در همه‌ی ادیان، مراسم و بزرگ‌داشت‌هایی برای تعظیم شعائر، اهداف، آرمان‌ها و ارزش‌های آن مکتب وجود دارد. در دین مبین اسلام، بویژه مذهب تشیع نیز چنین مراسم‌هایی وجود دارد. خدواند در قرآن بزرگ‌داشت نشانه‌های خود را خواستار شده و این عمل نیکو را نشأت گرفته از تقوا دانسته و می‌فرماید: "... هر کس شعائر الاهی را بزرگ شمارد به ­­درستی که آن از تقوای قلوب است".[1]

پس برگزاری بزرگ‌داشت‌ها، از امور مطلوب و پسندیده است، اما این بدیهی است که هر قوم و ملتی در شکل و شیوه اجرای این بزرگ‌‌داشت‌ها آداب و رسوم مخصوص به خود را دارند. این‌گونه رسومات تا وقتی که مخالف با اسلام و دستورات اسلامی نباشد، اشکالی نداشته و مورد قبول دین مبین اسلام است. به عنوان مثال برگزاری مراسم عزاداری برای امام حسین(ع)، گریه کردن و گریاندن در عزای حسینی، از اموری است که در مکتب تشیع بسیار بر آن تأکید شده است.[2] اما چگونگی عزاداری و بزرگ‌داشت این واقعۀ مهم، در میان کشورها و فرهنگ‌های مختلف، متفاوت است. حتی در شهرهای ایران برگزاری این آیین کاملاً شبیه به هم نیست، بلکه هر منطقه‌ای برای خود آیین خاص و ویژه‌ای دارد. آنچه که در این‌گونه مراسم‌ها در درجۀ اول اهمیت قرار دارد، بزرگ‌داشت یاد و نام امام حسین(ع) است و در درجۀ دوم باید شکل مراسم نیز با اصول و دستورات اسلامی مخالفت نداشته نباشد. در ایران از زمان‌های قدیم مرسوم بود که مجالسی برگزار شود و دسته‌جات عزاداری به خیابان‌ها بیایند و عزاداری کنند که این روش مورد قبول و تأکید علما هم بوده است. چنان‌که امام خمینی(ره) می‌فرماید: "ما باید حافظ این سنت‌های اسلامی، حافظ این دسته‌جات مبارک اسلامی {باشیم} که در عاشورا، در محرم و صفر در مواقع مقتضی به راه می‌افتد، تاکید کنیم که بیشتر دنبالش باشند".[3]

شیخ طوسی از امام صادق‌(ع) حدیثی نقل می‌کند که نشان می‌دهد زنانی که از سادات فاطمی بودند در زمان ایشان چگونه عزاداری می‌کردند، امام(ع) می‌فرماید: زنانی که از سادات فاطمی بودند، پیراهن در این مصیبت پاره می‌کردند و به گونه‌های خود سیلی می‌زدند. امام(ع) این سنت سادات فاطمه را با این جمله تأیید می‌فرماید که: "برای مثل حسین(ع) باید چنین کرد".[4]

متأسفانه باید گفت در این میان تحریفات و یا اعمال خلاف شرعی از ناحیه عده‌ای از بی‌خبران اتفاق افتاده است که علمای آگاه و بیدار شیعه در مقابل این‌گونه امور، موضع خود را مشخص کرده و تکلیف همگان را نیز روشن نموده‌اند. مثلاً قمه زنی وسیله‌ای برای ابراز ارادت بود، اما بنابر مصالح جهان اسلام امام خمینی(ره) در اوایل انقلاب فرمود: در وضع موجود قمه نزنند. و آیت الله خامنه‌ای(حفظه الله) فرمود: قمه زنی علنی و همراه با تظاهر حرام و ممنوع است.[5]

خلاصه تفاوت‌هایی که در انجام مراسم مذهبی - در مواردی که چگونگی برگزاری آن از طرف شارع به ما نرسیده است و مردم را در این باره آزاد گذاشته است -[6] وجود دارد، به خاطر تفاوت‌های فرهنگی و آدب و رسوم جوامع مختلف است که امری کاملا طبیعی و قابل قبول است.[7]

[1]. حج، 32.

[2]. مقرّم، عبد الرزاق‏، مقتل الحسین(ع)، ص 96، بیروت، مؤسسة الخرسان للمطبوعات‏، 1426ق.

[3]. محدّثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص 341، قم، نشر معروف‏، چاپ دوم، 1417ق. به نقل از صحیفه نور ج 15، ص 2041.

[4]. شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، محقق، موسوی خرسان، حسن، ج 8، ص 325، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[5]. فرهنگ عاشورا، ص 386، و 387.

[6]. بر خلاف عباداتی مثل نماز و ... که شارع مقدس اسلام شکل برگزاری و نحوه آن‌را هم بیان کرده و به احدی اجازه نداده است که نماز را بر طبق زبان، عادات و رسوم منطقه خاص خود بخواند.

[7]. «حکم قمه زدن در زمان حاضر»، 728؛ «عزاداری امام حسین (ع) از نگاه روایات»، 7184؛ «برپایی مجالس عزا برای امامان(ع) و عزاداری امام حسین(ع) در دهه اول محرم»، 27061؛ «برهنه شدن و سینه زدن در عزای امام حسین (ع)»، 10990.