الْعَاقِلِ أَفْضَلُ مِنْ شُخُوصِ الْجَاهِلِ وَ لَا بَعَثَ اللَّهُ رَسُولًا وَ لَا نَبِیّاً حَتَّى یَسْتَکْمِلَ الْعَقْل»؛[3] رسول خدا (ص) فرمود: خدا چیزى را براى بندگان بهتر و برتر از عقل قسمت ننموده، پس از این رو خواب عاقل برتر از شب بیدارى جاهل و نادان است، و افطار و خوردن و آشامیدن عاقل بهتر از روزه داشتن جاهل، و ماندن عاقل (در شهر خود) برتر از مسافرت جاهل است. و خداوند پیامبری را نفرستاده، مگر اینکه عقل (مردم) را کامل گرداند.
در شرح کافی بدان اشاره میکند، و میگوید: چنانکه در فارسی میگویند؛ إلهى آنرا که عقل دادى چه ندادى و آنرا که عقل ندادى چه دادى؟ و مقصود از اینکه عقل بالاترین و با فضیلتترین چیزی است که خداوند برای بندگان قسمت نموده، همین معنا است که عرف از آن میفهمد.[4]
[1]. شهیدی، سید جعفر، شرح مثنوى، ج 5، ص 320، تهران، علمی و فرهنگی، چاپ دوم، 1380ش. (نقل از، امثال و حکم).
[3]. برقی، ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین، ج 1، ص 193، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق.
[4]. مازندرانى، محمد صالح بن احمد، محقق، مصحح، شعرانى، ابوالحسن، ج 1، ص 98- 99، تهران، المکتبة الإسلامیة، چاپ اول،1382 ق.
نظرات